Οι έννοιες του πολιτικού "θεμελίου" και του πολιτικού "υποκειμένου" στον Martin Heidegger

Abstract

The present doctorate aims to explore the close relationship between the traditional concept of the metaphysical and political ground of the presence of beings on the one hand and the modern concept of the Cartesian subject and its subsequent political versions and transformations on the other hand. First of all, it seeks to disclose the intrinsic ambiguity hidden in Heidegger’s arguments as regards, on the one hand, the relationship between simple perceptual intuition (simple perception) and categorial intuition and, on the other hand, the relationship between Being and beings within ontological difference. Heidegger gradually transforms the Husserlian concept of categorial intuition and finally abandons it. All the same, the stage of temporary use of categorial intuition is absolutely necessary for Heidegger in order to subsequently develop the concepts of transcendence toward world, of understanding of Being and of disclosedness of Being. Heidegger inconspicuously determines in a slightly different way from Husserl the relationship between simple perception and categorial intuition. For Husserl the founded acts of categorial intuition are based on the founding acts of simple perception and imagination. Although Heidegger adopts this view at the same time maintains that the acts of simple perception presuppose or are already permeated by categorial intuition. In this manner Heidegger’s analysis faces the danger of circular reasoning. The relationship between categorial intuition and simple perceptual intuition corresponds to the relationship between understanding of Being and intentional comportment towards beings. Thus, the relationship between perceptual and categorial acts in which this meaning is constituted corresponds to the relationship between the correlated objects of the aforementioned acts, namely corresponds to the relation between beings and Being or, in other words, is related to ontological difference. The difference and at the same time the unity within difference between Being and beings is understood by Heidegger on the basis of the distinction between disclosedness (Erschlossenheit) of Being and uncoveredness or Being-uncovered (Entdecktheit or Entdeckt-sein) of beings. The disclosedness of Being is the fundamental phenomenon on which the uncoveredness of beings (namely the ontological possibility of the uncovering of beings in a specific each time manner of appearance) firstly and consequently the uncovering (Entdecken) of a specific being are based. According to the prevalent understanding of ontological difference, which Heidegger himself supports, disclosedness of Being is the utmost foundation of Dasein’s uncovering comportment towards beings.All the same, if we apply Derrida’s deconstructive method, we can claim that in Heidegger’s text a secondary alternative understanding of ontological difference inconspicuously operates in parallel to the first dominant understanding. According to this secondary and hidden way of understanding-which in most cases is not explicitly expressed in Heidegger’s text-disclosedness of Being, uncoveredness of beings and the empirical uncovering of a specific being are equally primordial and interdependent. We claim that both of these ways of understanding coexist in Heidegger’s text and that a supposed synthesis of them is