Η εκτίμηση κινδύνου της μόλυνσης από AIDS: η επίδραση των φοβικών μηνυμάτων Αγωγής Υγείας και ο συσχετισμός τους με την αυτό-αποτελεσματικότητα ως δυνητικοί παράγοντες αλλαγής της συμπεριφοράς των νέων

Abstract

Η παρούσα έρευνα, βασίστηκε στο Μοντέλο Εκτεταμένης Παράλληλης Διαδικασίας (Extended Parallel Process Model, Witte, 1992) και αποτελεί μια προσπάθεια ώστε να απαντηθούν τα εξής ερωτήματα: α) αν η αυτοεκτίμηση των μαθητών καθορίζει την επικινδυνότητα της συμπεριφοράς τους, β) ποιά η ενημέρωση και οι γνώσεις των μαθητών για το AIDS γ) ποιά η σχέση μηνύματος και συναισθήματος-φόβου δ) αν το συναίσθημα του φόβου θα οδηγήσει σε αποδοχή ή απόρριψη ενός μηνύματος αγωγής υγείας και υπό ποιές προϋποθέσεις ε) αν η αίσθηση αυτό-αποτελεσματικότητας σχετίζεται με την προληπτική συμπεριφορά, ζ) ποιοί παράγοντες προβλέπουν την επικίνδυνη ή την προληπτική συμπεριφορά.Στην έρευνα συμμετείχαν 273 μαθητές Λυκείου, με μέση ηλικία τα 17,5 έτη, που διαμένουν στην περιοχή του Αγρινίου, Αιτωλοακαρνανίας και φοιτούν σε Λύκεια της περιοχής.Αρχικά, διερευνήθηκαν οι γνώσεις των μαθητών σχετικά με το AIDS. Σχεδόν όλοι οι μαθητές πιστεύουν, ότι όλοι μπορούν να μολυνθούν από τον ιό του AIDS. Επίσης, στη δήλωση «Το προφυλακτικό προστατεύει σχεδόν 100% από το AIDS», οι μισοί μαθητές απάντησαν ότι αυτό ισχύει και οι υπόλοιποι ότι αυτό δεν ισχύει. Βλέπουμε μια σύγχυση σχετικά με την αποτελεσματικότητα του προφυλακτικού.Επίσης, η πλειοψηφία των μαθητών ανέφερε ότι το προφυλακτικό μειώνει την αίσθηση του ρομαντισμού. Βλέπουμε ότι είναι βαθιά παγιωμένη η συσχέτιση του προφυλακτικού με την επικίνδυνη συμπεριφορά.Η πλειοψηφία των μαθητών υποστήριξε ότι δεν είχε μέχρι τώρα σεξουαλική επαφή. Οι συμμετέχοντες που ανέφεραν ότι είχαν σεξουαλική εμπειρία και χρησιμοποιούσαν προφυλακτικό για να προστατευτούν από το AIDS, πίστευαν σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό ότι είναι ευάλωτοι σε πιθανή μόλυνση από το AIDS και ένιωθαν υψηλότερη αίσθηση φόβου σε σύγκριση με εκείνους που δεν χρησιμοποιούσαν πάντα προφυλακτικό.Επίσης, οι μαθητές που δεν έχουν κάποια σεξουαλική εμπειρία, δεν έχουν αρκετή ενημέρωση σχετικά με τους τρόπους μετάδοσης του ιού HIV. Ενώ οι μαθητές που έχουν αγοράσει προφυλακτικά έχουν καλύτερη ενημέρωση σχετικά με τους τρόπους μετάδοσης του AIDS, αυτό δεν σημαίνει ότι αισθάνονται ευάλωτοι σε αυτό. Η επικινδυνότητα της συμπεριφοράς τους, οφείλεται κυρίως στην μη αίσθηση κινδύνου. Ίσως το προφυλακτικό παρέχει την αίσθηση ασφάλειας που πρέπει να παρέχει, ίσως όμως απλά να ισχύει εδώ η μεταβλητή της αίσθησης Θετικότητας του Εαυτού. Η αίσθηση ότι εγώ, ο εαυτός μου, δεν είναι δυνατόν να κινδυνεύει, εγώ δεν μπορεί να μολυνθώ. Μελετώντας, την συμπεριφορά σχετικά με τον έλεγχο της υγείας των