Η οργάνωση και η δομή της χριστιανικής εκκλησίας κατά τις ποιμαντικές επιστολές στο πλαίσιο των ελληνικών και ρωμαϊκών λατρευτικών ενώσεων

Abstract

THE ORGANIZATIONAL STRUCTURE OF THE CHRISTIAN CHUCH ACCORDING TO THE PASTORAL EPISTLES UNDER THE LIGHT OF THE HELLENIC-ROMAN CULTIC ASSOCIATIONSByKYRIAKI MELETSIThe organizational structure of the Christian Church according to the Pastoral Epistles is a field for scholarly research and debate for more than two centuries and it is proven to have more than one aspects. It involves issues such as the identity of the church, the possible shift from the charismatic to the hierarchical administration of the church, the origin of the offices, the setting, the motives and the social interactions that colored them, the standing of the laity. Furthermore, it involves issues such as the authenticity or pseudonymity of the Pastoral Epistles, the identity of the writer, the place and the time that they were written, their genre. Additional issues concern the study of the cultic associations, their structure and the terminology used, in order to conclude which cultic association influenced the formation of the organizational structure of the church. The major issue, though, remains the offices presented in the Pastorals, and mainly the offices of bishop, presbyter, and deacon, the role of women and if an office is reserved for them to claim.The thesis presented is that the special features of the Christian church introduced in the Pastoral Epistles correspond to those of the philosophical schools in the 2nd A.D. (emphasis on the teaching elaborated by the founder philosopher- the challenges that the successor philosopher faced for updating it- the use of an indicative technical idiolecton, the cultic dimension). As far as the office holders are concerned, the paragon adopted is that of the optimus princeps, configured by Hadrian. The features of this prototype are the ecumenical perception and administration, the emphasis that he placed on the chain of succession for the imperial office, the demand for ethical excellence and for philosophical education. The responsibility of the office holders is the teaching activity. It should also be mentioned that the Pastoral Epistles lack any direct and explicit reference to the Holy Mysteries. Their priorities should be the preservation of the Pauline teaching and its ecumenical concept of the mission to the Gentiles, as well as its transition to the future generations, and the struggle against the heretics. Through Pauline teaching a new people of Jesus Christ’s possession emerged (Tit., 2.14), who forms the household of God (1 Tim., 3.15). Yet, in this household the behavior of each member classify them either as disciples of the sound doctrine or as heretics. (2 Tim., 2.20). Regarding the prerequisites for the attribution of the bishop office, it is concluded that the demands correspond to those of the cura morum which is applied to the Roman senate. Also, the presbyters can continue the teaching activity as long as they prove that they teach the sound doctrine and their authority is unimpeachable. As far as the deacons are concerned, those can be classified firstly to the deacons of faith, an office applied to both men and women, and secondly to the deacons of speech, an office applied only to men, as long as they prove themselves blameless. Finally, the title ofwidows is not used to denote an office holder, but rather a female entitled of benefits in the Christian community.The research and its results presented in this thesis brings on novelties on the issue of the organizational structure in the Christian church according to the Pastoral Epistles, which are the following: 1) the emergence of the rhetorical devices used by the writer of the Pastorals in order to persuade the audience for their Pauline authenticity, 2) the emergence of succession of the apostolic teaching established by Apostle Paul, followed by the Apostolic Fathers and concluding to the writer of the Pastoral Epistles, 3) the dating of the Pastorals through the use of inner indications, that refer to historical facts during Hadrian’s reign, 4) the insertion of the study of the Civil Cultic Associations as one of the possible influential entities regarding the organizational structure of the Christian Church, 5) the signalization of the prerequisites for the attribution of an ecclesiastical office and the distinction between the deacons of faith and deacons of speech, 6) the emergence of the presentation of Christians as a new people, according to the ethnographic and political standards of the Hadrian reign, which seeks its place in the Roman Empire , and 7) the ascertainment of the reasons which compelled the Christian Church to reconsider its view about the social standing of women and led to the restriction to the role only of spouse and mother.