Φάσεις λειτουργικής ωρίμανσης των πολεοδομικών δομών: εφαρμογή: Δήμος Αθηναίων 1978-2001

Abstract

The object of this PhD Thesis is the revelation and comparison of the functional structures of the economic activities with two digit code numbers in the city of Athens for the years 1978, 1988, 1991 and 2001.The Thesis aims to determine the consecutive development phases of the city structure in Athens by revelation of the structures of the economic activities and explanation of the spatial distribution of their components.I this sense the functional maturity of the city of Athens was examined. In order to determine the phases the four functional structures of the economic activities that take place at any time in 6024 districts have been investigated.Using the principal component analysis (P.C.A.) in the above city districts and based on the revealing strength of the existing real data as provided by the Greek Statistical Agency, we tried to find out the way that the structure of the land use in the city web was shaped and developed. The economic activity phenomena in the city of Athens have been studied inductively in search of a “hidden harmony” in their thematic grouping and their spatial distribution.Basic philosophical conception and pursuit in all human sciences and activities is the ‘relations management’. Revealing and comprehend the way of contact (or not) and the function of various economical activities in the urban space we are lead to the determination of the thematic and spatial distribution of these variables.As functional maturity we mean the evolution of the structures of the city function. We examined the composition and grouping of the economic activities within the evaluated components of every urban planning structure in all considered years.The revealing groupings of the economic activities have been analyzed on basis of their relative function within the entire urban function.The spatial maturity of the spatial distributions of the phases has been examined in regard to the evolution of their relative position in the urban web of the city (limits-major axes-center) in the considered time.The simultaneous examination of the thematic phases with the corresponding spatial distributions gave us the exact way and sequence of the maturity of the city.The distribution of the maturity phases, i.e. the lay out, resulted in from mapping of the data (i.e. of the components) in the city body so that finally to the way of functioning of the economic activities in the town body has been mapped in a theoretical level. The PhD Thesis is subdivided in four parts.Part A: It contains the theoretical background of terms like “on methods”, “on structures”, “on reasons”, and “on functional maturity”. It also presents the method of the principal components analyses (P.C.A.) as well as on the method that was followed in this thesis. The functional maturity of the city in a period of 20 years has been determined through the revelation of the casual functional structures of the chosen four phases. Part B: It contains the approach of the study area, i.e. the geographic position, the historical development and the residential structure of the Municipality of Athens, as well as the description and analysis of the research data in four times.Part C: It contains the study of the models of the four out coming function structures thematically and spatially. The Central Corporate Region is determined and the functional character of the town is revealed for every time. Finally a comparison between the four phases is made.Part D: The final unit contains conclusions, describes the originality of the thesis and makes proposals for further research. The conclusions are subdivided in practical, methodological, terminological and urban planning.The functional character of the city has changed at very high speed. A small, loose and quite capital town has been transformed in 20 years into a large commercial and corporate center.The main characteristics that resulted in the dynamic and the intertemporal mutation of the functional structure of the city are:•The increase of the city residents but also of the residents in the sorrounding capital’s agglomeration, especially in the period between 1991 and 2001.•The growth of the branches of the economic activities and the settlement of new activities in the sum of the urban web.•The creation of new jobs that resulting in the increase of working people.•The growth of traffic due to the increased use of private cars and the weakening of the public transportation•The growth of the built shell of the city.•The increase of land values.Within 20 years the employment conditions mature with the formation of urban functional densities of a pure central functional composition in all the districts of the city that develop continuously and it is shown gradually the transformation of the town of the City of Athens in a Metropolitan Center.

