Προσκυνηματικές περιηγήσεις στο Άγιον Όρος: μέσα από τα βιβλία εντυπώσεων της Ι.Μ. Οσίου Γρηγορίου: 1923-1973

Abstract

Holy Mountain Athos is a place, which effects in every orthodox Christian, non - Orthodox, Heterodox or Atheist. The unique religiousness of Holy Mountain, its natural beauty, the building architecture and more generally the byzantine sense always denatured every single trip in a significant experiential holy pilgrimage. The main research axis is the historical search and study of the pilgrims' impressions. Particularly, we focus on their anthropogeography and their understanding of Holy Mountain life.The main sources for this thesis are the pilgrims' notes in the official guest book of the St. Gregoriou Holy Monastery. In other words the main research stuff is what the pilgrims wrote during the years in the guest book, when they visited the Holy Monastery. Τhe first part of the study includes subsections with several research findings arising from the pilgrims' notes such as the reasons that pilgrims visit the Holy Monastery (pilgrimage, scientific research, departmental or livelihood reasons), their origin, the pilgrims' individual characteristics and their special way that they write their impressions. Additional conclusions arising from the notes of influential personalities such as politicians, church leaders, scientists and artists. The second part of the study refers to the pilgrims' impressions for the natural environment, the Holy Mountain, the relation between Greek nation and Holy Mountain as well as the relation between secularism and asceticism. In this part are also included several information for the Holy Mountain in general and the Saint Gregory Monastery in specific, the worship, the holy relics, the heirlooms, the library, the origin of the monks and their hospitality. The whole study embellished with some poems and some other special notes for the spiritual benefits of the holy pilgrim.

Το Άγιο Όρος δεν αφήνει ανεπηρέαστο κανέναν επισκέπτη, Ορθόδοξο Χριστιανό, ετερόδοξο, αλλόθρησκο ή άθεο. Η μοναδικότητά του, ως θρησκευτικού φαινομένου, το φυσικό περιβάλλον, η αρχιτεκτονική των κτισμάτων του, ο βυζαντινός αέρας και η αέναη πνευματικότητα που αποπνέει, μετουσίωναν ανέκαθεν την περιδιαβασή του σε μία σπουδαία βιωματική εμπειρία.Αντικείμενο της διατριβής οριοθετήθηκε η ιστορική καταγραφή και έρευνα των εντυπώσεων των περιηγητών, η ανθρωπογεωγραφία τους, η θέαση του Αγίου Όρους, των Αγιορειτών πατέρων και της αγιορείτικης ζωής μέσα από τη δική τους θεώρηση και ο εσωτερικός επηρεασμός τους -καθώς και η εξωτερίκευσή του επηρεασμού αυτού-, είτε ως πιστών είτε ως ανθρώπων.Πηγές αποτέλεσαν οι καταγραφές των ίδιων των περιηγητών στα οικεία βιβλία εντυπώσεων της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους. Με άλλες λέξεις, πρωταγωνιστικό ρόλο στο κείμενο της διατριβής έχουν οι σκέψεις και οι θέσεις των ίδιων των περιηγητών.Στο Α' Μέρος ερευνώνται στοιχεία που αφορούν στους περιηγητές, στους λόγους επίσκεψής τους (προσκυνηματικοί, επιστημονικοί, υπηρεσιακοί, βιοποριστικοί), στην προέλευσή τους, στις ιδιότητές τους και στον τρόπο διατύπωσης και εκφοράς των εντυπώσεών τους. Επίσης, επισημαίνονται επισκέψεις ιστορικών προσώπων ή προσωπικοτήτων της εποχής και ειδικότερα πολιτειακές προσωπικότητες, εκκλησιαστικές και διπλωματικές αρχές καθώς και ακαδημαϊκές προσωπικότητες, αλλά και προσωπικότητες των Τεχνών και των Γραμμάτων. Το Β' Μέρος αφορά σε εντυπώσεις προσκυνητών για το Άγιον Όρος, για το φυσικό περιβάλλον του, για το όρος Άθως, για τη συσχέτιση Βυζαντίου και Άγιου Όρους, για τη σχέση Έθνους και Άγιου Όρους, για τη σχέση “Κόσμου” και Άγιου Όρους, για θέματα πίστης, για προβλήματα του Αγίου Όρους, για την Μονή Γρηγορίου ως αγιορείτικη μονή, την τοποθεσία της, τις ακολουθίες της, τα ιερά λείψανα που φυλάσσονται σ' αυτήν, τα κειμήλιά της, τη βιβλιοθήκη της, τη σχέση Έθνους και Μονής, την έλξη της καταγωγής των Μοναχών της από την Πελοπόννησο, τη φιλοξενία της, για τους Αγιορείτες πατέρες, ειδικά για τους Γρηγοριάτες πατέρες και Ηγουμένους.Περιλαμβάνονται, επίσης, ποιήματα προσκυνητών, καρποί της ψυχικής έξαρσής τους καθώς και εντυπώσεις που μαρτυρούν πηγαία τα συναισθήματα αλλά και την πνευματική ωφέλεια των προσκυνητών, γενικά, από την εμπειρία του Αγίου Όρους.