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΕΛΕΤΣΗΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΡΩΜΑΪΚΩΝ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝΤο ζήτημα της οργάνωσης και της δομής της εκκλησίας όπως παρουσιάζεται στις Ποιμαντικές Επιστολές απετέλεσε πεδίο έρευνας για περισσότερο από δύο αιώνες και αποδείχθηκε πολύ-επίπεδο. Εμπλέκονται σε αυτό πλήθος επιμέρους θέματα, όπως ο χαρακτήρας και η ταυτότητα της εκκλησίας, η πιθανή μετάβαση από τη χαρισματική στην ιεραρχική εκκλησία, η προέλευση των αξιωμάτων, οι παράγοντες που επέδρασαν στην διαμόρφωσή τους, η θέση των απλών μελών. Επιπλέον θέματα είναι η γνησιότητα ή η ψευδωνυμία των Ποιμαντικών Επιστολών, η ταυτότητα του συγγραφέα τους, ο τόπος και χρόνος συγγραφής τους, το φιλολογικό τους είδος. Επίσης, η δομή, οργάνωση και ορολογία των λατρευτικών συλλόγων της εποχής, ώστε να διαπιστωθεί ποιος άσκησε μεγαλύτερη επίδραση στη χριστιανική εκκλησία. Κεντρικό, βέβαια, θέμα είναι τα αξιώματα που αναφέρονται στις Ποιμαντικές Επιστολές και κυρίως αυτά του επισκόπου, πρεσβυτέρων και διακόνων, οι προϋποθέσεις για την απόδοσή τους και οι αρμοδιότητες τους, η θέση της γυναίκας και αν επιφυλάσσεται αξίωμα για εκείνες.Η θέση που υποστηρίζεται στη διατριβή αυτή είναι ότι τα χαρακτηριστικά της εκκλησίας όπως περιγράφεται στις Ποιμαντικές Επιστολές είναι ανάλογα με αυτά των φιλοσοφικών σχολών του 2ου μ. Χ. αιώνα (έμφαση στη διδασκαλία του ιδρυτή φιλοσόφου – δυσκολίες της επικαιροποίησης της από το διάδοχο φιλόσοφο, χρήση ιδιόλεκτου και θρησκευτικός χαρακτήρας). Όσον αφορά στους αξιωματούχους, υιοθετείται το πρότυπο του optimus princeps, όπως διαμορφώθηκε από τον Αδριανό. Περιλαμβάνει τα στοιχεία της οικουμενικής αντίληψης και διακυβέρνησης, την έμφαση στην αλυσίδα διαδοχής του αυτοκρατορικού αξιώματος, την απαίτηση για ηθική υπεροχή και για φιλοσοφική μόρφωση. Οι αρμοδιότητες των αξιωματούχων της εκκλησίας είναι διδακτικές ενώ απουσιάζει κάθε άμεση τουλάχιστον και ρητή αναφορά στα Μυστήρια της Εκκλησίας. Προτεραιότητα είναι η διαφύλαξη της παύλειας διδασκαλίας, η οποία χαρακτηρίζεται από το κατεξοχήν οικουμενικό στοιχείο της αποστολής στα έθνη, η παράδοση της στις επόμενες γενιές και η αντιμετώπιση των αιρετικών . Το αποτέλεσμα της παύλειας διδασκαλίας ήταν η δημιουργία ενός νέου περιούσιου λαού του Κυρίου (Τίτ., 2.14), που αποτελεί τον οίκο του θεού, (Α΄ Τιμ. 3.15), ενώ ανάλογα με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των μελών αυτά διακρίνονται σε πιστούς της παύλειας διδασκαλίας ή αιρετικούς (Β΄ Τιμ., 2.20). Όσον αφορά στις απαιτήσεις για την απόδοση των αξιωμάτων, διαπιστώνεται ότι οι επίσκοποι θα πρέπει να πληρούν τα προαπαιτούμενα για τους Συγκλητικούς, όπως ορίζονται στην cura morum. Οι πρεσβύτεροι συνεχίζουν το διδακτικό τους έργο, εφόσον μετά από έλεγχο διαπιστωθεί ότι τηρούν την υγιή διδασκαλία και ασκούν άμεπτη διοίκηση. Όσον αφορά στους διακόνους, αυτοί διακρίνονται σε διακόνους της πίστης, άνδρες και γυναίκες και σε διακόνους του λόγου, αποκλειστικά άνδρες, που αναλαμβάνουν το αξίωμα μετά από δοκιμασία. Τέλος, αναφορικά με τις χήρες, διαπιστώνεται ότι δεν πρόκειται για αξίωμα αλλά για μέτρο κοινωνικής πρόνοιας.Τα καινούργια στοιχεία που προκύπτουν από τη διατριβή αυτή αφορούν 1)στηνανάδειξη των ρητορικών μηχανισμών που αξιοποιεί ο συγγραφέας για να πείσει γα τη γνησιότητα των Ποιμαντικών Επιστολών, 2)την προβολή της αποστολικής διδαχής απότον Παύλο και τους Αποστολικούς Πατέρες στο συγγραφέα των Ποιμαντικών Επιστολών3)τη χρονολόγηση των επιστολών αυτών μέσω των εσωτερικών ενδείξεων που παραπέμπουν σε ιστορικά γεγονότα της εποχής του Αδριανού, 4)την εισαγωγή της μελέτης των αστικών ενώσεων λατρευτικού χαρακτήρα ως λατρευτικών συλλόγων που επηρέασαν την οργανωτική δομή της εκκλησίας, 5)την υπογράμμιση τωνπροϋποθέσεων για την απόδοση των αξιωμάτων και τη διάκριση μεταξύ διακόνων της πίστης και διακόνων του λόγου, 6) την ανάδειξη της παρουσίασης των χριστιανών ωςένα νέο λαό κατά τα πρότυπα της εθνογραφίας της εποχής που διεκδικεί τη θέση του στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία σύμφωνα με τις επιταγές της πολιτικής του Αδριανού και7)την προβολή των αιτίων που οδήγησαν στην αναδίπλωση της εκκλησίας αναφορικά μετη θέση της γυναίκας και τον περιορισμό της στους παραδοσιακούς ρόλους της συζύγου και μητέρας.