Albert Camus και Οδυσσέας Ελύτης

Abstract

The aim of this thesis is to study the thought of two writers-Nobel prize winners from a comparative point of vue. This essay contains a thorough analysis of their texts and their common points in order to search and reveal their spiritual affinities. The study was based on the reading of the original texts, a study of analogies, with the help of previous studies about their literary thought. The analysis opens in major points of their work: the Metaphysics of light and their relationship with the Mediterranean, the absurd, the revolt (ideas that come mainly from the philosophy of the French writer), the ancient philosophers and the way in which this philosophy is present to their work. More precisely, the first part contains the analogies of light, one notion which played a major part and it is very fundamental from a philosophical sense. The analogies are wide spread in their writings and they give us the first steps in order to reach their main ideas and philosophy. The sun, the sea and the nature are the main elements which have built their art but also always present in their life. The third and the fourth chapters try to examine the absurd and revolt, two notions found on Elytis since he read The rebel and he also embraced the main ideas of his contemporary so as he could incorporate some of the elements in a very creative manner. We further focus on their artistic influences and the literary surroundings or movements of their time (surrealism, existentialism). Furthermore, the next chapter is a comparison between the two writers and the ancient philosophers, or rather the main philosophers that have been their influence and formed their mentality. The great philosophers Embedocles, Heraclitus, Plato, Plotinus give an adequate example that helps us build a clear image of their philosophical roots. After that, we put under comparison the development of their art and artistic ideas, so as to have a complete view of their philosophy. In concluding, this thesis is a contribution to the world of research and new researchers, who will offer much more and interesting results.

Στη διδακτορική διατριβή μου, ασχολήθηκα εκτενώς με το έργο του Albert Camus του οποίου το έργο συνέκρινα με εκείνο του Οδυσσέα Ελύτη. Συγκεκριμένα, έγινε μια αναλυτική τοποθέτηση αναφορικά με άξονες όπως το παράλογο και η εξέγερση, κεντρικές έννοιες στο έργο του Γάλλου συγγραφέα και την επίδραση που είχαν στο έργο του Έλληνα ποιητή. Οι δύο συγγραφείς έζησαν στην ίδια ιστορική περίοδο, υπό κοινές προσλαμβάνουσες, συνθήκη που διεμόρφωσε μια ίδια φιλοσοφία. Το πρώτο μέρος της εργασίας ασχολείται με τη Μεταφυσική του φωτός, ως η κεντρική ιδέα που διέπει όλο το έργο. Η Μεσόγειος, η Ελλάδα και η Αλγερία ως κοινοί τόποι διεδραμάτισαν έναν ιδιαιτέρως σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των ιδεών τους. Η εν λόγω ανάγνωση θα είναι το πρώτο έναυσμα και ενδεικτικό για μια ευρύτερη σύγκριση. Η Μεσογειακή γη αποτελεί ένα σημείο έμπνευσης και αποδεικνύει μια πιο βαθιά σχέση κυρίως σε ο,τι αφορά στις ιδέες τους. Πιο αναλυτικά, η έννοια του παράλογου και της εξέγερσης, έννοιες κεντρικές και κυρίαρχες στον Camus, καθίστανται μοτίβα και βρίσκονται σε έργα του Έλληνα ποιητή όπως το Άξιον Εστί, ο Μικρός Ναυτίλος, η Μαρία Νεφέλη και άλλα, τα οποία και αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίον είχαμε ως τώρα ερμηνεύσει την σκέψη του αναφορικά με την ποίηση. Σε ο,τι αφορά στα ιδεολογικά και στα λογοτεχνικά ρεύματα της εποχής τους, οι δύο συγγραφείς τηρούν μια ίδια στάση, φιλελεύθερη και δημοκρατική, μακράν από στενές και περιχαρακωμένες αντιλήψεις. Κατ’επέκταση, αποδέχονται τις τάσεις της εποχής όπως το ρεύμα του υπαρξισμού ή υπερρεαλισμού, αλλά δεν παύουν να τηρούν μια μετρημένη απόσταση από αυτά. Κατόπιν, η ανάλυση μας προχωρά σε μια ανάγνωση των αρχαίων πηγών μέσα στο έργο τους. Η περιήγηση μας στο αρχαιοελληνικό παρελθόν των κλασικών συγγραφέων που υπήρξαν οι κύριες πηγές τους, κινήθηκε στους Προσωκρατικούς, στον Πλάτωνα και στον Πλωτίνο, τους οποίους και αφομοίωσαν δημιουργικά. Τέλος προχωρήσαμε σε μια διεξοδική παρουσίαση της τέχνης τους, τις κοινές τους δηλαδή αντιλήψεις αναφορικά με τον καλλιτέχνη, το καλλιτεχνικό γεγονός και τη δημιουργία. Ο Ελύτης και ο Camus συγκλίνουν σε πολλά σημεία σε ο,τι αφορά στον ορισμό της τέχνης, τόσο σε φιλοσοφικό επίπεδο όσο και στις καλλιτεχνικές επιλογές τους. Η καλλιτεχνική πορεία τους έχει ενδιαφέρον και μας οδηγεί να θεαθούμε τις καλλιτεχνικές ανησυχίες τους. Η τυχόν επίδραση και η έντονη παρουσία του Camus στον Ελύτη οδηγεί σε μια νέα ανάγνωση, συνάφεια η οποία δίδει προεκτάσεις καινούργιες στο περιεχόμενο του. Η διατριβή αυτή αποτελεί απλώς μια αρχή για μελλοντικές ερευνητικές προσπάθειες που θα φωτίσουν έτι περαιτέρω και πολύπλευρα τις άγνωστες πτυχές του.