Εκπαίδευση και συμβολικός έλεγχος: διαφοροποιήσεις στην κατανομή της εργασίας στην Ελλάδα, την τελευταία τριακονταετία (1971 - 2001)

Abstract

During the last thirty years 1971-2001 important changes are noticed in Greece. These changes are related to the evolution of the financially active population of our country as well as to the education and its relation with the employment distribution. The thesis focuses on the main theoretical framework ofBernstein as for the role and the characteristics of the field of the symbolic control, its agencies and agents, during this period and uses as main tools of investigation the data of the National Statistical Service of Greece concerning the censuses of population of the years 1971, 1981, 1991 and 2001. This approach is an attempt to detect the changes which took place in the social employment distribution in our country over the period from the 20th to the 21 st century and focuses on the field ofthe symbolic control. The results of both the theoretical and the inquisitive process of the thesis tend to verify the main hypothesis. According to it, especially during the last years of the 20th century a new powerful tendency makes its appearance. It is a tendency of quantitative increase of the number of financially active population doing jobs dealing with discursive resources (jobs of symbolic control) rather than jobs related to physical resources (production jobs). This quantitative increase of the field of symbolic control is connected withupward tendencies of educational mobility mainly with regard to the jobs associated with the reproductive role of education. Consequently, it is clear that the role of education as a means of transfer of both the prevalent ideology and the conscience formulation is of decisive importance and it is bound to be more important in the near future. The education mobility upward tendencies of the symbolic control specific professional categories are the sign of a new tendency of further enhancing the knowledge as a regulating factor of social relations in the 21st century. In this framework it is essential to enhance initiative on a social, political and institutional level aiming at a new orientation of our educational system as a domain of knowledge, scientific research, humanitarian education and culture.

Κατά την τριακονταετία 1971 - 2001, σημειώνονται στην Ελλάδα σημαντικές μεταβολές, που συνδέονται με την εξέλιξη του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της χώρας, καθώς και με την εκπαίδευση και τις σχέσεις της με την κοινωνική κατανομή της εργασίας. Η διατριβή στηρίζεται στο κεντρικό θεωρητικό πλαίσιο του Bernstein, για το ρόλο και τα χαρακτηριστικά του πεδίου του συμβολικού ελέγχου, των υπηρεσιών και των στελεχών του, κατά την περίοδο αυτή και χρησιμοποιεί, ως βασικά εργαλεία διερεύνησης, τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος (ΕΣΥΕ), τα οποία αφορούν τις απογραφές πληθυσμού των ετών 1971, 1981, 1991 και 2001. Με τον τρόπο αυτό επιχειρείται η ανίχνευση των μεταβολών, που συντελούνται στον κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας στη χώρα μας, κατά το χρονικό μεταίχμιο απ’ τον 20ο στον 21ο αιώνα, δίνοντας έμφαση στο πεδίο του συμβολικού ελέγχου. Τα αποτελέσματα της θεωρητικής και ερευνητικής επεξεργασίας της διατριβής, κατατείνουν στην επαλήθευση της κεντρικής της υπόθεσης, σύμφωνα με την οποία, τα τελευταία ιδίως χρόνια του 20ου αιώνα, κάνει την εμφάνισή της μια ισχυρή τάση ποσοτικής αύξησης του αριθμού του οικονομικά ενεργού πληθυσμού που ασκεί επαγγέλματα, τα οποία χειρίζονται πόρους λόγου (επαγγέλματα του συμβολικού ελέγχου), σε σχέση με τα επαγγέλματα, τα οποία χειρίζονται φυσικούς πόρους (επαγγέλματα της παραγωγής). Αυτή η ποσοτική αύξηση του πεδίου του συμβολικού ελέγχου, συνδέεται με ανοδικές τάσεις εκπαιδευτικής κινητικότητας, κυρίως όσον αφορά τα επαγγέλματα που συνδέονται με τον αναπαραγωγικό ρόλο της εκπαίδευσης. Αναδεικνύεται έτσι, ο καθοριστικός ρόλος που ασκεί (θα ασκήσει ακόμη περισσότερο στο άμεσο μέλλον) η εκπαίδευση, ως μέσο μεταβίβασης της κυρίαρχης ιδεολογίας και διαμόρφωσης των συνειδήσεων. Οι ανοδικές τάσεις εκπαιδευτικής κινητικότητας των συγκεκριμένων επαγγελματικών κατηγοριών του συμβολικού ελέγχου, προμηνύουν μια νέα τάση περαιτέρω ενίσχυσης της δύναμης, που αναμένεται να αποκτήσει η γνώση, ως ρυθμιστικός παράγοντας των κοινωνικών σχέσεων στον 21ο αιώνα. Στο πλαίσιο αυτό, είναι αναγκαίο να ενταθούν οι πρωτοβουλίες σε κοινωνικό, πολιτικό και θεσμικό επίπεδο, οι οποίες θα κατατείνουν σε ένα νέο προσανατολισμό του εκπαιδευτικού μας συστήματος, ως χώρου γνώσης, επιστημονικής έρευνας, ανθρωπιστικής παιδείας και πολιτισμού.