Συσχέτιση νευρο-ψυχολογικών δεδομένων με ευρήματα από ενδοκρινολογικές και ψυχομετρικές δοκιμασίες στη διπολική συναισθηματική διαταραχή

Abstract

BackgroundBipolar disorder is associated with neurocognitive impairment but the aetiology of such impairment remains largely unknown. The present study aimed to investigate the performance of bipolar patients on various cognitive tasks within the framework of the Hypothalamus-Pituitary-Adrenal (HPA) axis hyperactivity model. Moreover, the associations between domains of neuropsychological functioning and various clinical characteristics were explored.MethodsSixty Bipolar-I patients were included in the study. All patients were assessed by CANTAB tasks targeting attention, visual memory and executive function. Affective symptoms as well as global functioning were evaluated via the Hamilton Depression Rating Scale (HAMD), Young Mania Rating Scale (YMRS) and Global Assessment of Functioning (GAF). Furthermore, basal cortisol levels as well as cortisol levels following the dexamethasone suppression test (DST) were determined for all patients.ResultsLevels of basal cortisol were negatively associated with performance in visuo-spatial associative learning/memory. Such association was independent of current psychopathology. On the contrary, post-dexamethasone cortisol was not correlated with neuropsychological functioning. Duration of illness (corrected for age and gender) showed a significant negative correlation with visuo-spatial associative learning/memory whereas it showed a positive association with inhibitory control. A higher number of prior manic episodes and admissions was correlated with decreased attentional set shifting. Furthermore, GAF scores were negatively correlated with errors in the inhibitory control task. As to the effect of current symptoms, manic symptoms showed a negative association with performance in attentional set shifting. On the contrary, HAM-D scores were not correlated with neuropsychological functioning.ConclusionThe results of the present study suggest that among HPA-related factors, basal cortisol is associated with neuropsychological functioning and specifically with performance in visuo-spatial associative learning/memory. They also provide further evidence that indices of illness severity and chronicity, such as duration of illness, number of prior manic episodes and global functioning, are correlated with worse neurocognitive performance. As to the effect of current psychopathology, the severity of manic symptomatology was associated with decreased ability in attentional set shifting whereas depressive symptoms were not correlated with neuropsychological functioning. Cognitive deficits affect a large proportion of bipolar patients leading frequently to considerable psychosocial and occupational dysfunction. The role of HPA axis on cognitive function remains controversial. However, the identification of factors affecting neurocognitive functioning, such as cortisol levels and number of manic episodes, may contribute to the implementation of more appropriate prevention and treatment strategies.