impossible. According to the aforementioned alternative way of understanding of ontological difference Being is determined by beings to the same extend that beings are determined by Being. Moreover, we claim that, later, Heidegger realizes the possibility of this bidirectional determination hidden in his own text. Late Heidegger considers this possibility to be a danger and consequently proposes the abandonment of ontological difference in favor of an unmediated understanding of Being (Sein) which henceforth he calls: Be-ng (Seyn).On the other hand, the concept of political difference concerns the distinction between politics and the political. The political refers to the ontological making possible of the different domains of society, including the domain of politics in the narrow sense. Political difference was introduced as a reaction to the theoretical controversy between foundationalism and anti-foundationalism. This reaction took the form of post-foundationalism. According to Marchart post-foundationalism does not entirely deny the possibility of grounding. It denies only the possibility of an ultimate transcendent foundation insofar as this ontological impossibility makes possible the historical and contingent grounds in plural. The Heideggerian concept of ontological difference also undermines the possibility of an ultimate ontical ground which establishes the presence of all the other beings. If one wants to think beyond the concept of ground, one should obtain a clear understanding of Being as Being, namely one should grasp the Being in its difference from beings. All the same, Heidegger tends to replace the ontical grounds of metaphysics with Being itself as a new kind of ultimate ontological foundation. Never the less, as we observed before, one can detect in many points of Heideggerian argumentation traces of a second alternative understanding of ontological difference which does not belong in Heidegger’s intentions and which undermines the primordiality of Being. This alternative understanding establishes a reciprocity between Being and beings. In our view and against Marchart’s view, political difference not only is based in this second way of understanding but, at the same time, develops more decisively than the notion of ontological difference the mutual interdependence between Being and beings. On the other hand, the Cartesian ego as the subiectum of modern era is not an ordinary ontical foundation of the presence of the totality of beings like the traditional ancient or medieval foundations (namely, like the Platonic agathon, the Aristotelian primal unmoved mover or the Christian God), because its character is relative and self-contradictory. The Cartesian ego as the fundamental subject of thought is not able to constitute and establish itself as a fixed and absolutely certain foundation. In our opinion, Descartes inaugurates an era in Western philosophy in which a gradual de-substantializing and dislocating of the modern subiectum of thought takes place. Heidegger brings this tendency to its completion by maintaining that Dasein’s substance is its existence. All the same, Heidegger’s thought does not transcend subjectivity. On the contrary, it reveals and at the same time it represents its inner and hidden core. The central feature of modern philosophy of subjectivity is that all modern thinkers consider that the most fundamental question of thought is the nature and