Ο ευάλωτος εξαρτημένος εαυτός: τρεις μελέτες για τον παθολογικό ναρκισσισμό και την εξάρτηση από ψυχοτρόπους ουσίες

Abstract

Background: The theoretical background of this dissertation is composed of contemporary psychoanalytic theories which analyze the dynamic processes involved in narcissism, addiction and the inter-relationships of such intrapsychic phenomena. More specifically, Self Psychology’s conceptualizations of narcissism as a distinct developmental line and addiction as a self/ narcissistic disorder helps in integrating broader psychoanalytic thinking regarding the relationship of the two phenomena in a clinically useful way. Previous research has connected Narcissistic Personality Disorder to addiction using DSM defined phenomenology and assessing the prevalence and commorbidity of the disorder. There is a gap in the research literature when it comes to the application of broad and clinically useful understandings derived from psychoanalytic thinking, particularly Self Psychology, in studying pathological narcissism. Aim: The aims of the present dissertation are to confirm the hypothesis that substance dependent individuals are characterized by narcissistic disturbances, to offer an inclusive structural description of their personality profile, and to highlight the predominant themes in their self experience.Method: This dissertation includes three studies employing different, yet complementary methods. In the first study, we test for differences between substance dependent and non-dependent individuals regarding individual dimensions of pathological narcissism (vulnerability, grandiosity) with the Pathological Narcissism Inventory. In the second study, we present analytic descriptive data for the substance dependent group with the Rorschach Inkblot Test and, based on these findings, we follow an interpretative personality profile analysis. In the third study, we thematically analyze the interview protocols of people confronting the challenges of substance abuse treatment and rehabilitation focusing on their self experiences. Findings: Comparisons of substance dependent individuals to non substance dependent participants yielded significantly higher scores in the narcissistic vulnerability subscale of the Pathological Narcissism Inventory. The structural personality assessment suggested adequate adjustment and stress control, some thought disturbance better attributed to emotional difficulties and personality style, unstable and conflicted self-perception and self-esteem, difficulties in affect self-regulation, some healthy aspects in their interpersonal relations with concomitant significant problems in dependency and mirroring needs, and preoccupation with aggressiveness. The predominant themes in self experience include: concealment of the vulnerable and shame-ridden self and the significance of one’s image; the defective sense of self and the pressing need for acceptance; detachment and a mechanistic use of others in place of relatedness; and difficulties with affect self-regulation and containing aggression. Conclusions: All three studies highlighted the significant narcissistic disturbances that substance dependent individuals experience. Moreover, these difficulties are more likely to be related to vulnerability than to grandiosity, which appears to comprise a defensive attempt involving the substance. Integrating findings from different methods and theoretical perspectives and expanding clinical assessment beyond the mere use of diagnostic criteria offers a better understanding of the processes involved in clinical phenomena such as narcissism and this, in turn, has far-reaching implications for therapeutic planning and intervening.

