Μελέτη της αποτελεσματικότητας του πρωτοκόλλου μετεγχειρητικής φροντίδας fast-track σε ασθενείς με ηπατεκτομή ή παγκρεατεκτομή στην Ελλάδα

Abstract

Introduction: Postoperative care, usually, comes along with high levels of pain & stress, affecting serum levels of ACTH, cortisol & NPY, however, which has not been evaluated in comparison with levels of stress & pain after early postoperative mobilization & nutrition (fast-track protocol FT) compared to conventional postoperative care (CON).Aim: The comparative study of the serum levels of cortisol, ACTH and Neuropeptide NPY between FT and CON protocols, as a possible stress and pain marker.Method: A prospective randomized clinical study, with cross-sectional comparisons and correlations with a sample of 173 oncological patients who have undergone hepatectomy or pancreatectomy, randomized into 2 groups. In group A (n= 90) was applied postoperatively the protocol FT, while in group B (n=83) the conventional postoperative care (CON). Demographic and clinical data were collected and patients were assessed with ICUESS environmental stress scale, as well as with pain scales (Puntillo, CPOT, V.A.S.). Cortisol, ACTH and Neuropeptide NPY plasma levels were measured by ELISA method: a) at the day of patient’s admission, b) the operation day, c) the 3rd postoperative day or prior to discharge. Data were analyzed with non-parametric correlation tests and descriptive statistics were carried out by SPSS 22.0), in a significance level of α=0.05. Results: Patients of group A had early mobilization and consumption of diet, less complications & postoperative length of hospitalization (p<0,001). No statistical difference in serum levels of cortisol and ACTH between the 2 groups (p>0,05). Serum levels of cortisol, during the day of admission, were correlated with the levels of pain, which were evaluated with Puntillo and CPOT scale, in group A. Whilst ACTH serum levels were interacted with age, body weight and body mass index, depending the protocol that patients followed. NPY levels in group A were statistical significantly higher than in group B, in all 3 measurements (Uα=284,p=0,004, Ub=262,p=0,002, Uc=235,p=0,001). Ιt is observed significant correlations between NPYb and Puntillo scale (rho=0,271,p=0,033), and between NPYc and VAS scale (rho=0,251,p=0,049). The ICUESS scale was, positively, correlated with NPYa (rho=0,282,p=0,025) and NPYc (rho=0,316,p=0,012), while NPYb was, negatively correlated with the optimistic levels of patients before being discharged (rho=-0,336,p=0,008. Conclusions: Cortisol, ACTH and neuropeptide NPY as possible objective indicator of postoperative pain and stress, is referred for the first time in bibliography and in future it can consist an useful assessment tool, for objective nursing evaluation of postoperative oncological patients.

Εισαγωγή: Η μετεγχειρητική φάση, συνήθως, συνοδεύεται από υψηλά επίπεδα πόνου και stress που επηρεάζουν τα επίπεδα ACTH, κορτιζόλης & ΝΡΥ στον ορό αίματος, όμως, δεν έχουν αξιολογηθεί συγκριτικά τα επίπεδα στρες & πόνου μετά τη γρήγορη μετεγχειρητική κινητοποίηση και σίτιση (πρωτόκολλο Fast-track:FT), σε σχέση με τη συμβατική μετεγχειρητική φροντίδα (CON).Σκοπός: Η συγκριτική μελέτη των επιπέδων κορτιζόλης, ACTH & νευροπεπτιδίου ΝPY στο πλάσμα αίματος, ως πιθανού δείκτη στρες και πόνου, μεταξύ των πρωτοκόλλων FT και CΟΝ.Υλικό & Μέθοδος: Προοπτική τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη, συγχρονικών συγκρίσεων-συσχετίσεων σε δείγμα 173 ογκολογικών ασθενών, μετά από ηπατεκτομή ή παγκρεατεκτομή, χωρισμένων σε 2 ομάδες, όπου είτε εφαρμόστηκε μετεγχειρητικά το πρωτόκολλο FT (ομάδα Α, n=90), είτε το πρωτόκολλο CΟΝ (ομάδα Β, n=83). Συλλέχθηκαν δημογραφικά και κλινικά δεδομένα και έγινε αξιολόγηση με τις κλίμακες στρες I.C.U.E.S.S. και πόνου (Puntillo, CPOT, VAS), ενώ τα επίπεδα κορτιζόλης, ACTH & ΝΡΥ μετρήθηκαν στο πλάσμα με ELISA: α)κατά την προσέλευση, β)την ημέρα του χειρουργείου και γ)πριν το εξιτήριο. Εφαρμόστηκε περιγραφική στατιστική και μη παραμετρικές δοκιμασίες σε επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας α=0,05 (SPSS 22.0). Αποτελέσματα: Οι ασθενείς της ομάδας Α σημείωσαν μειωμένο χρόνο κινητοποίησης και επάνοδο σε κανονική διατροφή, λιγότερες επιπλοκές & μειωμένο σύνολο μετεγχειρητικών ημερών νοσηλείας (p< 0,001). Δεν υπήρξε στατιστικώς σημαντική διαφορά ανάμεσα στις 2 ομάδες, όσον αφορά τα επίπεδα κορτιζόλης και ACTH (p> 0,05). Τα επίπεδα κορτιζόλης στο πλάσμα αίματος, κατά την εισαγωγή του ασθενούς, συσχετίστηκαν με την ένταση πόνου, η οποί αξιολογήθηκε με τις κλίμακες πόνου CPOT και Puntillo, στην ομάδα Α. Ενώ, τα επίπεδα της ACTH έδειξαν να αλληλεπιδρούν με την ηλικία, το βάρος σώματος και τον δείκτη μάζας σώματος, με την επίδραση του πρωτοκόλλου, που ακολούθησαν οι ασθενείς. Τα επίπεδα ΝPY ήταν στατιστικά σημαντικά υψηλότερα στην ομάδα Α, σε σχέση με τη Β και στις 3 μετρήσεις (Ua=284,p=0,004, Ub=262,p=0,002, Uc=235,p=0,001). Στις κλίμακες πόνου, παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις μεταξύ του ΝΡΥa και της Puntillo (rho=0,271,p=0,033), και μεταξύ NPYcκαι της VAS (rho=0,251,p=0,049). Η κλίμακα ICUESS συσχετίσθηκε θετικά με το ΝΡΥa (rho=0,282,p=0,025) και ΝΡΥc (rho=0,316,p=0,012), ενώ οι τιμές ΝΡΥb συσχετίσθηκαν αρνητικά με τα επίπεδα αισιοδοξίας που δήλωναν οι ασθενείς πριν το εξιτήριο (rho=-0,336,p=0,008).Συμπεράσματα: Η κορτιζόλη, η ACTH & το νευροπεπτίδιο NPY ως πιθανός αντικειμενικός δείκτης μετεγχειρητικού πόνου και στρες, αναφέρεται για πρώτη φορά στη βιβλιογραφία και μπορεί μελλοντικά να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο για την αντικειμενική νοσηλευτική αξιολόγηση των μετεγχειρητικών ογκολογικών ασθενών.