Εισαγωγή- ΣκοπόςΗ Διπολική Συναισθηματική Διαταραχή συνδέεται σε πολλές περιπτώσεις με ελλείμματα στις νοητικές λειτουργίες αλλά η αιτιολογία αυτών των ελλειμμάτων παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστη. Η παρούσα μελέτη εστίασε στην αξιολόγηση της επίδοσης διπολικών ασθενών σε διάφορες νευροψυχολογικές δοκιμασίες στο πλαίσιο του μοντέλου υπερδραστηριότητας του άξονα Υποθάλαμος-Υπόφυση- Επινεφρίδια (ΥΥΕ) καθώς και στις πιθανές συσχετίσεις της νευροψυχολογικής λειτουργικότητας με διάφορα κλινικά χαρακτηριστικά.Υλικό- ΜέθοδοςΣυμμετείχαν στη μελέτη 60 ασθενείς με κύρια διάγνωση Διπολική Διαταραχή (ΔΔ) τύπου Ι. Όλοι οι ασθενείς υπεβλήθησαν σε μια σειρά από δοκιμασίες από τη νευροψυχολογική συστοιχία CANTAB προκειμένου να εκτιμηθεί η επίδοσή τους στην προσοχή, στη μνήμη και στις εκτελεστικές λειτουργίες. Η τρέχουσα ψυχοπαθολογία αξιολογήθηκε μέσω των κλιμάκων Hamilton Depression Rating Scale (HAMD) και Young Mania Rating Scale (YMRS) για την κατάθλιψη και τη μανία αντίστοιχα, ενώ η συνολική λειτουργικότητα προσδιορίστηκε μέσω της κλίμακας Global Assessment of Functioning (GAF). Τέλος, σε όλους τους ασθενείς μετρήθηκαν τα βασικά επίπεδα κορτιζόλης καθώς και τα επίπεδα κορτιζόλης μετά από τη δοκιμασία καταστολής με χορήγηση δεξαμεθαζόνης. ΑποτελέσματαΠαρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική αρνητική συσχέτιση ανάμεσα στα επίπεδα βασικής κορτιζόλης και την επίδοση στη δοκιμασία οπτικο-χωρικής συνειρμικής μάθησης/μνήμης η οποία μάλιστα βρέθηκε ότι ήταν ανεξάρτητη από την ψυχοπαθολογία. Αντίθετα, τα επίπεδα κορτιζόλης μετά από χορήγηση δεξαμεθαζόνης δεν σχετίστηκαν με τη νευροψυχολογική λειτουργικότητα. Η διάρκεια νόσου (διορθωμένη για ηλικία και φύλο) παρουσίασε αρνητική συσχέτιση με την επίδοση στην οπτικο-χωρική συνειρμική μάθηση/μνήμη, ενώ αντίθετα βρέθηκε να έχει θετική επίδραση στη δοκιμασία ανασταλτικού ελέγχου. Επίσης, ο αριθμός προηγούμενων μανιακών επεισοδίων καθώς και ο αριθμός νοσηλειών βρέθηκαν να σχετίζονται με μειωμένη ικανότητα νοητικής ευελιξίας. Επιπρόσθετα, η βαθμολογία στην κλίμακα GAF εμφάνισε αρνητική συσχέτιση με τα λάθη στη δοκιμασία ανασταλτικού ελέγχου. Ως προς την επίδραση της παρούσας ψυχοπαθολογίας η μανιακή συμπτωματολογία παρουσίασε αρνητική συσχέτιση με την επίδοση στη δοκιμασία νοητικής ευελιξίας ενώ η βαθμολογία στην κλίμακα HAM-D της κατάθλιψης δεν σχετίστηκε με την επίδοση στις νευροψυχολογικές δοκιμασίες που εξετάστηκαν.ΣυμπεράσματαΤα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης υποστηρίζουν ότι από τις παραμέτρους λειτουργίας του άξονα ΥΥΕ, τα επίπεδα βασικής κορτιζόλης σχετίζονται με τη νευροψυχολογική λειτουργικότητα και συγκεκριμένα με την επίδοση στην οπτικο-χωρική μάθηση/μνήμη. Επιπροσθέτως, επιβεβαιώνεται ότι δείκτες βαρύτητας και χρονιότητας όπως η διάρκεια της νόσου, ο αριθμός των προηγούμενων μανιακών επεισοδίων και η συνολική λειτουργικότητα συσχετίζονται με χειρότερες επιδόσεις στις νευροψυχολογικές δοκιμασίες. Όσον αφορά στην επίδραση της τρέχουσας ψυχοπαθολογίας φάνηκε ότι η βαρύτητα της μανιακής συμπτωματολογίας συνδέεται με επιδείνωση της νοητικής ευελιξίας ενώ αντίθετα η καταθλιπτική συμπτωματολογία δεν συσχετίστηκε με τη νευροψυχολογική λειτουργικότητα.Είναι γνωστό ότι τα νοητικά ελλείμματα στη Διπολική Διαταραχή αφορούν μεγάλο αριθμό ασθενών και επηρεάζουν δυσμενώς την ψυχοκοινωνική και επαγγελματική τους λειτουργικότητα. Ο ρόλος του άξονα ΥΥΕ στην ανάπτυξη νευροψυχολογικής δυσλειτουργίας στη ΔΔ παραμένει αμφιλεγόμενος. Η αναγνώριση παραγόντων που σχετίζονται με τη νοητική λειτουργικότητα, όπως τα βασικά επίπεδα κορτιζόλης και ο αριθμός μανιακών επεισοδίων, δύναται ωστόσο να συνεισφέρει στην ανάπτυξη κατάλληλων προληπτικών και θεραπευτικών παρεμβάσεων