Εκτίμηση του προβλήματος της εφηβικής παχυσαρκίας στο νομό Λαρίσης: καθορισμός του επιπολασμού του και διερεύνηση της στάσης εφήβων / γονέων: εφαρμογή προγράμματος υγιεινοδιαιτητικής αγωγής

Abstract

Introduction: The growing obesity in teens is a global public health problem. The main purpose of the present study of Feeding Exercise Trial in Adolescents (FETA) is: 1) in the initial phase, to investigate the prevalence of obesity in adolescents and their parents in the region of Larissa and 2) in the second phase, to evaluate the efficacy of FETA project.Method: In the initial phase 816 adolescents aged 12-18years old and their parents took part from 17 public elementary and high schools of Larissa. The following parameters were measured among adolescents attending public schools: height, weight, Body Mass Index (BMI) waist circumference, systolic and diastolic pressure, pulse rate, dietary and exercise habits of the adolescents and their parents. Students completed the tool included demographic characteristics, the modified form of questionnaires Parental Authority Questionnaire (PAQ), the Parent-Initiated Motivational Climate Questionnaire-2 (PIMCQ-2) and Family Eating and Activity Habits Questionnaire (FEAHQ). Parents completed a questionnaire demographic and anthropometric data and the FEAHQ. In the second phase 181 overweight and obese adolescents (aged 12-16 years) participated and were divided into three study groups ("Diet & Exercise", "Exercise" and control), while 150 stayed until the end of three months of the program and 3 months after that. The group "Exercise" has implemented a 45-minute training program targeted at physical exercise, and the team that implemented the program "Nutrition & Exercise" before the program of physical activity participated in 10-15΄ sessions targeted nutrition. All adolescents enrolled in anthropometry tests, 50m sprint test and recording family habits (FEAHQ) along with their parents. Epi Info used for data entry and SPSS for the statistical analysis. Quantitative variables presented as mean with standard deviation or median with interquartile range and qualitative variables presented as frequencies with percentages. Kolmogrov-Smiranov test and Levene used to test normality and equality of variances of quantitative data, respectively. Cronbach’s alpha coefficient used to estimate the internal consistency reliability for the questionnaires PAQ, PIMCQ and FEAHQ. A p-value less than 0.05Results: The results from the initial phase showed that normal Body Mass Index was found in 75.2% of the adolescents, 2.6% of the adolescents were underweight, 18% overweight and 4.2% obese. Regarding the parents, 76.3% of the fathers and 39.2% of the mothers were overweight or obese. The multinomial logistic regression analysis revealed that, overweight or obesity in adolescence was associated with gender (boy), maternal overweight or obesity, lower maternal educational level, eating without feeling hungry, eating in rooms other than kitchen and having a father that motivates by worrying about failing.The results from the second phase (clinical trial) showed that both Activity only and Diet and Activity groups reduced significantly (p<0.001) their mean score in BMI (-1.1, 95% CI-1.3, -0.8 and -1.4, 95% CI -1.7, -1.2 respectively), waist circumference, systolic and diastolic blood pressure, pulses per minute and 50m sprint run test at 3 months, while greater reductions in BMI were observed at 6 months (-2.3, 95% CI -2.6, -2.0 and -3.1, 95% CI -3.3, -2.8). Significant changes in the total FEAHQ score were achieved only in the Diet and Activity group both at 3 months and at 6 months. Conclusions: FETA resulted in significant effects on improving adiposity profiles in overweight and obese adolescents as well as family activity and feeding habits, maintained at 3-months follow up. Discussion: Future interventions should focus both on the parents and children, taking into account the role of parental authority style, in preventing adolescents’ obesity.

