Ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού πλαισίου εφαρμογής της αξιολόγησης της πανεπιστημιακής εκπαιδευτικής διαδικασίας

Abstract

The present dissertation proposes an implementation framework for the assessment of the educational process in higher education having ultimate aim the student success and generally the improvement of the learning and educational experience of the students. The development of the framework was based on the concept of 'intelligent accountability', where the two assessment processes (formative and cumulative) converge, focusing on self-evaluation, in order to increase the mutual trust between the members of the academic community (students, academics and administrators). In order to achieve the effectiveness of the framework have been taken into account theories of Total Quality Management, change and behavior theories, as well as cognitive, psychometric and pedagogical models. For the development of the framework, were used sources from the international literature review, studies on the implementation of the national and European Quality Assurance Framework, as well as data from interviews and surveys, which were carried out for the purposes of this dissertation (in MODIPs, academic staff, and students). Main purposes of the three surveys, among other things, were the identification of the problems that face the Greek universities during the implementation of the quality assurance processes, the adaption of the international practices to the Greek reality and the quality culture level existing in the Greek academic communities.Other innovative outputs of the dissertation are:- a method for the collection and identification of valid and qualitative responses of the students deriving from the course assessment, as well as from all types of surveys or polls (in paper or electronic format), especially for the extensive ones. - a conceptual model of the factors affecting the students’ participation in the Student Evaluation of Teaching (SET).This dissertation has been developed in the form of a user manual so that the reader can navigate himself according to its needs. There are cross-references throughout the document directing to the sources of the research proposal/conclusions, or to additional information available to chapter/paragraphs or annexes or web links for further readings and deeper knowledge concerning pedagogical and communication techniques, education and assessment tools, parts of assessment frameworks, certification tools, statistics, etc. Main purpose of the proposed framework is to support the Greek universities to implement effectively the quality assurance process engaging the whole academic community in it and to confront the challenges of the educational evolution happening to international level (online courses, Learning for Sustainability, student-centered learning, focus on student retention and success, flexible curriculum, lifewide learning, etc.) making available to them an implementation stepwise plan in phases and a collection of diagnostic tools, assessment and educational techniques and practices. Additionally, academics can find useful the literature review of this dissertation to get informed about the current and upcoming developments in higher education, to enrich their knowledge about cognitive and communication models and tools on for student-centered teaching and other pedagogical subjects. Mainly, they should understand the importance of the implementation of a quality teaching to the student success and generally to the improvement of the educational process, hoping to act creatively for the benefit of students, their institution and consequently to the societal development.It also aims to raise the awareness of the students about the recent developments of student learning and success, which are happening to the education universally and are beneficiary to them, hoping to make them understand how important is to participate actively in their learning and become successful in their studies, as they are the future scientists who will help the development of their region/country, but also due to internationalization, the sustainable development of the whole mankind.

