Aνάλυση του συνδρόμου επαγγελματικής εξουθένωσης και σύνδεσή του με τις διαταραχές ύπνου και τα προσωπικά χαρακτηριστικά των εργαζομένων: η περίπτωση του νοσηλευτικού προσωπικού των παθολογικών, παιδιατρικών, ψυχιατρικών και χειρουργικών τμημάτων των νοσοκομείων

Abstract

Aim: The main purpose of this study was to investigate the level of burnout of nurses working in public hospitals in the broader area of Thessaly, namely, internal medicine, pediatric, psychiatric and surgery departments, as well as to explore for correlation between insomnia and burnout, but also between psychological distress and burnout. Materials and methods: The sample of the study comprised 174 nurses from five state hospitals in the region of Thessaly, who met certain criteria. As the study instrument, the following were used: a nine variables questionnaire consisting of demographics, personal and professional information, the Maslach and Jackson (1986) burnout questionnaire, an eight variables questionnaire reffering to the quality of nocturnal sleep (Athens Insomnia Scale) and the SCL-90 questionnaire for symptoms of psychological distress (Symptom Checklist-90, SCL-90). Statistical analysis of data was performed with the Statistical Analysis Package for Social Sciences, SPSS 17.0.Results: The mean age of the participants was 36.43 ± 8.00 years, while women constituted 93.7% of all nurses. 47 persons (27.0%) worked in internal medicine departments, 48 (27.6%) in pediatric departments, 25 (24.4%) in psychiatric departments and 54 (31%) in surgery departments. Three out of four nurses showed a high degree of burnout. There were no statistically significant differences between the various departments, regarding burnout and distress. Insomnia was prevalent in surgical department. The percentage of people who had high emotional exhaustion was significantly greater in the group of 6-10 years of service, having declined in those who had more than 15 years experience. Those who did night shifts, more than the median of the sample (4.5) per month, showed higher percentages, with a statistically significant difference. Those who were younger than 35 years had statistically significant higher rates of depersonalization. The rates were also higher in those who took a large part of their working time (75% and above) in direct nursing care. Women and those who did night shifts over average of the sample, also exhibited psychological burden. Clinical nurses were more in psychological distress than their senior colleagues, without disparities between departments. The job at the hospital (clinical nurse), the general index of SCL-90 (increased) and the insomnia (increased) variables were predictors of the dimensions of burnout, while working in surgery departments, as well as the frequent nightshifts (>4.5) were prognostic factors of insomnia.Conclusions: Burnout, insomnia and psychological distress of nurses are interrelated parameters. Insomnia and increased clinical work were found to constitute prognostic factors for the occurrence of high rate burnout.