the possibility of the theoretical and practical relationship between man and beings. Primarily they try to uncover the way man understands the presence of beings, namely the way of their possible givenness, and then they search for all the other scientific, theological or ethical issues. Firstly, they examine the way beings come to the fore, the way beings become possible as phenomena, and then they search for the ontical causes or the grounds of the physical procedures. On the contrary, ancient or medieval thought used to search primarily for the ontical grounds of beings (and of the relationship between man and beings). In pre-modern thought the absolute ontical grounds had a priority and they used to establish the presence of beings or, in other words, the possibility and the ways of the coming to presence of beings. The actual (energeia) being in Aristotle had a priority over the possible (dynamei) being. Actuality as energeia used to ground possibility (dynamis) and not the vice versa. In political terms this means that the absolute ontical and political ground had a priority and produced the power which arranged and governed the presence of beings in the city. In our opinion, the theoretical and practical relationship between man and beings is this ontological and, at the same time, political power. In pre-modern thought the ontical foundation produces, constructs, the ontological and political power, namely the theoretical, practical and political relationship between man and beings. This is the origin of productive metaphysics. In modern thought gradually arises a tendency which grants priority to power itself, to the theoretical and practical relationship between beings and man itself, or, in other words, to the being of beings itself. This is the heart of modern subjectivity. Heidegger tries to uncover this inner core of modernity. In modernity the ontological and political dynamei, namely power, has priority over energeia, namely over any absolute ontical ground. This modern ontological dynamei differs from Aristotelian dynamis, because it is not subject to any energeia fundamental being. So, the essence of this modern version of possibility never appears. It never becomes an energeia being. In the modern era clear and radical possibility, namely ontological and political power, has a priority over actuality, that is over the aforementioned relative and provisional ontical grounds. This is the inner truth of the aforementioned notion of political difference. On the one hand power as radical possibility has a priority over energeia beings but, on the other hand, it depends on them in a relative way in order to obtain a provisional shape. In modernity power has a priority over any kind of ontical foundation. This means that any absolute ontical foundation is impossible. Never the less, this impossibility renders possible the many, provisional and relative ontical grounds. The notion of Ereignis in Heidegger tends to uncover this hidden condition of modern thought. All the same, Heidegger formed the concept of Ereignis in order to transcend the notion of ontological difference. Ereignis refers to the incessantly withdrawing in concealment unity and origin of the no more appropriate-in late Heidegger’s view-notion of ontological difference. Never the less, ontological difference, in the light of the aforementioned second alternative understanding, on the one hand and political