Το λογοτεχνικό έργο του Γιάννη Βλαχογιάννη - Επαχτίτη

Abstract

This thesis examines the particularities of the literary work (narrative and poetry) of Yiannis Vlachoyiannis-Epachtites. With regard to the narrative work, in the first chapter, two genre categories determined narratively and structurally are proposed (narratives, scenography), which are delimited on the basis of a combinatorial approach and use of the studies of G. Genette, G. Freytag and J. M. Schaeffer on which we focused narratively and by genre. Specifically, criteria such as: a) the dominance of dialogues over the narrative parts, b) the rudimentary or even non-existent pyramidal development and c) the immobilization of time and space, differentiate the scenography works from the main body of the narratives in which: a) the narrative parts dominate over the dialogues, b) a structural design with a character of a pyramidal development is presented and c) they are composed on the basis of a more complex grid of time developments and displacements. By evaluating the expressed aesthetic perceptions of the author and taking into account his conscious attempt to remove from the said narratives any sign of personal-artistic creation, the characteristics of the scenography works are presented to be the orality, the delimitation of the representation object, the symbolic representation of the global status of national moral values, the rhythmic formulation of speech and the transfer of the dominant collective sentiment. In the second chapter, the two structurally and narratively determined genre categories were divided into the categories – determined by theme – of experiential and non-experiential narratives and we proceeded to the composition of the characteristics of – according to Vlachoyiannis – an “exemplary” popular creation, which largely shape the tropological mechanisms of construction of his narratives. In the third chapter we examined Vlachoyiannis’ poetry highlighting the contradictory positions of criticism according to which his work was influenced by aesthetic trends (parnassianism – symbolism) and poets (K. Palamas, G. Byron, P. B. Shelley, D. Solomos, A. Valaorites), we identified the various functional value of the poems and poetic citations in the narratives and we identified that in his poetry, reality is not conceived only as a source of symbols for the expression of the inner world of the poet thanks to the power of imagination, neither as an independent entity worthy (in this case in relation to his poetry) of being the subject of a literary representation. At the end of the third chapter we examined views of the metric/rhythmic organisation of his poems.In the centre of the investigation in the fourth chapter, the linguistic choices of the author were presented. Through the co-evaluation of his references in studies of a linguistic content and the specific presentation of the language of his works, we argued that the linguistic proposal of Vlachoyiannis deviates from the “katharevousa” as well as from Psycharis’ modern Greek and we arrived at the general conclusion that Vlachoyiannis prejudges the legalisation of every linguistic type (even if it derives from “katharevousa”) which has been integrated in language usage. Apart from defining his linguistic proposal, we analysed in detail matters such as the critical receipt of the language of his literary work by the group of important peers of him, its level of dissemination, the impact of his language perceptions and the linguistic changes observed in the revised versions of his work. At the end of the chapter, we concluded at the full conjunction of the language of his texts with the vernacular of his time. This continuous readjustment of his language was interpreted through the perspective of his ideological aim to shape a unified language (based on language usage), which could be the way to national self-awareness and assimilation.

