Κληρικοί και λαϊκοί ως λαός του Θεού στον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο

Abstract

Research objective of this thesis, is the study of the work of St. John Chrysostom on the concept of God's people and, specifically, the position of the clergy and the laity within it. The approach is centered on the Eucharist and worship. The variety of charisma of the Clergy and the laity is essential for the coherence of the Church. The people of God are mystically united in the Body of Christ, having as principal and most important prerequisite the Baptism and the Charisma, and then, with the participation in the Eucharist, which mystically carries out this unison. Members of God's people are both priests and laity who participate equally in the Body of Christ, constituting it Eucharistically. When referring to God's people in the New Testament, the whole Church is considered, with no distinction between the clergy and the laity. All arguments in favor of clericalism or “laity-cracy” are unaware of the fact that the head of the Church is Christ, and only Him. The relationship between the priests and the laity is organic. The high priest himself, does not diverge from the people but belongs to them. The priesthood, in general, is a gift of God and it is hubris if someone takes this gift without the vote of the people of God and, indeed, of God Himself. Christ is the model for every priest and, conversely, every priest is the image of Christ as a priest. In every Eucharistic celebration mystically, Christ is the priest, as it is in memory and termination of His once given sacrifice on the Cross. Clergy and laity become one with Christ. The unity and parity has ecclesiological basis. The Church is born and created by Christ’s side, from which blood and water came out, water symbolizing the baptism and blood symbolizing the Mysteries. This common spiritual matrix and origin clearly indicate the parity. Any man can become a priest symbolically, through charity. Important is the symbolic approach of the human soul, which may be regarded as a sanctuary. In the gift of teaching every believer may engage, clergyman or layman, charisma equal to divine service. In the same way, prayer is a gift of God to His people without exception and indivisibly. Particularly interesting is the exploration of the concept of the king’s Priesthood. On women's priesthood, Chrysostom contributes the theology and interpretation of its symbolic dimension, in which every woman can become a priestess.

Ερευνητικός σκοπός της διατριβής μας ήταν η αναζήτηση των θέσεων του ιερού Χρυσοστόμου σχετικά με τη θέση των κληρικών και των λαϊκών μέσα στην Εκκλησία και την ενιαία θεώρησή τους ως λαού του Θεού. Μελετήσαμε τις πηγές, κυρίως από τους 18 τόμους στη σειρά PG αλλά και ορισμένες κριτικές εκδόσεις στη σειρά SC. Η επιστημονική μέθοδος που ακολουθήσαμε περιγράφεται ως εξής: κατ’ αρχήν έγινε η θεματολογική αποδελτίωση των πηγών με βάση ένα πρωτογενές σχέδιο έρευνας και τις διήκουσες έννοιες του θέματος. Στη συνέχεια έγινε η αποδελτίωση των βοηθημάτων. Αξιολογήθηκε το υλικό και ξεκίνησε η συγγραφή με βάση την δομή, που προέκυψε, και με τρόπο συνθετικό, ώστε να συνδέεται ο προβληματισμός των επιμέρους κεφαλαίων και ενοτήτων. Η δομή της διατριβής έχει ως εξής: Στην εισαγωγή γίνεται αναφορά σε βιογραφικά στοιχεία του Χρυσοστόμου και στα έργα του. Στη συνέχεια, εντάσσεται το θέμα στα πλαίσια της λειτουργικής θεολογίας και παρουσιάζεται η προβληματική του θέματος σε συνδυασμό με το σύγχρονο προβληματισμό γύρω από τις έννοιες της κληρικοκρατίας και της λαϊκοκρατίας. Επίσης, τίθενται οι στοχεύσεις, που είναι η συστηματική και μεθοδική καταγραφή των θέσεων του ιεράρχη. Το πρώτο κεφάλαιο έχει τίτλο «Ο λαός του Θεού». Το δεύτερο κεφάλαιο έχει τίτλο «Οι κληρικοί». Το τρίτο κεφάλαιο έχει τίτλο «Οι λαϊκοί». Στο τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο διερευνάται η συμβολή του Χρυσοστόμου σε σύγχρονα θεολογικά προβλήματα, όπως η έννοια του βασιλείου ιερατεύματος, το πρόβλημα της μη συμμετοχής του λαού στη λατρεία και της γλώσσας της λατρείας, η ιερωσύνη των γυναικών και η διαλλαγή κληρικών και λαϊκών. Ακολουθεί ο επίλογος, τα συμπεράσματα, οι πηγές και τα βοηθήματα. Τα πρωτότυπα στοιχεία της διατριβής είναι τα παρακάτω: Κατ’αρχήν το ίδιο το θέμα, καθώς δεν υπάρχει ανάλογη δημοσιευμένη μονογραφία ούτε στην Ελλάδα ούτε στο εξωτερικό. Δεύτερο, η διερεύνηση του θέματος στα πλαίσια της λειτουργικής – ευχαριστιακής θεολογίας. Τρίτο, η θεολογική αναδρομή της έννοιας «λαός του Θεού» από την Παλαιά Διαθήκη έως σήμερα. Τέταρτο, η έννοια της ομοτιμίας των μελών του λαού του Θεού, τόσο των ιερέων όσο και των λαϊκών, όπως αυτή περιγράφεται στα χρυσοστομικά κείμενα και προβάλλεται η ανάγκη για καλλιέργεια μιας εκκλησιολογικής αυτοσυνειδησίας αντίδοσης των λειτουργημάτων. Πέμπτο, ότι ο λαϊκός θεωρείται ως έμψυχον και ένσωμον θυσιαστήριο. Έκτο, η αιτιολογική αναφορά στο πρόβλημα της διαίρεσης και την αντιπρόταση διαλλαγής στη σχέση κληρικών και λαϊκών. Έβδομο, η συμβολή του Χρυσοστόμου σε σύγχρονα θεολογικά προβλήματα, ενώ περισσότερο πρωτότυπη κρίνεται η συμβολή του στο διάλογο περί της ιερωσύνης των γυναικών με τη συμβολική χρήση σε κείμενά του της έννοιας «ιέρεια». Ως συνοπτικό συμπέρασμα της έρευνας μας μπορεί να διατυπωθεί το παρακάτω: οι κληρικοί και οι λαϊκοί στο έργο του ιερού Χρυσοστόμου θεωρούνται ενιαία και αδιαχώριστα ως λαός του Θεού. Ομότιμοι μεταξύ τους με ιδιαίτερα όμως διακονήματα μέσα στη ζωή της Εκκλησίας, απαραίτητα ώστε η λατρεία να είναι λογική. Έτσι, σε καμία περίπτωση δε μπορεί να θεμελιωθεί στη χρυσοστομική θεολογία, αν αυτή προσεγγίζεται στη συνάφεια και την ολότητά της, κληρικοκρατική ή λαϊκοκρατική ιδεολογία, καθώς ο Χρυσόστομος ορίζει το μέτρον και το μέσον στη μεταξύ τους σχέση.