Γλώσσα και πραγματικότητα στον Wittgenstein

Abstract

The aim of the present thesis is the logical reconstruction one of the most difficult and important problems in Wittgenstein’s philosophy, the relationship between language and reality, which does not mean the same in the Tractatus and in the Philosophical Investigations. In the Tractatus the relationship between language and world rests on the picturing function: language can picture reality only in virtue of sharing a common logical structure with the world. A proposition is a logical picture as it is logically isomorphic with the reality it pictures. Logical form is unsayable (transcendental) –it is only shown. In the Tractatus philosophy aims to set the limits of the thinkable in language by determining the bounds between sense and nonsense. In this way philosophy becomes a sort of “critique of language”. In the Philosophical Investigations language is bound up with the concepts “language game” and “form of life”, while the harmony between language and reality lies in the grammar. Our reality is shaped by our language and is internal to it. That is, we are engaged with aspects and phenomena of the world independent of us but internal to our language and culture. It is within a grammar that we name and identify things which constitute our reality. But that is different from claiming that reality is something that we construct, because our language is in turn rooted in our life which is partly determined by some very general features which are logically prior to and independent of our will. Although our language is in a logical order, the philosophical problems arise through a misunderstanding of the functioning of language. Thus the task of philosophy is to solve these problems through a grammatical analysis. Wittgenstein’s method is “therapheutic” as it focus on one’s struggle with difficulties one has made one’s own. For Wittgenstein philosophy is a private matter and language participates in it as they are both connected with life.

Στην διατριβή αυτή επιχειρείται η λογική ανασυγκρότηση ενός από τα δυσκολότερα και σημαντικότερα προβλήματα της φιλοσοφίας του Wittgenstein, της σχέσης γλώσσας και πραγματικότητας, που προσεγγίζεται με διαφορετικό τρόπο στο Tractatus και τις Φιλοσοφικές Έρευνες. Στο Tractatus η σχέση γλώσσας και πραγματικότητας είναι σχέση απεικόνισης και βασίζεται στη δομική ισομορφία γλώσσας- πραγματικότητας, όπου σημείο επαφής μεταξύ τους είναι η λογική. Η πρόταση είναι ένα ισόμορφο ομοίωμα της κατάστασης (πραγμάτων) που απεικονίζει. Η λογική μορφή δεν λέγεται –δείχνεται (έχει υπερβατολογικό status). Σκοπός της φιλοσοφίας στο Tractatus είναι να οριοθετήσει την έκφραση της σκέψης στη γλώσσα θέτοντας τα όρια μεταξύ νοητού και α-νοησίας. Υπό αυτή την έννοια η φιλοσοφία είναι μια «κριτική της γλώσσας». Στις Φιλοσοφικές Έρευνες η γλώσσα συνδέεται με τις έννοιες «γλωσσικό παιχνίδι» και «μορφή ζωής», ενώ η αρμονία μεταξύ γλώσσας και πραγματικότητας πρέπει να αναζητηθεί στη γραμματική. Η πραγματικότητα σχηματίζεται από τη γλώσσα και είναι εσωτερική σε αυτήν: δεσμευόμαστε δηλαδή από όψεις και φαινόμενα του κόσμου που είναι ανεξάρτητα από εμάς αλλά εσωτερικά στη γλώσσα και τον πολιτισμό μας. Ονομάζουμε και αναγνωρίζουμε τα πράγματα που συγκροτούν την πραγματικότητά μας με τη βοήθεια της γραμματικής. Όμως αυτό διαφέρει από το να ισχυριστούμε ότι η πραγματικότητα αποτελεί ανθρώπινη κατασκευή, διότι η γλώσσα –από την οποία σχηματίζεται η πραγματικότητα –θεμελιώνεται με την σειρά της στην ανθρώπινη ζωή, η οποία εν μέρει καθορίζεται από κάποια πολύ γενικά χαρακτηριστικά που προηγούνται λογικά και είναι ανεξάρτητα της ανθρώπινης βούλησης. Παρόλο που η γλώσσα διέπεται από λογική τάξη, ενίοτε αναδύονται φιλοσοφικά προβλήματα που οφείλονται σε εσφαλμένη χρήση της γλώσσας. Σκοπός της φιλοσοφίας τότε είναι να τα αντιμετωπίσει με τη βοήθεια της γραμματικής ανάλυσης. Η μέθοδος που προτείνει ο Wittgenstein είναι «θεραπευτική» και εστιάζει στον προσωπικό αγώνα του ανθρώπου ενάντια στις εννοιολογικές συγχύσεις για τις οποίες ευθύνεται ο ίδιος. Για τον Wittgenstein η φιλοσοφία είναι προσωπική υπόθεση στην οποία συμμετέχει και η γλώσσα, καθώς μοιράζονται από κοινού τη ζωή.