difference on the other hand, in our opinion, are more appropriate notions in order to describe this interdependence between the many provisional ontical grounds and power as clear and radical dynamis, between the one who grounds and the one who is grounded. On the contrary, Ereignis tends to become understood as a new super-substantial absolute ground of the totality of beings. Only Derrida’s concept of Différance, which Vincent Descombes configures under the name of original delay, is able to describe the modern tendency of ontological and political power to overcome any type of absolute grounding without becoming power itself a new absolute foundation. This impossibility of a stable grounding haunts all modern political subjects. It establishes and at the same time it undermines the three main forms of modern political subject: individual citizen, nation and Volk (people). We maintain that the aforementioned impossibility guarantees, under certain conditions, the positive possibility of the formation of a modern free political sphere and establishes democracy. In conclusion we support the view that in late modernity we can detect two distinct tendencies as regards the understanding of power as radical possibility. On the one hand there is a hermeneutical tendency to construe power as a self-referential and self-constructional autonomous procedure. In this case the traditional distinction between ontical ground and power collapses but the two parts of the distinction does not disappear. They are integrated in this self-fabricating power. In this way power becomes a new ontico-ontological absolute ground which grounds and constructs itself. Heidegger calls this version of self-fabricating power which subjugates both man and beings as Gestell (enframing). On the other hand, there is a hermeneutical tendency which understands power according to the liberating and intersubjective pattern of Aristotelian and Arendtian praxis, namely in the light of the free political action inside the public space of appearance. The two aformentioned hermeneutical tendencies are extremely competitive. The one tends to integrate the other. A sober philosophical view of modern era has to examine profoundly both of these tendencies.

Η συγκεκριμένη διδακτορική διατριβή διαιρείται σε δύο μέρη, τα οποία βρίσκονται σε στενή συνάφεια μεταξύ τους. Το θέμα του πρώτου μέρους σχετίζεται αφενός μεν με τη διερεύνηση της έννοιας του μεταφυσικού θεμελίου αφετέρου δε με τον τρόπο κατά τον οποίο ο Heidegger επιχειρεί να την αποδομήσει, δηλαδή να φέρει στο φως τις άρρητες μεταφυσικές προϋποθέσεις και τις διαδοχικές ιστορικές μετατοπίσεις και επικαλύψεις οι οποίες προσδιόρισαν τη δυνατότητά της. Οδηγητικό νήμα της αποδόμησης για τον Heidegger αποτελεί η σκέψη του είναι. Η λεγομένη αποδόμηση της έννοιας του θεμελίου συσχετίζεται με τη σύγχρονη έννοια της πολιτικής διαφοράς, δηλαδή της διάκρισης μεταξύ πολιτικής και πολιτικού. Αναζητούνται ίχνη αυτής της διαφοράς στα ίδια τα κείμενα του Heidegger. Σύμφωνα με τις θέσεις του συγγραφέα η αποδόμηση του μεταφυσικού θεμελίου είναι ταυτόχρονα και αποδόμηση του πολιτικού θεμελίου. Όμως, η απόπειρα του Heidegger να αποδομήσει την έννοια του θεμελίου έχει τα δικά της όρια, διότι μετατρέπει το ίδιο το είναι σε ιδιότυπο οντολογικό και πολιτικό θεμέλιο. Στο δεύτερο μέρος της διατριβής εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο ο Heidegger αποδομεί τη νεωτερική έννοια του