μαθητών, παρατηρήθηκε η υπερίσχυση του παράγοντα εσωτερικής εστίασης ελέγχου σε σύγκριση με τον παράγοντα τύχη. Στην παρούσα έρευνα, οι μαθητές με υψηλή αυτοεκτίμηση, έχουν σεξουαλική εμπειρία. Είδαμε, ότι οι μαθητές που χρησιμοποιούσαν γενικά την αποφυγή της σεξουαλικής επαφής σαν προληπτικό μέτρο προφύλαξης, είχαν χαμηλότερη βαθμολογία στην κλίμακα αυτοεκτίμησης, σε σύγκριση με αυτούς που δεν χρησιμοποιούσαν αυτόν τον τρόπο ως μέτρο προφύλαξης.Στην παρούσα έρευνα, επαληθεύεται η ερευνητική υπόθεση 1, η οποία αναφέρει ότι «εκείνοι με υψηλή αυτοεκτίμηση, όπως μετρήθηκε από την κλίμακα Rosenberg, ήταν πιο πιθανό να έχουν επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά».Κατά την διάρκεια της επαναληπτικής μέτρησης και της πειραματικής παρέμβασης, τα συναισθήματα που είχαν οι συμμετέχοντες ήταν κυρίως φόβος. Το επίπεδο αίσθησης του φόβου όμως, ήταν μεγαλύτερο για τα άτομα που είδαν αφίσα υψηλής απειλής. Το εύρημα, επαλήθευσε την ερευνητική υπόθεση 2, η οποία αναφέρει ότι «τα υποκείμενα που θα δουν το μήνυμα υψηλής απειλής, αναμένεται να οδηγηθούν σε υψηλότερη αίσθηση φόβου». Επιπλέον, τα άτομα που ανήκαν σε συνθήκη χαμηλής απειλής αλλά και χαμηλής ευαλωτότητας έτειναν να αισθάνονται λιγότερο φόβο. Οι μαθητές που δεν αισθάνθηκαν κάποια απειλή, βλέποντας το μήνυμα της αφίσας, οδηγήθηκαν σε αποφυγή του.Επίσης, είδαμε ότι τα άτομα που είδαν το μήνυμα υψηλής απειλής, υψηλής ευαλωτότητας και υψηλής αποτελεσματικότητας, συμφωνούσαν περισσότερο με την αποδοχή του και την υιοθέτηση προληπτικής συμπεριφοράς. Αυτό το εύρημα συμφωνεί με την ερευνητική υπόθεση 5, η οποία αναφέρει ότι «τα άτομα με υψηλή αίσθηση της αυτό-αποτελεσματικότητας είναι πιο πιθανό να υιοθετούν προληπτική συμπεριφορά». Βλέπουμε δηλαδή, ότι τα άτομα τείνουν να οδηγούνται σε έλεγχο του κινδύνου που αντιμετωπίζουν, άρα οδηγούνται στην ενίσχυση της αίσθησης αυτό-αποτελεσματικότητας τους και κατά συνέπεια σε προληπτική συμπεριφορά. Στην παρούσα έρευνα, αποδείχτηκε ότι η αυτό-αποτελεσματικότητα αποτέλεσε προβλεπτικό παράγοντα της ασφαλούς συμπεριφοράς των μαθητών, καθώς συσχετίστηκε με την αποδοχή του μηνύματος και την υιοθέτηση προληπτικής συμπεριφοράς. Επίσης, η αυτό-αποτελεσματικότητα συσχετίστηκε με την εσωτερική εστίαση ελέγχου, κάτι που δηλώνει ότι οι μαθητές αισθάνονται υπεύθυνοι για την προστασία της υγείας τους. Ακόμα, η έκκληση φόβου οδήγησε στην αποδοχή του μηνύματος και άρα σε γνωστική επεξεργασία του κινδύνου. Τέλος, η προηγούμενη σεξουαλική εμπειρία και η χρήση προφυλακτικού, συσχετίστηκε με την αίσθηση ευαλωτότητας και οδήγησε σε αποδοχή του μηνύματος. Οι παράγοντες που αποδείχθηκαν προβλεπτικοί για την επικινδυνότητα της συμπεριφοράς των μαθητών, ήταν η υψηλή αυτοεκτίμηση τους και η έλλειψη αίσθησης κινδύνου.