Αντικείμενο της εργασίας αποτελεί η αποκάλυψη και σύγκριση των Λειτουργικών Δομών των οικονομικών δραστηριοτήτων διψήφιων κωδικών στο Δήμο Αθηναίων τα έτη 1978, 1988, 1991 και 2001. Στόχος της εργασίας είναι μέσω της αποκάλυψης των δομών των οικονομικών δραστηριοτήτων των ως άνω ετών στο δήμο Αθηναίων και της ερμηνείας των χωρικών κατανομών των συνιστωσών τους, να προκύψει η αλληλουχία των φάσεων εξέλιξης της Δομής της Πόλης.Με αυτήν την έννοια εξετάστηκε η λειτουργικής ωρίμανσης του Δήμου Αθηναίων.Για την διαπίστωση των φάσεων, διερευνήθηκαν οι τέσσερις Λειτουργικές Δομές των οικονομικών δραστηριοτήτων που λειτουργούν σε κάθε χρονική στιγμή στην πόλη για τα 6024 οικοδομικά τετράγωνα.Χρησιμοποιώντας την Ανάλυση Κυρίων Συνιστωσών (Α.Κ.Σ.) στο συγκεκριμένο χώρο της περιοχής του Δήμου Αθηναίων και στηριζόμενοι στην αποκαλυπτική δύναμη των στοιχείων μιας πραγματικής κατάστασης όπως δίνονται από την ΕΣΥΕ- ΕΛ.ΣΤΑΤ. προσπαθήσαμε να βρούμε τον τρόπο που διαμορφώθηκε και εξελίχθηκε η δομή των χρήσεων γης στον δήμο. Μελετήθηκαν επαγωγικά τα φαινόμενα των οικονομικών δραστηριοτήτων μέσα στον δήμο της Αθήνας διερευνώντας μια «κρυφή αρμονία» μέσα στην θεματική τους ομαδοποίηση και στην χωρική τους κατανομή.Βασική φιλοσοφική σύλληψη και επιδίωξη σε όλες τις ανθρώπινες επιστήμες και δραστηριότητες είναι η «διαχείριση των σχέσεων». Αποκαλύπτοντας και κατανοώντας τον τρόπο συνεύρεσης ή μη και λειτουργίας των διαφόρων οικονομικών δραστηριοτήτων στον αστικό χώρο οδηγούμαστε στην διαπίστωση της θεματική και χωρικής κατανομής αυτών των μεταβλητών.Σαν λειτουργική ωρίμανση εννοούμε την εξέλιξη των δομών της λειτουργίας της πόλης. Εξετάσαμε τον τρόπο σύνθεσης και ομαδοποίησης των οικονομικών δραστηριοτήτων μέσα στις εξαγόμενες συνιστώσες της κάθε πολεοδομικής δομής, σε κάθε μία από τις τέσσερις χρονολογίες. Οι αποκαλυπτόμενες ομαδοποιήσεις των οικονομικών δραστηριοτήτων αναλύθηκαν με βάση την σχετική τους λειτουργία στο σύνολο της πολεοδομικής λειτουργίας. Εξετάσθηκε η χωρική ωρίμανση των χωρικών κατανομών των φάσεων ως προς την χρονική εξέλιξη της σχετικής θέσης τους στον πολεοδομικό ιστό του Δήμου (όρια-μεγάλοι άξονες-κέντρο).Η ταυτόχρονη εξέταση των θεματικών φάσεων με τις αντίστοιχες χωρικές κατανομές τους μας έδωσαν την ακριβή διαδικασία και αλληλουχία της ωρίμανσης της πόλης. Η κατανομή των φάσεων της ωρίμανσης, δηλαδή το σχέδιο της ωρίμανσης (lay out) προέκυψε από τις χαρτογραφήσεις των στοιχείων (δηλαδή των συνιστωσών) στο σώμα του Δήμου και τελικά αποτυπώθηκε σε θεωρητικό επίπεδο ο τρόπος λειτουργίας των αστικών οικονομικών δραστηριοτήτων στο σώμα της πόλης.Η διδακτορική διατριβή υποδιαιρείται σε 4 ενότητεςΑ.