υποκειμένου. Το υποκείμενο, το εγώ σκέπτομαι του Descartes, είναι το μεταφυσικό και πολιτικό θεμέλιο της νεωτερικότητας. Σε όλες τις περιόδους του έργου του ο Heidegger προσπαθεί να υπερβεί τη φιλοσοφία της υποκειμενικότητας και να ανοίξει το δρόμο για τη σκέψη του είναι ως είναι. Κατά τον συγγραφέα, στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας υπέρβασης ο Heidegger εντοπίζει και περιγράφει, όχι με συστηματικό και ολοκληρωμένο τρόπο, διαφόρους τύπους νεωτερικών πολιτικών υποκειμένων. Η θέση της παρούσης διατριβής συνίσταται εις το ότι ο Heidegger, όσο και αν προσπαθεί να υπερβεί τη φιλοσοφία της υποκειμενικότητας, τελικά παραμένει με υπόγειο και άρρητο τρόπο πάντοτε προσδεμένος στις προσταγές και στις προϋποθέσεις της νεωτερικής σκέψης περί του υποκειμένου.Κατά τον συγγραφέα της διατριβής, το είναι στον Heidegger, ερμηνευόμενο ως δυναμικό παρουσιάζεσθαι, περιγράφει την αποκαλυπτική και κατανοητική σχέση ανθρώπου και όντων. Η σχέση αυτή αποκτά κατά τη νεωτερικότητα τη μορφή του καθαρού και πρωταρχικού δυνάμει, της καθαρής εξουσίας. Κατά τη νεωτερικότητα ανατρέπεται η σχέση οντικού, ενεργεία θεμελίου και εξουσίας (δύναμης). Μέχρι το τέλος του Μεσαίωνα ένα υπέρτατο ον-θεμέλιο θεμελιώνει τα όντα, δηλαδή τα εξουσιάζει, αποτελεί τη μεταφυσική αρχή τους με τη διπλή αριστοτελική σημασία που επισημαίνει ο Heidegger: 1, αρχή ως έναρξη, παραγωγή, κατασκευή, δημιουργία και 2. αρχή ως διακυβέρνηση και ρύθμιση με την έννοια της διαρκούς κατασκευής ή της αέναης συντήρησης της κατασκευής. Μετά το Μεσαίωνα και κυρίως με την έναρξη της νεωτερικότητας η ιεραρχία θεμελίου-εξουσίας (δύναμης) αρχίζει βαθμηδόν να αντιστρέφεται. Η δύναμη, το δυνάμει στοιχείο σταδιακά παύει να εξαρτάται από ένα οντικό θεμέλιο. Παύει να υποτάσσεται και να εκπορεύεται από ένα απόλυτο ενεργεία ον. Τώρα πια λαμβάνει τον χαρακτήρα του καθαρού και πρωταρχικού δυνάμει και καθιστά δυνατά τα πολλαπλά και σχετικά θεμέλια που κατά καιρούς εξηγούν το παρουσιάζεσθαι των όντων. Ταυτόχρονα, το ίδιο το καθαρό δυνάμει σταδιακά κατά την ανάπτυξη της νεωτερικότητας παύει να αποτελεί ένα ακόμα απόλυτο θεμέλιο. Η προτεραιότητά του απέναντι στα πολλαπλά και σχετικά θεμέλια τα οποία καθιστά δυνατά είναι επίσης σχετική, διότι το καθαρό δυνάμει έχει ανάγκη αυτά τα σχετικά θεμέλια ώστε να συγκεκριμενοποιηθεί και να καταστεί φανερό, ώστε να μπορεί δηλαδή να αποτελεί ένα δυνάμει. Φτάνουμε, επομένως, σταδιακά σε μια κατάσταση μη αποφασισιμότητας αναφορικά με το ποιο είναι το θεμέλιο και ποιο το θεμελιούμενο. Κατά τον συγγραφέα, το καθαρό δυνάμει με τον Heidegger παίρνει τη μορφή του παρουσιάζεσθαι των όντων ενώπιον του ανθρώπου. Στον Heidegger, όμως, η ουσία του παρουσιάζεσθαι, το Ereignis, αποκτά προτεραιότητα και καθίσταται το θεμέλιο τόσο του παρουσιάζεσθαι των όντων όσο και του ανθρώπου. Έτσι, το Ereignis αποκτά έναν άρρητο και υπόγειο θεμελιωτικό και κατασκευαστικό χαρακτήρα, ο οποίος δε συνάδει πλήρως με τη νεωτερική τάση για ένα καθαρό δυνάμει στοιχείο το οποίο υπό-κειται χωρίς να θεμελιώνει. Ενώ και ο Heidegger κινείται στο πλαίσιο του κεντρικού νεωτερικού ερωτήματος για το ποια είναι η φύση της κατανοητικής σχέσης ανθρώπου και όντων και ενώ αμφισβητεί τη μονόπλευρη θεμελίωση αυτής της σχέσης από την πλευρά του ανθρώπινου εγώ, θεμελίωση που εγκαινιάζει ο Descartes, παρά ταύτα ο ίδιος ο Γερμανός φιλόσοφος εξακολουθεί να υιοθετεί τη θεμελιοκρατική στάση. Μόνο που για τον Heidegger το ρόλο του θεμελίου εντός της κατανοητικής σχέσης τον