Η παρούσα διατριβή προτείνει ένα πλαίσιο εφαρμογής για την αξιολόγησης της εκπαιδευτικής διαδικασίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, με απώτερο σκοπό την επιτυχία των φοιτητών και γενικότερα τη βελτίωση της μαθησιακής και εκπαιδευτικής τους εμπειρίας. Για να επιτευχθεί η αποτελεσματικότητα του πλαισίου, έχουν ληφθεί υπόψη θεωρίες από τη Διοίκηση Ολικής Ποιότητας, μοντέλων αλλαγής και συμπεριφοράς, καθώς επίσης και γνωστικά, ψυχομετρικά και παιδαγωγικά μοντέλα.Για τη διαμόρφωσή του πλαισίου χρησιμοποιήθηκαν πηγές από τη διεθνή βιβλιογραφία, μελέτες εφαρμογής των πλαισίων αξιολόγησης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, και δεδομένα που προέκυψαν από συνεντεύξεις και τις έρευνες που διεξήχθηκαν για τις ανάγκες της παρούσας διατριβής (στις ΜΟΔΙΠ των ΑΕΙ/ΤΕΙ, στους ακαδημαϊκούς και στους φοιτητές), οι οποίες αποσκοπούσαν συν τοις άλλοις στον εντοπισμό των προβλημάτων και γενικότερα στην αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης για τις διαδικασίες αξιολόγησης των ελληνικών πανεπιστημίων, αλλά και στην προσαρμογή των διεθνών πρακτικών στα ελληνικά δεδομένα και τον εντοπισμό του επιπέδου της κουλτούρας ποιότητας στην ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα.Γενικότερα, κατά την εφαρμογή ενός πλαισίου αξιολόγησης πρέπει δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε οποιαδήποτε διαδικασία σχεδιάστηκε για να συλλέξει πληροφόρηση σχετικά με την επιτυχία ενός προγράμματος, μαθήματος ή του προγράμματος σπουδών του πανεπιστημίου. Ουσιαστικά, η έννοια της αξιολόγησης χρησιμοποιείται με την έννοια της «ευφυούς λογοδοσίας» όπου συγκλίνουν οι δύο διαδικασίες της αθροιστικής (summative) αξιολόγησης με τη διαμορφωτική (formative), εστιάζοντας στην αυτοαξιολόγηση, για να επιτευχθεί η αύξηση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας (φοιτητές, ακαδημαϊκοί και διοικητικοί), η ενθάρρυνση της ανάπτυξης και της προόδου των φοιτητών, και γενικότερα η βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας.Καινοτόμο στοιχείο της διατριβής αποτελεί η διερεύνηση της ποιότητας της πληροφορίας που συλλέγεται από τους φοιτητές κατά τη διαδικασία αξιολόγησης των μαθημάτων και τις έρευνες γενικότερα. Από τη διερεύνηση αυτή προέκυψε ένα πρωτότυπο εργαλείο/τεχνική για τη λήψη ποιοτικών δεδομένων σε κάθε τύπο έρευνας/δημοσκόπησης ηλεκτρονικής ή χειρόγραφης μορφής, ιδιαίτερα εάν είναι εκτενής σε μέγεθος. Επίσης, διαμορφώθηκε ένα εννοιολογικό μοντέλο που στόχος του είναι να προσδιορίσει τους παράγοντες που επηρεάζουν τη συμμετοχή των φοιτητών στη αξιολόγηση των μαθημάτων. Στο προτεινόμενο πλαίσιο περιλαμβάνονται κατευθυντήριες οδηγίες και πρακτικές που βοηθούν τα πανεπιστήμια σε ιδρυματικό επίπεδο να ανταπεξέλθουν σε όλες τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το εκπαιδευτικό σύστημα των ελληνικών πανεπιστημίων, να εφαρμόσουν αποτελεσματικά τη διαδικασία της διασφάλισης ποιότητας, να διαχειριστούν την αντίδραση από τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας για τις αλλαγές που θα πρέπει να επέλθουν και να βελτιώσουν την εκπαιδευτική εμπειρία των φοιτητών. Επιπλέον, η παρούσα διατριβή στο σύνολό της είναι χρήσιμη για τους ακαδημαϊκούς, για να ενημερωθούν για τις εξελίξεις που επέρχονται στην παιδεία της ανώτατης εκπαίδευσης, να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους για τα γνωστικά μοντέλα και εργαλεία σχετικά με την ενεργητική και φοιτητοκεντρική διδασκαλία και άλλα παιδαγωγικά θέματα, ώστε να μπορέσουν να αντιληφθούν τη σημαντικότητα που έχει η υλοποίηση ενός ποιοτικού εκπαιδευτικού έργου στην επιτυχία των φοιτητών και γενικότερα στη βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ευελπιστώντας να δραστηριοποιηθούν δημιουργικά προς όφελος των φοιτητών, του ιδρύματός τους και της κοινωνίας γενικότερα. Απευθύνεται επίσης και στους φοιτητές ευελπιστώντας να τους ευαισθητοποιήσει και να τους κάνει να αντιληφθούν πόσο σημαντική είναι η ενεργή συμμετοχή για τη μάθηση και την επιτυχία στις σπουδές τους, καθώς αυτοί αποτελούν τους μελλοντικούς επιστήμονες που θα συνδράμουν στη ανάπτυξη του τόπου τους, αλλά και λόγω της διεθνοποίησης, στην αειφόρο ανάπτυξη ολόκληρης της ανθρωπότητας.