Μαθησιακές δυσκολίες και φιλικές σχέσεις: η οπτική των εφήβων με μαθησιακές δυσκολίες και των στενών τους φίλων

Abstract

Friendships help children and adolescents develop basic social skills such as communication and collaboration skills, learn about the world and learn and develop at a cognitive and emotional level. With regard to adolescents, their friendly relations are characterized by greater intimacy, reciprocity and stability. The acquisition of friends for pupils with special educational needs in general and especially for children and adolescents with learning disabilities is an important indicator for their social integration. Students with learning disabilities appear to be experiencing difficulties both on an emotional and social level. According to literature, in some cases, friendly relations are negatively affected by learning disabilities. This may be due to the deficits that particular pupils present in social skills. Also, the learning environment seems to affect the creation and maintenance of their friendships. In some cases, it is likely that students will experience rejection by peers and some of them will experience symptoms of depression. On the other hand, children and adolescents with learning disabilities are able to make supportive and close friendships which are based on companionship and intimacy. The aim of the study was to explore the experiences of adolescents with learning disabilities and their close friends about their friendships and their quality, as well as their views on friendship. 26 adolescents aged 16-18 were included in the survey, of whom 17 were diagnosed with learning disabilities, and nine were without learning disabilities (in four cases both adolescents who were connected with close friendship had learning disabilities). The use of semi-structured interviews with adolescents with learning disabilities and their close friends was chosen to collect the data. (Adolescents with learning disabilities indicated their close friend). The analysis of the data was carried out with qualitative content analysis. The results of the survey revealed that the participants had experienced social isolation while attending primary and high school. The feelings of isolation and stigmatization were due to either attending the resource room or the oral examinations. Moreover, difficulties in creating friendships may also be due to the behavioral difficulties experienced by some participants. As for the close friendship, all participants had a close friend. The creation of close friendships was not negatively affected by the existence of learning disabilities. The close friendships of the participants showed positive qualitative characteristics of their relationships, such as developed intimacy, self-disclosure and trust. Also, learning disabilities have positively influenced their close friendships as it has been observed, after the disclosure of learning disabilities, an increase in aid at school lessons, social support and mutual interest. In cases where both adolescents had learning disabilities, it was reported that there was greater intimacy and emotional support as well as better understanding. Finally, the views and perceptions that the participants had about friendship converged with the characteristics of their relationships with their friends as they were recorded by their interviews.

Οι φιλικές σχέσεις των εφήβων χαρακτηρίζονται από οικειότητα, αμοιβαιότητα και σταθερότητα και τους βοηθούν να αναπτύξουν βασικές κοινωνικές δεξιότητες, να διαμορφώσουν την ταυτότητά τους και να αναπτυχθούν σε κοινωνικό και συναισθηματικό επίπεδο. Η απόκτηση φίλων για τους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες γενικότερα και ειδικότερα για τα παιδιά και τους έφηβους με μαθησιακές δυσκολίες αποτελεί σημαντικό δείκτη για την κοινωνική τους ένταξη. Οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες φαίνεται ότι αντιμετωπίζουν δυσκολίες τόσο σε συναισθηματικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, σε κάποιες περιπτώσεις, οι φιλικές σχέσεις επηρεάζονται με αρνητικό τρόπο από τις μαθησιακές δυσκολίες. Αυτό μπορεί να συμβαίνει εξαιτίας των ελλειμμάτων που οι συγκεκριμένοι μαθητές παρουσιάζουν στις κοινωνικές δεξιότητες. Επίσης, το περιβάλλον φοίτησης φαίνεται ότι επηρεάζει τη δημιουργία και τη διατήρηση των φιλικών τους σχέσεων. Σε κάποιες περιπτώσεις, είναι πιθανό οι μαθητές να βιώσουν την απόρριψη από τους συνομηλίκους και μερικοί από αυτούς να εμφανίσουν καταθλιπτική συμπτωματολογία. Από την άλλη πλευρά, τα παιδιά και οι έφηβοι με μαθησιακές δυσκολίες είναι σε θέση να δημιουργήσουν υποστηρικτικές φιλικές σχέσεις και στενές φιλίες οι οποίες βασίζονται στην συντροφικότητα και την οικειότητα. Στόχος της έρευνας ήταν να διερευνήσει τις εμπειρίες των εφήβων με μαθησιακές δυσκολίες και των στενών τους φίλων για τις φιλικές σχέσεις και την ποιότητα αυτών, καθώς και τις απόψεις τους για τη φιλία. Στην έρευνα συμμετείχαν 26 έφηβοι ηλικίας 16-18 ετών εκ των οποίων οι 17 ήταν με διαγνωσμένες μαθησιακές δυσκολίες, ενώ οι εννέα χωρίς μαθησιακές δυσκολίες (σε τέσσερις περιπτώσεις και οι δύο έφηβοι που συνδέονταν με στενή φιλία εμφάνιζαν μαθησιακές δυσκολίες). Για τη συλλογή των δεδομένων επιλέχθηκε η χρήση ημιδομημένων συνεντεύξεων στους έφηβους με μαθησιακές δυσκολίες και στους στενούς τους φίλους. (Οι έφηβοι με μαθησιακές δυσκολίες υπέδειξαν τον στενό τους φίλο). Η ανάλυσή των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με την ποιοτική ανάλυση περιεχομένου. Τα αποτελέσματα της έρευνας ανέδειξαν ότι οι συμμετέχοντες είχαν βιώσει κοινωνική απομόνωση κατά τη φοίτηση στο δημοτικό και το γυμνάσιο. Τα αισθήματα απομόνωσης και στιγματισμού οφειλόταν είτε στη φοίτηση στο τμήμα ένταξης ειτε στις προφορικές εξετάσεις. Ακόμη, οι δυσκολίες στη δημιουργία των φιλικών σχέσεων πιθανόν να οφείλονταν και στις συμπεριφορικές δυσκολίες που εμφάνιζαν ορισμένοι συμμετέχοντες. Ως προς τη στενή φιλική σχέση, όλοι οι συμμετέχοντες είχαν ένα στενό φίλο. Η δημιουργία των στενών φιλικών σχέσεων δεν επηρεάστηκε με αρνητικό τρόπο από την ύπαρξη των μαθησιακών δυσκολιών. Οι στενές φιλικές σχέσεις των συμμετεχόντων παρουσίαζαν θετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά των σχέσεων τους, όπως η αναπτυγμένη οικειότητα, η αυτοαποκάλυψη και η εμπιστοσύνη. Επίσης, οι μαθησιακές δυσκολίες επηρέασαν με θετικό τρόπο τις στενές φιλικές τους σχέσεις καθώς παρατηρήθηκε, μετά την αποκάλυψη των μαθησιακών δυσκολιών, αύξηση στην παροχή βοήθειας στα σχολικά μαθήματα, στην κοινωνική στήριξη και στο αμοιβαίο ενδιαφέρον. Στις περιπτώσεις που και οι δύο έφηβοι εμφάνιζαν μαθησιακές δυσκολίες αναφέρθηκε ότι υπήρξε μεγαλύτερη οικειότητα και συναισθηματική στήριξη καθώς και περισσότερη κατανόηση. Τέλος, οι απόψεις και η αντίληψη που είχαν οι συμμετέχοντες σχετικά με τη φιλία συνέκλιναν με τα χαρακτηριστικά των σχέσεων με τους φίλους τους, όπως αυτά καταγράφηκαν από τα λεγόμενά τους.