Η παρούσα διατριβή εξετάζει τις ιδιαιτερότητες του λογοτεχνικού (αφηγηματικού και ποιητικού) έργου του Γιάννη Βλαχογιάννη – Επαχτίτη. Σε σχέση με το αφηγηματικό έργο, προτείνονται στο πρώτο κεφάλαιο δύο αφηγηματικά και δομικά καθορισμένες ειδολογικές κατηγορίες (διηγήματα, σκηνογραφήματα), που οριοθετούνται στη βάση της εκ μέρους μας συνδυαστικής προσέγγισης και αξιοποίησης των αφηγηματικά και ειδολογικά επικεντρωμένων μελετών των G. Genette, G. Freytag και J. M. Schaeffer. Συγκεκριμένα, κριτήρια όπως: α) η υπερίσχυση των διαλόγων έναντι των αφηγηματικών μερών, β) η υποτυπώδης ή και ανύπαρκτη πυραμιδοειδής ανάπτυξη και γ) η ακινητοποίηση του χωροχρόνου, διαφοροποιούν τα σκηνογραφήματα από το κύριο σώμα των διηγημάτων στα οποία: α) υπερισχύουν τα αφηγηματικά μέρη έναντι των διαλογικών, β) παρουσιάζουν δομικό σχεδιασμό με χαρακτήρα πυραμιδοειδούς ανάπτυξης και γ) συντίθενται στη βάση ενός συνθετότερου πλέγματος χρονικών αναπτυγμάτων και μετατοπίσεων. Αξιοποιώντας τις εκπεφρασμένες αισθητικές αντιλήψεις του συγγραφέα και λαμβάνοντας υπόψη τη συνειδητή του προσπάθεια να αποβάλει από τα εν λόγω αφηγήματα τους δείκτες της προσωπικής - έντεχνης δημιουργίας, ως χαρακτηριστικά των σκηνογραφημάτων αναδεικνύονται η προφορικότητα, ο περιορισμός του αντικειμένου αναπαράστασης, η συμβολική αποτύπωση καθολικού κύρους εθνικών ηθικών αξιών, η ρυθμική εκφορά του λόγου και η μεταφορά του δεσπόζοντος συλλογικού συναισθήματος. Στο δεύτερο κεφάλαιο, οι δύο δομικά και αφηγηματικά καθορισμένες ειδολογικές κατηγορίες υποτάχθηκαν στις - θεματικά καθορισμένες - κατηγορίες των βιωματικών και μη βιωματικών αφηγημάτων και προχωρήσαμε στη σύνθεση των χαρακτηριστικών της – κατά τον ίδιο τον Βλαχογιάννη – “υποδειγματικής” δημοτικής – λαϊκής δημιουργίας, που διαμορφώνουν εν πολλοίς και τους τροπολογικούς μηχανισμούς κατασκευής του αφηγηματικού του έργου. Στο τρίτο κεφάλαιο εξετάσαμε το ποιητικό έργο του Βλαχογιάννη επισημαίνοντας τις αντιφατικές θέσεις της κριτικής που εντοπίζουν στο έργο του επιδράσεις από αισθητικά ρεύματα (Παρνασισμός – Συμβολισμός) και ποιητές (Κ. Παλαμάς, G. Byron, P. B. Shelley, Δ. Σολωμός, Α. Βαλαωρίτης), διακρίναμε τη διαφορετική λειτουργική αξία των ποιημάτων και των ποιητικών παραθεμάτων στα αφηγήματα και αναγνωρίσαμε ότι στο ποιητικό του έργο, η πραγματικότητα δεν προσλαμβάνεται μόνον ως πηγή άντλησης συμβόλων για την έκφραση του εσωτερικού κόσμου του ποιητή χάρη στις δυνατότητες της φαντασίας, αλλά ούτε και ως αυθύπαρκτη οντότητα άξια (εν προκειμένω σε σχέση με το ποιητικό του έργο) να αποτελέσει αντικείμενο λογοτεχνικής αναπαράστασης. Στο τέλος του τρίτου κεφαλαίου εξετάσαμε όψεις της μετρικής/ρυθμικής οργάνωσης των ποιημάτων του. Στο επίκεντρο διερεύνησης του τέταρτου κεφαλαίου τέθηκαν οι γλωσσικές επιλογές του συγγραφέα. Μέσα από τη συναξιολόγηση αναφορών του σε μελέτες γλωσσικού περιεχομένου και την ειδικότερη παρουσίαση της γλώσσας των έργων του, υποστηρίξαμε ότι η γλωσσική πρόταση του Βλαχογιάννη αποκλίνει από την καθαρεύουσα, αλλά και από την ψυχαρική δημοτική και καταλήξαμε στο γενικό συμπέρασμα ότι ο Βλαχογιάννης προκρίνει τη νομιμοποίηση κάθε γλωσσικού τύπου (ακόμη κι’ αν αυτός προήλθε από την καθαρεύουσα) που έχει ενσωματωθεί στη γλωσσική χρήση. Πέρα από τον προσδιορισμό της γλωσσικής του πρότασης, αναλύσαμε διεξοδικότερα ζητήματα όπως η κριτική πρόσληψη της γλώσσας του λογοτεχνικού του έργου από τον κύκλο σημαντικών ομοτέχνων του, ο βαθμός διάδοσής της, οι απηχήσεις των γλωσσικών του αντιλήψεων και οι γλωσσικές αλλαγές που παρατηρούνται στις επανεκδόσεις του έργου του. Στο τέλος του κεφαλαίου διαπιστώσαμε την πλήρη συνάρτηση της γλώσσα των κειμένων του με την καθομιλούμενη γλώσσα της εποχής του. Αυτή η διαρκής αναπροσαρμογή της γλώσσας του ερμηνεύτηκε μέσα από το πρίσμα της ιδεολογικής του στόχευσης για τη διαμόρφωση μιας (στηριγμένης στη γλωσσική χρήση) ενιαίας γλώσσας, που θα μπορούσε να αποτελέσει το δίαυλο εθνικής αυτογνωσίας και αφομοίωσης.