Εισαγωγή: Η αυξανόμενη παχυσαρκία στην εφηβεία αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας. Σκοπός της παρούσας μελέτης του προγράμματος «Feeding Exercise Trial in Adolescents (FETA)» είναι: α) στην αρχική φάση, η διερεύνηση του επιπολασμού της παχυσαρκίας των εφήβων και των γονέων τους στην περιοχή της Λάρισας και β) στη δεύτερη φάση, η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του προγράμματος FETA.Μέθοδος: Στην αρχική φάση το δείγμα αποτελούνταν από 816 έφηβους, ηλικίας 12-18 ετών και τους γονείς τους από 17 γυμνάσια και λύκεια της Λάρισας. Κατά τις επισκέψεις στα σχολεία πραγματοποιήθηκαν ανθρωπομετρικές μετρήσεις καθώς και μετρήσεις αρτηριακής πιέσεως. Οι μαθητές συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια που περιλάμβαναν τα δημογραφικά χαρακτηριστικά και την τροποποιημένη μορφή των ερωτηματολογίων Parental Authority Questionnaire (PAQ), του Parent-Initiated Motivational Climate Questionnaire-2 (PIMCQ-2) και του Family Eating and Activity Habits Questionnaire (FEAHQ). Οι γονείς συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο δημογραφικών και ανθρωπομετρικών στοιχείων καθώς και το FEAHQ. Στη δεύτερη φάση 181 υπέρβαροι και παχύσαρκοι έφηβοι (ηλικίας 12-16 ετών) πήραν μέρος και χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες μελέτης («Διατροφή & Άσκηση», «Άσκηση» και ελέγχου), ενώ 150 έμειναν μέχρι το τέλος των 3 μηνών του προγράμματος αλλά και 3 μήνες μετά το πέρας αυτού. Η ομάδα «Άσκηση» εφάρμοσε ένα 45λεπτό πρόγραμμα εκπαίδευσης στοχευόμενο στη φυσική άσκηση, ενώ η ομάδα που εφάρμοσε το πρόγραμμα «Διατροφή & Άσκηση» πριν το πρόγραμμα της φυσικής άσκησης συμμετείχε σε 10-15λεπτές συνεδρίες στοχευόμενες στη διατροφή που μπορούσαν να τις παρακολουθήσουν και οι γονείς. Όλοι οι έφηβοι συμμετείχαν σε ανθρωπομετρικές μετρήσεις, σε κινητικές δοκιμασίες και καταγραφή οικογενειακών συνηθειών (FEAHQ) μαζί με τους γονείς τους. Το Epi Info χρησιμοποιήθηκε για την καταγραφή των δεδομένων και το στατιστικό πακέτο SPSS για τη στατιστική ανάλυση. Καταγράφηκε ο μέσος όρος αλλά και οι συχνότητες ποσοτικών μεταβλητών. Με τον δείκτη Cronbach’s alpha coefficient καταγράφηκε η αξιοπιστία των ερωτηματολογίων PAQ, PIMCQ και FEAHQ. Δεχτήκαμε ως βαθμό σημαντικότητας p-value λιγότερο από 0.05 (p<0.05). Αποτελέσματα: Τα αποτελέσματα της αρχικής φάσης έδειξαν ότι το 75.2% των εφήβων είχαν φυσιολογικό Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), το 2.6% των εφήβων ήταν λιποβαρή, το 18% υπέρβαρα και 4.2% παχύσαρκα. Όσον αφορά τους γονείς, το 76.3% των πατέρων και 39.2% των μητέρων ήταν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Η πολυπαραγοντική ανάλυση λογιστικής παλινδρόμησης έδειξε ότι το υπερβολικό βάρος ή η παχυσαρκία στην εφηβεία σχετίζεται με το φύλο (αγόρι), το ΔΜΣ της μητέρας, το μορφωτικό επίπεδο της μητέρας, τη συνήθεια να τρώνε ενώ χωρίς να πεινάνε, τη συνήθεια να τρώνε το φαγητό στα δωμάτια εκτός από την κουζίνα και τον τύπο του πατέρα που κινητοποιείται με την ανησυχία για την αποτυχία. Τα αποτελέσματα της δεύτερης φάσης (κλινική δοκιμή-παρέμβαση) έδειξαν ότι οι ομάδες «Άσκηση» και «Διατροφή & Άσκηση» μείωσαν σημαντικά (p < 0.001) το μέσο όρο του ΔΜΣ (-1.1, 95% CI: 1.3,-0.8 και -1.4, 95% CI: -1.7, -1.2 αντίστοιχα), της περιφέρειας μέσης, της συστολικής και διαστολικής αρτηριακής πίεσης, τους παλμούς ανά λεπτό και της κινητικής δοκιμασίας των 50μ. σπριντ στους 3 μήνες, ενώ η μεγαλύτερη μείωση του ΔΜΣ παρατηρήθηκε στους 6 μήνες ( -2.3, 95% CI: -2.6, -2,0 και -3.1, 95% CI: -3.3, -2.8). Σημαντικές αλλαγές στην συνολική βαθμολογία FEAHQ επιτεύχθηκαν μόνο στην ομάδα «Διατροφή & Άσκηση», τόσο στους 3 όσο και στους 6 μήνες.Συμπεράσματα: Η κλινική δοκιμή FETA είχε ως αποτέλεσμα σημαντική βελτίωση των τιμών του ΔΜΣ σε υπέρβαρους και παχύσαρκους εφήβους, αύξησης της δραστηριότητας τους και βελτίωσης των διατροφικών συνήθειών των οικογενειών, όπου διατηρούνται και 3 μήνες μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος. Συζήτηση: Οι μελλοντικές παρεμβάσεις πρέπει να εστιάζουν τόσο στους γονείς όσο και στα παιδιά, λαμβάνοντας υπόψη το ρόλο της γονικής μέριμνας, για την πρόληψη της παχυσαρκίας των εφήβων.