παίζει όχι πια ο άνθρωπος αλλά το ίδιο το παρουσιάζεσθαι και πιο συγκεκριμένα η διαρκώς αποσυρόμενη στην αφάνεια «ουσία» αυτού του παρουσιάζεσθαι, το Ereignis. Στο έβδομο, όγδοο και ένατο κεφάλαιο της διατριβής ο συγγραφέας εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο ο Heidegger ασκεί κριτική και επιχειρεί, χωρίς επιτυχία, να υπερβεί τη θεμελιώδη νεωτερική έννοια του υποκειμένου. Κατά τον συγγραφέα, ο Heidegger στο Είναι και χρόνος όχι μόνο δεν διαφεύγει από τη νεωτερική φιλοσοφία του υποκειμένου που εγκαινίασε ο Descartes αλλά, αντιθέτως, επιχειρεί να δώσει μια τελεσίδικη λύση στο κεντρικό πρόβλημα της συγκρότησης της υποκειμενικότητας μέσω του προσδιορισμού του είναι του Ώδε είναι ως αρχέγονης χρονικότητας. Γενικότερα, η έννοια του νεωτερικού υποκειμένου κατά τον Heidegger αποτελεί παραλλαγή και έκφανση της μεταφυσικής ερμηνείας του είναι ως οντικού θεμελίου. Η ιστορία της έννοιας του υποκειμένου προσδιορίζεται κατά τον Heidegger από τις διαδοχικές μεταμορφώσεις και ταυτόχρονα επικαλύψεις της αυθεντικής έννοιας της αλήθειας του είναι. Αναφορικά με την ύστερη σκέψη του Heidegger, ο συγγραφέας του πονήματος υποστηρίζει πως το γεγονός ότι το Ereignis δίδει το παρουσιάζεσθαι των όντων, χρησιμοποιώντας τον άνθρωπο ως φορέα αυτής της αποκάλυψης, επαναφέρει όλα τα μειονεκτήματα και τους κινδύνους της παραγωγικής-κατασκευαστικής μεταφυσικής, ενώ ταυτόχρονα εξακολουθεί να παραχωρεί στον άνθρωπο έναν ιδιαίτερο ρόλο που τον ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα όντα και τον καθιστά προνομιούχο ον. Αυτό σημαίνει ότι ο Heidegger όχι μόνο δεν υπερβαίνει αλλά και δεν επιθυμεί να υπερβεί τον βαθύτερο πυρήνα της φιλοσοφίας της υποκειμενικότητας. Το βασικό χαρακτηριστικό της νεωτερικής φιλοσοφίας του υποκειμένου από τον Descartes και μετά, κατά την άποψη του συγγραφέα, δεν είναι τόσο ότι ο άνθρωπος ως ον καθίσταται το ύστατο θεμέλιο-υποκείμενο της γνωστικής διαδικασίας με την οποία αποκαλύπτονται τα όντα. Αυτός ο ρόλος για τον άνθρωπο αποτελεί μια δευτερεύουσα παράμετρο της φιλοσοφίας του υποκειμένου. Το βασικό χαρακτηριστικό της φιλοσοφίας του υποκειμένου συνίσταται στο ότι το κεντρικό και πρωταρχικό ερώτημα της νεωτερικής σκέψης που πρέπει να απαντηθεί πριν από όλα τα άλλα ερωτήματα είναι το ποια ακριβώς είναι η φύση και τα όρια της κατανοητικής σχέσης του ανθρώπου με τα όντα. Αυτή η σχέση είναι το πραγματικό υποκείμενο της νεωτερικότητας. Η ιδιοτυπία αυτού του είδους υποκειμένου είναι ότι σταδιακά από-υποστασιοποιείται, χάνει τον οντικό και ουσιακό χαρακτήρα του και εντέλει τείνει να θεωρηθεί ένα καθαρό υπο-κείσθαι. Η λέξη «καθαρό» σημαίνει ότι το νεωτερικό υποκείμενο τείνει να καταστεί όχι μόνο μη ον και μη ουσία αλλά και μη θεμέλιο. Ενώ με τον Descartes ένα ον, το εγώ, η res cogitans, αποτελεί το θεμέλιο της κατανοητικής σχέσης ανθρώπου και όντων, με τον ύστερο Heidegger η ίδια η αποσυρόμενη στην αφάνεια και μη υποστασιακή-μη οντική ουσία αυτής της σχέσης με τη μορφή της πηγής του παρουσιάζεσθαι των όντων ενώπιον του ανθρώπου γίνεται το θεμέλιο που χορηγεί την παρουσία των όντων και που ταυτόχρονα φέρει τον άνθρωπο, όχι πλέον ως εγώ αλλά ως Ώδε είναι στην ουσία του. Αυτή η ιδιότυπη πηγή είναι το Ereignis. Όμως, ακόμα και με αυτό τον τρόπο η έννοια του θεμελίου και η σχέση θεμελίωσης παραμένουν. Η βαθύτερη τάση, όμως, της νεωτερικής υποκειμενικότητας, κατά την άποψη του συγγραφέα, είναι να φτάσει η σκέψη σε ένα καθαρό υποκείσθαι το οποίο να μην είναι ούτε ον ούτε