Η ιατρική στη Σάμο κατά την περίοδο της ηγεμονίας

Abstract

Η νήσος Σάμος κατά την υπογραφή του Πρωτοκόλλου τουΛονδίνου δεν περιελήφθη στα όρια του αναγνωριζομένου από την ΥψηλήΠύλη ελληνικού κράτους και παρά τις έντονες αντιδράσεις των κατοίκωντης, της επεβλήθη το 1834 «Ηγεμονικό καθεστώς» υπό την επικυριαρχίατης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την εγγύηση των τριών προστάτιδωνδυνάμεων (Αγγλίας – Γαλλίας – Ρωσίας).Κατά τα πρώτα χρόνια της Ηγεμονίας, η Υψηλή Πύλη, σκοπούσα στονοικονομικό μαρασμό των κατοίκων της Σάμου και την ουσιαστικήαπαξίωση του νησιού, αθετώντας τους όρους της ιδρυτικής συμφωνίαςεπέβαλε εξοντωτική φορολογία κ.λ.π. με αποτέλεσμα κοινωνικήαναστάτωση και έκρηξη επαναστάσεως το 1849 κατά του Ηγεμόνα και τηςΥψηλής Πύλης. Τούτο είχε ως συνέπεια την απομάκρυνση του Ηγεμόνακαι την αλλαγή της εφαρμοζόμενης πολιτικής.Έκτοτε άρχισε μια αναπτυξιακή πορεία του οικονομικού και κοινωνικούεπιπέδου των κατοίκων της εξασφαλίζοντάς τους επαφές με τους λαούςτης Ευρώπης και απόκτηση γνώσεων όλων των επιπέδων. Όλα τα ανωτέρω σε συνδυασμό με το υψηλό επίπεδο ορισμένωνΗγεμόνων συνέβαλλαν στην συγκρότηση σύγχρονου κράτους με θέσπισηνόμων και κανόνων προσανατολισμένων στα Ελληνικά και Ευρωπαϊκάπρότυπα διαφοροποιούμενη από την επικυρίαρχό της ΟθωμανικήΑυτοκρατορία.Αυτό το σύγχρονο κρατίδιο φρόντισε εκτός των άλλων την ανάπτυξη καιτην προστασία της Δημόσιας Υγείας, δια της κατασκευής και λειτουργίαςΔημοσίων και Υγειονομικών Καταστημάτων (Νοσοκομείο- Φρενοκομείο,Λεπροκομείο – Λοιμοκαθαρτήρια – Υγειονομεία) και δια της θεσπίσεωςμέτρων για την άσκηση των έργου των Ιατρών και των συναφώνεπαγγελμάτων.Μελέτη αυτών των μέτρων και θεσμών αποπειράται η παρούσα διατριβή.Ειδικότερα: Ήδη από τον πρώτο χρόνο της Ηγεμονίας δεν επιτρέπεται πλέον ηάσκηση του ιατρικού επαγγέλματος στους μη κατέχοντες σχετική άδειααπό τη διοίκηση.Τον Ιούλιο του 1834 η Διοίκηση χορηγεί την πρώτη άδεια ασκήσεωςΙατρικής στον χειρουργό και πρακτικό Ιατρό Χ΄΄ΑναγνώστηΤζεσμελή.Τον Ιούλιο του 1835 ο Ηγεμονικός «Επίτροπος» ζήτησε από τη Βουλή ναρυθμιστεί το θέμα ασκήσεως του ιατρικού επαγγέλματος.Το ίδιο έτος διόρισε ο Ηγεμόνας ως Αρχίατρο της Ηγεμονίας τονπτυχιούχο της Ιατρικής Σχολής της Πίζας Ανδρέα Πανά.Τον Φεβρουάριο του 1842 σε συνεδρίαση της Γενικής Συνελεύσεως τωνΣαμίων ετέθη το θέμα της λήψεως μέτρων κατά των αγυρτών(ψευδοϊατρών) και θεσπίστηκαν μέτρα εναντίον τους.Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι παρότι με τον Προνομιακό Χάρτη ηαρμοδιότητα διαχείρισης των υγειονομικών ζητημάτων είχε εκχωρηθεί αποκλειστικά στον Ηγεμόνα, μετά την σύσταση του ΑνωτάτουΥγειονομικού Συμβουλίου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1838 καικατόπιν σχετικής αιτήσεως του Ηγεμόνα, το 1850 η Υψηλή Πύλη όρισε ότιο Ηγεμόνας διατηρεί την ανωτέρω αρμοδιότητά του αλλά υπό τηνεπίβλεψη του Ανωτάτου Υγειονομικού Συμβουλίου της Τουρκίας (αυτόουσιαστικά είναι ευρωπαϊκός έλεγχος της δημόσιας υγείας της Σάμου).Το 1851 ο τοποτηρητής του Ηγεμόνα Γεώργιος Κονεμένος διόρισε τονκατέχοντα Ακαδημαϊκά διπλώματα Ιατροδιδάσκαλο, Ροδιγίνο Φερράρηεπίτιμο Διοικητικό Ιατρό ο οποίος εν συνεχεία ίδρυσε Ιατρική Σχολή στηΣάμο προς εκπαίδευση των πρακτικών ιατρών.Σε έγγραφο του Δημάρχου Βαθέος γίνεται αναφορά για συγκρότησηεξεταστικής επιτροπής ιατρών αποτελούμενη από δύο ιατρούς καιτον Δήμαρχο (αρχίζει δηλαδή η διαδικασία εκδόσεως αδείας ασκήσεωςεπαγγέλματος από ιατρούς και τον Δήμαρχο.Στις 2 Μαΐου 1858 ο Ηγεμόνας εκδίδει την με αριθ. 689 διαταγή του προς τους Δημάρχους με την οποία τους καλεί να απαγορεύσουν στουςΔήμους τους την άσκηση ιατρικής από μη κατέχοντες σχετική άδεια της Διοικήσεως και όσοι εξ αυτών δεν έχουν αλλά επιθυμούν νααποκτήσουν να υποβληθούν σε εξετάσεις για λήψη αυτής.Στις 4 Ιουνίου 1958 ο ίδιος ο Ηγεμόνας αναθέτει καθήκονταδικαστικοϊατρικά στον ήδη διορισμένο Υγειονομικό Ιατρό κ. Π.Μεγκόζη,ο οποίος είχε και την αρμοδιότητα να εξετάζει ιατρούς προς λήψη σχετικήςαδείας.Επειδή κατά την περίοδο του 1860 ενδημούσαν στην γειτνιάζουσαμε τη Σάμο Οθωμανική Αυτοκρατορία λοιμώδη νοσήματα και προκειμένουνα διασφαλιστεί η μη μετάδοσή τους στους κατοίκους της, εκτός τωνλειτουργούντων Υγειονομείων και Λοιμοκαθαρτηρίων με τον νόμο της 25Ιουνίοιυ 1860 εθέσπισαν πολύ αυστηρές υγειονομικές διατάξεις.Κατά την Γενική Συνέλευση του 1860 έλαβαν απόφαση για τις αμοιβέςτεσσάρων τμηματικών ιατρών.Τον Ιούλιο του 1862 ο Δ|ντής του Κεντρικού Υγειονομείου Λ. Καλούτσος,ως εξεταστής ιατρών απορρίπτει τον εξετασθέντα πρακτικό Κ. Μπιλιούρη.Στις 8 Μαΐου δημοσιεύτηκε ο νόμος ΡΝΘ (περί διορισμού τμηματικών ιατρών).Στις 21 Μαρτίου 1863 δημοσιεύτηκε ο νόμος ΡΞΒ «περί αντιμισθίας τωνδικαιωμάτων των ιατρών κατά την ποινική δικαιοσύνη».Με το με αριθ. 104 διάταγμα της 26 Ιουλίου 1865 «περί διορισμούεξεταστικής επιτροπής ιατρών» καθιερούται η τριμελής εξεταστικήεπιτροπή αποκλειστικά από ιατρούς.Την ίδια ημέρα (26 Ιουλίου 1865) ο Ηγεμόνας αποστέλλει διαταγή τουπρος τους Δημάρχους και τους καλεί να ειδοποιήσουν τους διαμένονταςστους Δήμους ιατρούς να εμφανιστούν εντός 15 ημερών ενώπιον τηςΕξεταστικής Επιτροπής.Στις 15 Δεκεμβρίου 1865 ο Ηγεμόνας ανακοινώνει στους Δημάρχουςποίους εκ των ιατρών αναγνωρίζει ως πρακτικούς και ως επιστήμονες.