Πανεπιστήμιο Αθηνών και δημόσιος λόγος: 1837-1911

Abstract

The main subject of this dissertation is the study of the public university discourse through speeches given during the period 1837 - 1911. Speeches from Professors and Deans of the University of Athens from the main academic ceremonies and events are presented, analysed and evaluated in chronological order. In particular, studies were made about the yearly speeches during the concession and the reacceptance of the Deanship ceremonies, the speeches for the Three Hierarchs, the anniversary of the establishment of the University (20th May) and finally the 25th March national anniversary. The economic, social and political context and the academic reality are depicted in these speeches, highlighting the role and the justification of the University in the public life of the country. As part of the research, the ideological and political origins were sought after, along with the ideas, the viewpoints and the transformation of the public discourse. The most conducive method for the research was considered to be the historical interpretation combined with critical discourse analysis. Using the historical interpretation as a methodological tool, a historical - ideological approach to the speeches given was attempted, aiming to analyse, comprehend and interpret the said speeches. The critical discourse analysis considers the relationship between language - text - ideology. These public ceremonies constitute a way of transferring a message in which the relationship between University - Nation - Community is formed. The ceremony is a platform of communication that can be interpreted within the economical, political and social context of the times. The Ancient Greek world, the Greek - Christian culture, the Great Idea and irredentism run throughout these texts and modulate the ideological framework of the University during the studied period.

Η μελέτη πανεπιστημιακών λόγων προσφέρει δυνατότητες ανάδειξης πτυχών όχι μόνον του ελληνικού Πανεπιστημίου, αλλά και της ελληνικής κοινωνίας και ιστορίας. Θεματικός άξονας του παρόντος πονήματος είναι η μελέτη του δημόσιου πανεπιστημιακού λόγου, όπως αυτός προβάλλεται μέσα από τους λόγους που εκφωνήθηκαν από το 1837 έως το 1911. Παρουσιάζονται, αναλύονται και αξιολογούνται κατά χρονολογική σειρά, ομιλίες από Καθηγητές και Πρυτάνεις του Πανεπιστημίου Αθηνών στις κεντρικές ακαδημαϊκές τελετές και εκδηλώσεις. Ειδικότερα, μελετήθηκαν οι λόγοι των κατ’ έτος τελετών παράδοσης και παραλαβής της Πρυτανείας, οι λόγοι της εορτής των Τριών Ιεραρχών, της επετείου της εγκαθιδρύσεως του Πανεπιστημίου (20 Μαΐου), και, τέλος, εκείνοι της 25ης Μαρτίου. Το οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό συγκείμενο και η ακαδημαϊκή πραγματικότητα αποτυπώνονται στους λόγους αυτούς, αναδεικνύοντας τον ρόλο και τον λόγο του Πανεπιστημίου στον δημόσιο βίο της χώρας. Στο πλαίσιο της έρευνας, αναζητήθηκαν οι ιδεολογικοπολιτικές αφετηρίες και οι άξονες, οι αντιλήψεις, οι θέσεις και οι μετασχηματισμοί του δημόσιου λόγου. Προσφορότερη μέθοδος για την έρευνα του θέματος κρίθηκε η ιστορικοερμηνευτική προσέγγιση σε συνδυασμό με την κριτική ανάλυση λόγου. Με εργαλείο το ιστορικοερμηνευτικό πρότυπο επιχειρήθηκε μια ιστορική –ιδεολογική προσέγγιση των εκφωνούμενων λόγων με ειδικότερο στόχο την «ανάλυση», την «κατανόηση» και την «ερμηνεία» τους. Η κριτική ανάλυση λόγου κινείται στην συνεξέταση της σχέσης γλώσσας-κειμένου-ιδεολογίας. H ελληνική αρχαιότητα, ο ελληνοχριστιανικός πολιτισμός, η Μεγάλη Ιδέα και ο αλυτρωτισμός διατρέχουν τα κείμενα αυτά και διαμορφώνουν το ιδεολογικό πλαίσιο του Πανεπιστημίου την υπό μελέτη περίοδο.