θεμέλιο. Να φτάσει δηλαδή σε ένα μη θεμελιώδες και μη υποστασιακό, σε ένα πλήρως από-υποστασιοποιημένο και με ιδιότυπο τρόπο μη θεμελιώδες «υποκείμενο». Αυτό το μη θεμελιώδες υποκείσθαι είναι η κατανοητική σχέση ανθρώπου και όντων. Θα πρέπει, κατά τον συγγραφέα, να σκεφτούμε αυτή τη σχέση ως κεντρική αλλά όχι ως θεμελιώδη. Τούτο επιτάσσει ή ίδια η εσωτερική λογική της νεωτερικότητας. Αυτό σημαίνει ότι ναι μεν η παραπάνω σχέση αποτελεί το βασικό ζήτημα που πρέπει να απαντηθεί στη νεωτερικότητα αλλά και ότι ταυτόχρονα θα πρέπει να απαντηθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε κανένα από τα μέλη αυτής της σχέσης, δηλαδή ούτε ο άνθρωπος ούτε τα όντα ούτε και η ίδια η σχέση δε θα πρέπει να καθίσταται θεμέλιο των υπολοίπων. Σύμφωνα με τα παραπάνω η κατανοητική σχέση ανθρώπου και όντων αποκτά τη μορφή του καθαρού και πρωταρχικού δυνάμει, της καθαρής εξουσίας. Για τούτο τον λόγο ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι κατά τη νεωτερικότητα ανατρέπεται η σχέση θεμελίου και εξουσίας (δύναμης). Δεν είναι πλέον το ένα και απόλυτο θεμέλιο αυτό που «θεμελιώνει» την εκάστοτε εξουσία, είναι η εκάστοτε σχετική εξουσία, η εκάστοτε μη δυνάμενη οριστικής νομιμοποίησης διακυβέρνηση του παρουσιάζεσθαι των όντων, αυτή που καθιστά δυνατά τα ποικίλα, σχετικά και προσωρινά οντικά θεμέλια. Στο δέκατο κεφάλαιο της παρούσης διατριβής εξετάζονται οι μορφές των νεωτερικών πολιτικών υποκειμένων-θεμελίων, έτσι όπως διαφαίνονται εντός των κειμένων του Heidegger. Ο συγγραφέας της διατριβής υποστηρίζει ότι ο Heidegger σε όλη την πορεία της σκέψης του κινήθηκε μεταξύ δύο πολιτικών μορφών του Ώδε είναι. Η μία μορφή είναι το ατομικό Ώδε είναι. Η άλλη μορφή είναι ο λαός (Volk) ο οποίος, όπως επισημαίνει ο Habermas, αποτελεί ένα είδος συλλογικού Ώδε είναι. Ο συγγραφέας αναφέρει ότι ο Derrida στο έργο του De l' esprit (Off Spirit) διερευνά τη χρήση του όρου Volk από τον Heidegger σε σχέση με την έννοια του πνεύματος (Geist). Ο μη συνήθης για τον Heidegger όρος πνεύμα δηλώνει την αποφασιστικότητα για την ουσία του είναι. Το πνεύμα ταυτίζεται με την τοποθέτηση του ερωτήματος για το είναι. Ο Derrida υποστηρίζει ότι κάθε φορά που ο Heidegger ομιλεί για το πνεύμα υπολανθάνουν στο λόγο του ταυτόχρονα δύο αποκλίνοντα νοήματα, ένα μεταφυσικό σύμφωνα με το οποίο το πνεύμα «υποστασιοποιείται» και γίνεται μια επιβεβαιωμένη αλήθεια αλλά και ένα μη μεταφυσικό κατά το οποίο το πνεύμα δηλώνει μια ριζική απουσία. Τα δύο αποκλίνοντα νοήματα συνυπάρχουν στο κείμενο του Heidegger χωρίς να μπορούν να συνενωθούν σε μια ανώτερη σύνθεση. Κατά τον Derrida, η ταύτιση του πνεύματος από τον Heidegger με την αλήθεια του είναι οδηγεί σε μια επιστροφή στην έννοια του υποκειμένου ως θεμελίου της παρουσίας των όντων. Παράλληλα, η συσχέτιση του πνεύματος με την έννοια του λαού και με μια βολονταριστική ρητορική, στα πλαίσια του πολυσυζητημένου κειμένου της Πρυτανικής ομιλίας, οδηγεί στην κατανόηση του λαού ως ενός συλλογικού υποκειμένου και έτσι φέρει τον Heidegger κοντά στον εθνικοσοσιαλισμό.