Στις 4 Μαΐου 1872 εκδίδεται διάταγμα του Ηγεμόνα με τίτλο «Κανονισμόςχρεών και απολαυών του Ιατρού της Ηγεμονίας».Στις 17 Δεκεμβρίου 1874 ο Ηγεμόνας επικυρώνει τον νόμο 23 «ΠερίΙατρών» με τον οποίο αποκλείεται η άσκηση της Ιατρικής από μη φέροντες πτυχίο στους δήμους στους οποίους εργάζονται μόνιμαεγκατεστημένοι πτυχιούχοι ιατροί.Στις 29 Ιουλίου 1891 ο Ηγεμόνας εκδίδει το με αριθ. 184 Διάταγμα καικαθορίζει ότι οι πτυχιούχοι ιατροί πρέπει να προσκομίζουναποδείξεις ότι έχουν και πρακτική εμπειρία σε κλινική των Αθηνών.Με τον νόμο 583 της 10ης Αυγούστου 1891 «περί διορισμού επιστημόνωνιατρών» δίδεται η δυνατότητα στους Δημάρχους να προσλαμβάνουν στηνυπηρεσία τους επιστήμονες Ιατρούς οι οποίοι θα επισκέπτονται ασθενείςκαι θα χορηγούν φάρμακα πληρωνόμενοι από το Δήμο.Στις 10 Ιουλίου 1892 ψηφίστηκε ο νόμος 611 «περί εξασκήσεως τηςΙατρικής παρά την Ηγεμονίαν» και μ’ αυτόν γίνεται επαναπροσδιορισμόςτων προσόντων των Ιατρών.Στις 4 Αυγούστου 1899 δημοσιεύτηκε το διάταγμα 217 «περί συστάσεωςΣυμβουλίου Ιατρικού Δημόσιας Υγείας».Στις 2 Μαρτίου 1875 θεμελιώθηκε το Νοσοκομείο «Άγιος Παντελεήμων» το οποίο παρείχε νοσηλεία σε Σαμιώτες και ξένους Δωρεάν.Με το άρθρο 2 του Ν. 394 της 10 Σεπτεμβρίου 1886 αποφασίστηκε ησύσταση του Φρενοκομείου.Το 1890 αποπεράτωθηκε το Λεπροκομείο «Οι Άγιοι Ανάργυροι» καιέκτοτε λειτούργησε περίπου μέχρι το 1953.Υγειονομεία και Λοιμοκαθαρτήρια λειτούργησαν κατά την περίοδο τηςεπαναστάσεως του 1821 και συνέχισαν τη λειτουργία τους μέχρι το τέλοςτης Ηγεμονικής περιόδου.Κατά την περίοδο της Ηγεμονίας εργάστηκαν στη Σάμο πάρα πολλοίΙατροί Σαμιώτες και μη παρέχοντας στους κατοίκους της επαρκήπερίθαλψη, φαινόμενο ανύπαρκτο για την ελεύθερη Ελλάδα.Στο Πανεπιστήμιο Αθηνών σπούδασαν στην Ιατρική Σχολή πάρα πολλοίΣαμιώτες οι οποίοι εν συνεχεία εργάστηκαν στο νησί και στην Αθήνα.Εκτός των Ιατρών εργάστηκαν στη Σάμο κατά την Ηγεμονική περίοδοξένοι και Σαμιώτες οδοντίατροι υποκείμενοι στους νόμους της Ηγεμονίας. Μεταξύ αυτών και η Ευτέρπη Μανταφούνη η οποία σπούδασε στηΜασσαλία και ήταν «η πρώτη Ελληνίδα στην Ανατολή η οποίασπούδασε την Οδοντιατρική». Την ίδια περίοδο εργάστηκαν και κτηνίατροι και ιδρύθηκαν πολλάφαρμακεία εφαρμόζοντας τους σχετικούς νόμους της Ηγεμονίας.Παρατηρούμε δηλαδή πλήρη συμμόρφωση της Διοικήσεως τουκρατιδίου με τους κανόνες που διέπουν την άσκηση Ιατρικούεπαγγέλματος στην ελεύθερη Ελλάδα και την Ευρώπη. Σε μερικά μάλιστασημεία, η Ηγεμονία Σάμου έκανε ρυθμίσεις και εθέσπισε προδιαγραφέςπριν από την ίδια την Ελεύθερη Ελλάδα. (νόμος περί Οδοντιατρικής).