Εξ αποστάσεως εκπαίδευση ενηλίκων με πρόβλημα όρασης με τη χρήση υποστηρικτικής τεχνολογίας

Abstract

The main goal of the present thesis was the study of Distance Education (DE) programs on the base of the needs and abilities of individuals with visual impairments. The realization of this goal has been structured upon 4 stages of research. At the 1st stage the attitudes of individuals with visual impairments towards DE were investigated. Moreover, their beliefs about DE were investigated when these arise from the comparison between DE and the traditional education model. Finally, possible correlations between participants’ attitudes/beliefs and their personal/demographic data were also investigated. Forty-one individuals with visual impairments participated by answering a questionnaire of 3 sub-scales and 25 items in total.The results revealed that the participants had slightly positive attitudes towards DE Additionally, it was found that a) the participants of higher educational level, b) the participants with higher frequency of computer usage, as well as c) the elder participants present more positive attitudes towards DE than the rest participants. At the 2nd stage of research it was investigated the readiness of participation in a DE program in individuals with visual impairments. Moreover, possible correlations between participants’ readiness of participation and their personal/demographic data were also investigated. The participants were those who previously had participated at the 1st stage of research. At the 2nd stage were called to answer a questionnaire of 5 sub-scales and 42 items in total. The results indicated that the degree of readiness in a DE program is slightly positive. Finally, two significant variables of readiness prediction – educational level and frequency of computer usage – resulted from the data analysis. At the 3rd stage of research individuals with visual impairments participated in real situation DE programs. The basic aims were: a) the emergence of advantages and drawbacks when individuals with visual impairments attend a DE class without any adaptation on their needs and abilities, and b) the study of needs arisen from the participation in such a program. At this stage, 18 out of the 41 individuals with visual impairments accepted to participate in DE programs. These programs lasted 20 academic hours.The results showed that the drawbacks were in majority related to those aspects of the programs where the absence of accessibility had been a significant obstacle. The main advantages of the programs appeared to be the ability to save time, the absence of mobility needs as well as the ability of education within your personal space. At the 4th stage of research DE tasks from 3 different programs – Braille reading and writing training program, Orientation and Mobility training program, and Special Education program – have been pilot tested. The main goal of the 4th stage was the assessment of information accessibility and material usability. Five individuals out of the 18 participants of the 3rd stage, accepted to participate in DE tasks relative to Braille reading and writing, Orientation and Mobility training and Special Education. The results revealed amog others that: a) students can possibly have different preferences of educational materials without any convergence in a specific form of educational material, b) the form of the educational materials that a student choose to use may depend on the inherent difficulties of the content (for instance, the degree of complexity), c) the inherent difficulties of the content seem to influence not only the perceived accessibility but also the usability of the materials as well as the user’s satisfaction.