Ο συγγραφέας του πονήματος υποστηρίζει ότι ο ίδιος ο Heidegger θεωρεί πως ο όρος «λαός» (Volk) μπορεί να λάβει δύο σημασίες, μια μεταφυσική «υποκειμενικο-κεντρική» και μια υπαρκτική και μη μεταφυσική. Η μη μεταφυσική έννοια του λαού συγκροτείται ως Ώδε του είναι, δηλαδή ως ανοικτότητα προς το Seyn. Κατά τον Heidegger δε θα πρέπει να κατανοούμε τον λαό ως ένα συλλογικό εγώ καρτεσιανού τύπου ούτε, όμως, ως ένα εμείς με την έννοια της συλλογής πολλών ατομικών εγώ. Ο λαός προσδιορίζεται ως συλλογική εαυτότητα και όχι ως συλλογικό εγώ-ανοικτή προς το είναι, δηλαδή προσδιορίζεται ως Ώδε του είναι. Από την άλλη πλευρά, όμως, η Machenschaft (μηχανοποίηση) οδηγεί τους ανθρώπους στην ομογενοποίηση και έτσι συμβάλλει στη συγκρότηση ενός μεταφυσικού συλλογικού υποκειμένου το οποίο επίσης ονομάζεται Volk, λαός. Η συμπεριφορά αυτής της μεταφυσικής εκδοχής του λαού μπορεί να εξηγηθεί και επομένως να προβλεφθεί και να ελεγχθεί βάσει των συμπερασμάτων της εμπειρικής κοινωνιολογίας.Κατά τον συγγραφέα, το γενικό σχήμα της δυνατότητας μιας αυθεντικής και σύγχρονης πολιτικο-οντολογικής ύπαρξης για τον Heidegger, σε ιεραρχική σειρά, έχει ως εξής: 1. Ώδε είναι (Dasein) ως ανοικτότητα προς το είναι. - 2. Λαός (Volk) όχι ως άθροισμα ατομικών εγώ αλλά ως ανοικτότητα και ως συλλογικό Ώδε είναι. - 3. ατομικό Ώδε είναι ως αυθεντική ύπαρξη που ανήκει στον λαό.Ως μεταφυσική παραχάραξη αυτού του αυθεντικού υπαρξιακού σχήματος προκύπτει στα πλαίσια της νεωτερικότητας και της κυριαρχίας της μηχανοποίησης (Machenschaft) το εξής σχήμα, το οποίο περιγράφει τα νεωτερικά πολιτικά υποκείμενα και το μεταφυσικό θεμέλιό τους: 1. Καρτεσιανό υποκείμενο-εγώ με τη σημασία μιας αναπαραστατικής συνείδησης εν γένει .- 2. Άτομο.- 3. Έθνος.- 4. Λαός ως εργατική τάξη.Τα τρία τελευταία μεταφυσικά πολιτικά υποκείμενα της νεωτερικότητας συνιστούν εκδηλώσεις του καρτεσιανού Εγώ, το οποίο κατά τον Heidegger οφείλουμε να μην το ταυτίζουμε με το εγωιστικό ατομικό υποκείμενο. Και τα τρία συνδέονται με αντίστοιχες σύγχρονες πολιτικές-ιδεολογικές κοσμοθεωρίες. Οι συγκεκριμένες κοσμοθεωρίες, κατά τον Heidegger, παρά τη συγκρουσιακή σχέση που έχουν αναπτύξει μεταξύ τους τροφοδοτούνται από μια κοινή μεταφυσική ρίζα. Συνιστούν πολιτικο-θεωρητικές εκδηλώσεις της μηχανοποίησης. Η τελική θέση της συγκεκριμένης διατριβής είναι ότι στο πλαίσιο της φιλοσοφικής σκέψης, της πολιτικής θεωρίας αλλά και της πολιτικής, διοικητικής και οικονομικής πρακτικής της ύστερης νεωτερικότητας διανοίγονται σε αδρές γραμμές δύο αποκλίνοντες ερμηνευτικοί δρόμοι, δύο αντιμαχόμενες κατανοητικές τάσεις, οι οποίες διαπερνούν και διαχωρίζουν όχι μόνο διαφορετικά κείμενα, στοχαστές, πολιτικές ιδεολογίες, αντιλήψεις και πρακτικές αλλά, πολύ περισσότερο, συγκρούονται σε αρκετές περιπτώσεις εντός του ίδιου κειμένου και εντός των αναλύσεων του ίδιου κάθε φορά στοχαστή: Η πρώτη και κυρίαρχη τάση οδηγεί στην επικράτηση της αντίληψης του ντετερμινισμού και στην υποταγή του ανθρώπου σε ένα είδος αυτό-κατασκευαστικής διαδικασίας η οποία τον συγκροτεί ως υποκείμενο με μια σημασία παράγωγη και δευτερεύουσα. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει και μια δεύτερη νεωτερική ερμηνευτική τάση της ανθρώπινης κατάστασης η οποία έρχεται σε σύγκρουση με την πρώτη ερμηνευτική τάση και η οποία συγχρόνως αποτελεί το alter ego αυτής. Στο πλαίσιο της δεύτερης κατανοητικής εκδοχής η εξουσία κατανοείται στη βάση του ελεύθερου ανθρώπινου πράττειν και όχι μέσω του κατασκευαστικού ποιείν. Η εξουσία, δηλαδή το κατανοητικό και δυναμικό παρουσιάζεσθαι των όντων, δεν θεωρείται απόλυτα αυτόνομο θεμέλιο της παρουσίας των όντων και του ανθρώπου. Αντίθετα, αναγνωρίζεται μια ριζική αλληλεξάρτηση μεταξύ των παραπάνω μεγεθών κατά την οποία η εξουσία έχει ανάγκη το νεωτερικό πολιτικό υποκείμενο και τα όντα για να εκδηλωθεί, για να αποτελέσει εξουσία, άναρχη δηλαδή και ουδέποτε ολοκληρωμένα πραγματοποιημένη δυνατότητα ή σύνολο δυνατοτήτων.