Πλαίσιο: Το θεωρητικό πλαίσιο της διατριβής αποτελούν οι σύγχρονες ψυχαναλυτικές θεωρίες, οι οποίες αναλύουν τις δυναμικές διεργασίες που διέπουν το ναρκισσισμό, την εξάρτηση και τη μεταξύ τους σχέση, ως ενδοψυχικά φαινόμενα. Ιδιαίτερα, η κατανόηση της Ψυχολογίας του Εαυτού για τον ναρκισσισμό ως διακριτή αναπτυξιακή γραμμή και την εξάρτηση ως διαταραχή του εαυτού/ του ναρκισσισμού προτείνουμε ότι συνθέτει την ευρύτερη ψυχαναλυτική σκέψη για τη σχέση των δύο κλινικών φαινομένων με τρόπο κλινικά χρήσιμο. Η προηγούμενη έρευνα έχει συνδέσει τη ΝΔΠ με την εξάρτηση από ουσίες, αλλά δεν έχει αξιοποιήσει αυτή την κλινικά χρήσιμη και ευρεία κατανόηση για τον παθολογικό ναρκισσισμό, βασίζεται στη φαινομενολογία που προσδιορίζει το DSM και περιορίζεται στην εκτίμηση της επικράτησης και της συννοσηρότητας.Σκοπός: Σκοπός αυτής της έρευνας είναι να επιβεβαιώσει την υπόθεση ότι οι εξαρτημένοι διακρίνονται από ναρκισσιστικές δυσκολίες, να προσφέρει μια συνολική δομική περιγραφή του προφίλ της προσωπικότητάς τους, και να αναδείξει τα κυρίαρχα θέματα στον τρόπο με τον οποίο οι εξαρτημένοι βιώνουν τον εαυτό. Μεθοδολογία: Η διατριβή περιλαμβάνει τρεις έρευνες με διαφορετική και συμπληρωματική μεθοδολογία. Στην πρώτη ελέγχονται οι διαφορές ανάμεσα σε εξαρτημένους και μη ως προς τις επιμέρους διαστάσεις του παθολογικού ναρκισσισμού (ευαλωτότητα, μεγαλείο) με ένα ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς. Στη δεύτερη παρουσιάζονται αναλυτικά περιγραφικά δεδομένα για την ομάδα των εξαρτημένων από το τεστ κηλίδων μελάνης Rorschach και, με βάση αυτά, ακολουθείται η ερμηνευτική ανάλυση του προφίλ προσωπικότητας της ομάδας. Στην τρίτη έρευνα αναλύονται θεματικά οι απομαγνητοφωνημένες ημιδομημένες συνεντεύξεις μιας ομάδας εξαρτημένων και αναδεικνύονται τα βασικά θέματα στον τρόπο που βιώνουν τον εαυτό τους.Ευρήματα: Οι εξαρτημένοι διακρίνονται από παθολογικά γνωρίσματα της ναρκισσιστικής ευαλωτότητας σε σημαντικά υψηλότερο βαθμό από την ομάδα ελέγχου. Η δομική αξιολόγηση της προσωπικότητάς τους υποδεικνύει ότι έχουν καλή προσαρμογή και έλεγχο του άγχους, κάποιες διαταραχές σκέψης που αποδίδονται καλύτερα σε συναισθηματικές δυσκολίες και στο ύφος της προσωπικότητάς τους, ασταθή και συγκρουσιακή αυτοαντίληψη και αυτοεκτίμηση, δυσκολία να αυτορρυθμιστούν συναισθηματικά, κάποια υγιή στοιχεία στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, αλλά και προβλήματα σε αυτές, που άπτονται της ανάγκης τους να στηρίζονται και να καθρεφτίζονται στους άλλους και στην ενασχόληση με την επιθετικότητα. Τα βασικά θέματα στην εμπειρία του εαυτού τους είναι η απόκρυψη και ντροπή για τον εαυτό, η αίσθηση ελλείμματος ή ελαττώματος στον εαυτό και η ανάγκη για αποδοχή, η αίσθηση αποσύνδεσης και μηχανική μεταχείριση των άλλων, η δυσκολία συναισθηματικής αυτορρύθμισης και εμπερίεξης της επιθετικότητας.Συμπεράσματα: Οι εξαρτημένοι αντιμετωπίζουν ναρκισσιστικές δυσκολίες. Αυτές άπτονται περισσότερο της ευαλωτότητας, παρά του μεγαλείου που αποτελεί μια αμυντική προσπάθεια, στην οποία εμπλέκεται και η ψυχοτρόπος ουσία. Η σύνθεση των ευρημάτων από διαφορετικές μεθόδους, η θεωρητική μελέτη και η διεύρυνση της κλινικής αξιολόγησης πέρα από τα κριτήρια συγκεκριμένων διαταραχών μπορούν να προάγουν την έρευνα και να προσφέρουν καλύτερη κατανόηση για τις διεργασίες που διέπουν τα κλινικά φαινόμενα, με αυτονόητα οφέλη για το σχεδιασμό και την υλοποίηση θεραπευτικών παρεμβάσεων.