ΕΝΟΤΗΤΑ Περιλαμβάνει την θεωρητική προσέγγιση των εννοιών όπως, «Περί Μεθόδων», «Περί Δομών», «Περί Αιτιότητας» και «Περί Λειτουργικής Ωρίμανσης».Επίσης παρουσιάζεται η μέθοδος Ανάλυσης Κυρίων Συνιστωσών (Α.Κ.Σ.) , καθώς και η μέθοδος που εφαρμόστηκε στην παρούσα διατριβή. Με την αποκάλυψη των αιτιατών λειτουργικών δομών των τεσσάρων φάσεων που επελέγησαν διαπιστώθηκε η λειτουργική ωρίμανση του δήμου μέσα σε μία εικοσαετία.Β.ΕΝΟΤΗΤΑΠεριλαμβάνει την προσέγγιση του χώρου μελέτης, δηλαδή την γεωγραφική θέση, την ιστορική εξέλιξη και την οικιστική δομή του δήμου Αθηναίων, καθώς και την περιγραφή και ανάλυση των δεδομένων της έρευνας στις τέσσερεις χρονικές στιγμές.. Γ.ΕΝΟΤΗΤΑΠεριλαμβάνει την διερεύνηση των μοντέλων των τεσσάρων εξαγόμενων λειτουργικών δομών θεματικά και χωρικά. Προσδιορίζεται η Κεντρική Επιχειρηματική Περιοχή (Κ.Ε.Π) και αποκαλύπτεται ο Λειτουργικός Χαρακτήρας (Λ.Χ.) της πόλης του δήμου Αθηναίων την κάθε μία χρονική στιγμή.Τέλος παρουσιάζεται η σύγκριση των τεσσάρων φάσεων.Δ.ΕΝΟΤΗΤΑΣτην τελευταία ενότητα υπάρχουν τα συμπεράσματα, η πρωτοτυπία της διατριβής και οι προτάσεις. Τα συμπεράσματα αναλύονται σε πρακτικά, μεθοδολογικά, εννοιολογικά και πολεοδομικά.Το τελικό συμπέρασμα που καταγράφεται για το δήμο Αθηναίων είναι ότι η μορφή , το περιεχόμενο του χώρου, η κοινωνική σύνθεση, η οικονομική και κοινωνική δομή των κεντρικών λειτουργιών άλλαξαν κατά στη διάρκεια των ετών 1978 έως και το 2001. Η πόλη της Αθήνας σταδιακά μετετράπη σε μητροπολιτικό κέντρο της χώρας.Ο Λειτουργικός Χαρακτήρας της πόλης άλλαξε με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Μία μικρή, χαλαρή και ήσυχή πρωτεύουσα μετατρέπεται σε μεγάλο εμπορικό και επιχειρηματικό κέντρο σε μία εικοσαετία. Τα κύρια χαρακτηριστικά που προκάλεσαν την δυναμική και διαχρονική μεταλλαγή της λειτουργικής δομής του δήμου είναι:•Η αύξηση των κατοίκων του δήμου αλλά και των κατοίκων του πολεοδομικού συγκροτήματος της πρωτεύουσα, κυρίως το χρονικό διάστημα από το 1991 έως το 2001.•Η αύξηση των κλάδων οικονομικών δραστηριοτήτων και η εγκατάσταση νέων δραστηριοτήτων στο σύνολο του αστικού ιστού.•Η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας που είχε σαν συνέπεια την αύξηση των εργαζομένων.•Η αύξηση της κυκλοφορίας λόγω μεγαλύτερης χρήσης ΙΧ αυτοκινήτων και αποδυνάμωση των δημοσίων μέσων.•Η αύξηση του κτιστού κελύφους της πόλης•Η αύξηση των αξιών της γηςΜέσα σε μία εικοσαετία εμφανίζεται η ωρίμανση της κατάστασης της απασχόλησης με την διαμόρφωση πολεοδομικών λειτουργικών πυκνώσεων καθαρά κεντρικής λειτουργικής σύνθεσης διάσπαρτα σε όλες τις συνοικίες του δήμου που εμφανίζουν όμως μία συνέχεια φαίνεται δε σταδιακά η μετάλλαξή της πόλης του δήμου Αθηναίων σε Μητροπολιτικό Δήμο.