Σκοπός: Ο κύριος σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση του επιπέδου της επαγγελματικής εξουθένωσης των νοσηλευτών, που εργάζονται σε Δημόσια Νοσοκομεία της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλίας, και συγκεκριμένα σε Παθολογικά, Παιδιατρικά Ψυχιατρικά Τμήματα και Χειρουργικά τμήματα. Επιχειρήθηκε επίσης η συσχέτιση της επαγγελματικής εξουθένωσης, από τη μια πλευρά και της αϋπνίας και των ψυχοσωματικών διαταραχών από την άλλη.Υλικό και μέθοδος : Το δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 174 νοσηλευτές των πέντε κρατικών νοσοκομείων της περιφέρειας Θεσσαλίας, οι οποίοι πληρούσαν ορισμένα κριτήρια επιλογής. Ως όργανα μέτρησης χρησιμοποιήθηκαν τα εξής: ερωτηματολόγιο 9 μεταβλητών αποτελούμενο από τα δημογραφικά, ατομικά και επαγγελματικά στοιχεία, το ερωτηματολόγιο καταγραφής της επαγγελματικής εξουθένωσης των Maslach και Jackson, ένα ερωτηματολόγιο 8 μεταβλητών που αναφέρεται στην ποιότητα του νυχτερινού ύπνου (Athens Insomnia Scale), καθώς και το ερωτηματολόγιο καταγραφής συμπτωμάτων σωματικής ή ψυχολογικής φύσης SCL-90 (Symptom Checklist-90, SCL-90R). Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων έγινε με το πακέτο Στατιστικής Ανάλυσης Κοινωνικών Επιστημών SPSS 17.0Αποτελέσματα: Η μέση τιμή της ηλικίας των ατόμων του δείγματος ήταν 36,43 ±8,00 έτη, με τις γυναίκες να αποτελούν 93,7% του συνόλου των νοσηλευτών. 116 άτομα (66,7%) ήταν παντρεμένοι και είχαν τουλάχιστον ένα παιδί. Η πλειονότητα των οικογενειών είχε 2 ή περισσότερα παιδιά (41,7%). 47 άτομα (27,0%) απασχολούνταν σε παθολογικές κλινικές, 48 άτομα (27,6%) σε παιδιατρικές, 25 άτομα (14,4%) σε ψυχιατρικά τμήματα και 54 άτομα (31%) σε χειρουργικά τμήματα. Δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές, στατιστικά, διαφορές μεταξύ των τμημάτων σε σχέση με την εξουθένωση και την ψυχική δυσφορία. Η αϋπνία ήταν εντονότερη στα χειρουργικά τμήματα. Τρεις στους 4 νοσηλευτές παρουσίασαν υψηλού βαθμού επαγγελματική εξουθένωση. Το ποσοστό των ατόμων που παρουσίαζαν υψηλή συναισθηματική εξάντληση (ΣΕ) ήταν στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερο στην ομάδα με 6-10 έτη προϋπηρεσίας, ενώ υποχωρούσε σε όσους είχαν περισσότερα από 15 έτη προϋπηρεσία. Όσοι έκαναν περισσότερες από 4,5 νυκτερινές βάρδιες το μήνα, εμφάνιζαν και μεγαλύτερα ποσοστά ΣΕ, με στατιστικά σημαντική διαφορά. Όσοι ήταν κάτω των 35 ετών εμφάνιζαν με σημαντικά στατιστική διαφορά υψηλότερα ποσοστά αποπροσωποποίησης. Τα ποσοστά αποπροσωποποίησης ήταν επίσης υψηλότερα σε όσους διέθεταν μεγάλο μέρος του ωραρίου τους (75% και άνω) σε άμεση νοσηλευτική φροντίδα. Οι γυναίκες και όσοι έκαναν νυκτερινές βάρδιες πάνω από το μέσο όρο του δείγματος επίσης εμφάνιζαν σημαντική ψυχολογική ή σωματική επιβάρυνση. Οι κλινικοί νοσηλευτές παρουσίαζαν υψηλότερα επίπεδα δυσφορίας, που εκδηλώνονταν με σωματικά ή ψυχολογικά ενοχλήματα, συγκριτικά με τους ανώτερους στην ιεραρχία συναδέλφους τους, χωρίς να παρατηρούνται διαφορές μεταξύ των τμημάτων. Η θέση εργασίας στο νοσοκομείο (κλινικός νοσηλευτής), η υψηλή βαθμολογία στην κλίμακα μέτρησης υποκειμενικών συμπτωμάτων SCL-90 καθώς και τα αυξημένα επίπεδα αϋπνίας σχετίζονταν θετικά με τις διαστάσεις της επαγγελματικής εξουθένωσης. Το τμήμα στο οποίο εργάζονταν το νοσηλευτικό προσωπικό καθώς και οι συχνές νυκτερινές βάρδιες (>4,5 το μήνα) σχετίζονταν με τις διαταραχές ύπνου. Συγκεκριμένα, όσοι εργάζονταν σε χειρουργικά τμήματα όπως επίσης και όσοι έκαναν συχνές νυκτερινές βάρδιες (>4,5 το μήνα) παρουσίαζαν υψηλότερα επίπεδα αϋπνίας. Συμπεράσματα: Η επαγγελματική εξουθένωση, η αϋπνία και τα υποκειμενικά σωματικά συμπτώματα των νοσηλευτών αποτελούν αλληλοσχετιζόμενες παραμέτρους. Η αϋπνία και το αυξημένο κλινικό έργο βρέθηκαν να συνιστούν προγνωστικούς παράγοντες για την εμφάνιση υψηλού βαθμού επαγγελματικής εξουθένωσης.