Βασικός στόχος της διδακτορικής διατριβής ήταν η μελέτη προγραμμάτων εξΑΕ στη βάση των αναγκών και των δυνατοτήτων των ατόμων με πρόβλημα όρασης. Η υλοποίηση του στόχου αυτού διαρθρώθηκε σε 4 ερευνητικά στάδια. Στο 1ο ερευνητικό στάδιο μελετήθηκαν οι στάσεις των ατόμων με πρόβλημα όρασης προς την εξΑΕ και οι αντιλήψεις για την εξΑΕ όπως αυτές προκύπτουν από τη σύγκριση της εξΑΕ με το παραδοσιακό μοντέλο εκπαίδευσης. Διερευνήθηκαν, επιπλέον, οι πιθανές συσχετίσεις μεταξύ των στάσεων και των αντιλήψεων των συμμετεχόντων προς την εξΑΕ και των ατομικών/δημογραφικών τους στοιχείων. Στην έρευνα συμμετείχαν 41 ενήλικες με πρόβλημα όρασης οι οποίοι απάντησαν ένα ερωτηματολόγιο αποτελούμενο από 3 υπο-κλίμακες και συνολικά 25 ερωτήσεις.Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες έχουν ελαφρώς θετικές στάσεις προς την εξΑΕ. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες ανώτερου μορφωτικού επιπέδου όπως και οι συμμετέχοντες που χρησιμοποιούν περισσότερες ώρες τον Η/Υ σε καθημερινή βάση παρουσιάζουν θετικότερες στάσεις. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία συμμετέχοντες εμφανίστηκαν επίσης θετικότεροι προς την εξΑΕ.Στο 2ο ερευνητικό στάδιο μελετήθηκε η ετοιμότητας συμμετοχής των ατόμων με πρόβλημα όρασης σε προγράμματα εξΑΕ. Επιπλέον, διερευνήθηκαν πιθανές συσχετίσεις μεταξύ της ετοιμότητας συμμετοχής των ατόμων με πρόβλημα όρασης και των ατομικών/δημογραφικών τους στοιχείων. Οι συμμετέχοντες ήταν οι ίδιοι με τους συμμετέχοντες του 1ου ερευνητικού σταδίου. Στο 2ο αυτό ερευνητικό στάδιο κλήθηκαν να απαντήσουν σε ένα ερωτηματολόγιο αποτελούμενο από 5 υπο-κλίμακες και συνολικά 42 ερωτήσεις.Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο βαθμός ετοιμότητας συμμετοχής σε προγράμματα εξΑΕ είναι ελαφρώς θετικός. Επιπλέον, αναδείχθηκαν δύο σημαντικές μεταβλητές πρόβλεψης της ετοιμότητας συμμετοχής, το μορφωτικό επίπεδο και η συχνότητα χρήσης του Η/Υ.Κατά το 3ο ερευνητικό στάδιο άτομα με πρόβλημα όρασης πήραν μέρος σε πρόγραμμα εξΑΕ αντικειμενικών συνθηκών με βασικούς στόχους: α) την ανάδυση πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων παρακολούθησης ενός προγράμματος εξΑΕ μη προσαρμοσμένου στις ανάγκες και τις δυνατότητες των ατόμων με πρόβλημα όρασης και β) τη μελέτη των αναγκών που προκύπτουν. Στο εν λόγω ερευνητικό στάδιο συμμετείχαν 18 άτομα από το σύνολο των ατόμων που συμμετείχαν στα δύο προηγούμενα ερευνητικά στάδια. Τα προγράμματα εξΑΕ που παρακολούθησαν οι συμμετέχοντες ήταν δύο, 20 διδακτικών ωρών έκαστο. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα μειονεκτήματα αφορούν κυρίως σε εκείνες τις πτυχές των προγραμμάτων για τις οποίες δεν είχε καλυφθεί το ζήτημα της προσβασιμότητας. Ως βασικά πλεονεκτήματα του προγράμματος εμφανίστηκαν η δυνατότητα εξοικονόμησης χρόνου, απουσία μετακίνησης και η δυνατότητα εκπαίδευσης από τον προσωπικό χώρο.Στο 4ο ερευνητικό στάδιο υλοποιήθηκαν εξ αποστάσεως δραστηριότητες από 3 διαφορετικά προγράμματα: α) πρόγραμμα εκμάθησης ανάγνωσης και γραφής του κώδικα Braille, β) πρόγραμμα εκπαίδευσης στην κινητικότητα και τον προσανατολισμό και γ) πρόγραμμα ειδικής αγωγής. Βασικός στόχος του 4ου ερευνητικού σταδίου ήταν η αξιολόγηση της πρόσβασης στην πληροφορία και της ευχρηστίας του υλικού. Πέντε άτομα προερχόμενα από το δείγμα του 3ου ερευνητικού σταδίου συμμετείχαν στην εξ αποστάσεως υλοποίηση πολυάριθμων δραστηριοτήτων.Τα αποτελέσματα έδειξαν μεταξύ άλλων ότι: α) οι μαθητές μπορεί να έχουν διαφορετικές επιθυμίες και να μην υπάρχει σύγκλιση προτίμησης σε μία ορισμένη μορφή εκπαιδευτικού υλικού, β) η μορφή που θα επιλέξει να χρησιμοποιήσει ο μαθητής μπορεί να εξαρτάται από τις εγγενείς δυσκολίες (π.χ. βαθμό συνθετότητας) του περιεχόμενου του υλικού και γ) οι εγγενείς δυσκολίες φαίνεται να επηρεάζουν όχι μόνο την αντιλαμβανόμενη προσβασιμότητα, αλλά και την ευχρηστία και την ικανοποίηση του χρήστη.