Η θεσμοθέτηση ενός συστήματος διασφάλισης ποιότητας στο ελληνικό πανεπιστήμιο: συγκρότηση δικτύων υπεράσπισης αντιλήψεων και αξιών στο υποσύστημα πολιτικής του πανεπιστημίου

Abstract

The present thesis aims to the contribution in analysis and interpretation of intensity and conflict during the establishment and implementation of policy programs relative with Quality Assurance in Greek Universities. The basic view of this thesis is that actors form policy networks which create advocacy coalitions and collide with other corresponding network coalitions having at risk the establishment and implementation of policies programs for universities. It seems that in Greece whenever an effort for the establishment of institutionalized quality assurance system takes place the result is the presence of intensity and conflict. However, European educational policies in higher education since 1998 have placed quality assurance as one of the main action lines, fact that results the intensifying of efforts of Greek governments for the voting and implementation of a relative law. The production, the analysis and finally the interpretation of research data led succinctly to the central findings of the present thesis: In 2005 due to external to the policy sub-system events and parameters a first policy change takes place with the establishment of a policy program of quality assurance in universities (Law 3374/2005). So much before the establishment of the policy program what immediately afterwards, at the first period of implementation, two powerful conflicting advocacy coalition networks with comparable resources are created. During the initial period of the policy program implementation developments internal to the policy sub-system of Greek university cause changes in the allocation of resources in the two coalition networks. The advocacy coalition network “Against” the policy program appears to be permanently undermined. As a result this coalition finds difficulties on maintaining with effective way the intensity in high levels. The advocacy coalition network “In favour” to the policy program appears to be strengthened enough against the conflicting coalition. Therefore, this coalition is able to alter the balance point between the two advocacy coalitions and to create more favourable conditions for the implementation of the policy program particularly from 2008 and afterwards. These policy changes, no matter how important they are, they are not accompanied by production of “policy oriented learning” inside or across the conflicting advocacy coalitions. Policy oriented learning does not take place despite the fact that the policy experience of all actors and networks on this specific policy theme was not negligible since the conflict and the juxtaposition on the specific policy issue was continuously present for roughly a decade

Η παρούσα διδακτορική διατριβή έχει ως στόχο τη συνεισφορά στην ανάλυση και ερμηνεία της έντασης και διαμάχης κατά τη διάρκεια παραγωγής και εφαρμογής προγραμμάτων πολιτικής σχετικών με τη διασφάλιση της ποιότητας στο ελληνικό πανεπιστήμιο. Η βασική θεώρηση της εργασίας είναι ότι δρώντες (συλλογικοί και μεμονωμένοι) σχηματίζουν δίκτυα πολιτικής τα οποία συνασπίζονται και συγκρούονται με άλλους αντίστοιχους συνασπισμούς δικτύων έχοντας ως διακύβευμα την προώθηση και εφαρμογή πολιτικών σχετικά με το πανεπιστήμιο. Από την ανάλυση της ελληνικής περίπτωσης διαφαίνεται ότι κάθε προσπάθεια προώθησης ενός θεσμοποιημένου συστήματος διασφάλισης της ποιότητας στα ελληνικά πανεπιστήμια είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της έντασης στο χώρο του πανεπιστημίου. Οι ελληνικές κυβερνήσεις εντατικοποίησαν τις προσπάθειές τους για την ψήφιση και εφαρμογή ενός σχετικού νόμου, καθώς το θέμα της διασφάλισης της ποιότητας είχε τεθεί ως κεντρικό, ήδη από το 1998, μέσω των ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών πολιτικών στην ανώτατη εκπαίδευση. Η παραγωγή, η επεξεργασία και η ερμηνεία των ερευνητικών δεδομένων οδήγησε επιγραμματικά στα κεντρικά ευρήματα της παρούσης διδακτορικής διατριβής: Η πρώτη αλλαγή πολιτικής πραγματοποιείται το 2005 με την παραγωγή συγκεκριμένου προγράμματος πολιτικής για τη διασφάλιση της ποιότητας στο ελληνικό πανεπιστήμιο (Ν.3374/2005). Η αλλαγή αυτή πραγματοποιείται κυρίως εξαιτίας των εξωτερικών συνθηκών του υποσυστήματος. Τόσο πριν από την παραγωγή του προγράμματος όσο και αμέσως μετά δημιουργούνται δύο ισχυροί αντιτιθέμενοι συνασπισμοί δικτύων με συγκρίσιμους πόρους. Κατά τη διάρκεια της αρχικής περιόδου εφαρμογής του προγράμματος, οι εξελίξεις εντός του υποσυστήματος πολιτικής του ελληνικού πανεπιστημίου προκαλούν αλλαγές στους πόρους των δύο συνασπισμών και στη θέση ισορροπίας της ισχύος. Ο συνασπισμός δικτύων «Εναντίον» του προγράμματος πολιτικής φαίνεται να αποδυναμώνεται διαρκώς με αποτέλεσμα να μην μπορεί να διατηρήσει με αποτελεσματικό τρόπο την ένταση σε υψηλά επίπεδα. Ο δε συνασπισμός «Υπέρ» φαίνεται να ισχυροποιείται αρκετά έναντι του αντιτιθέμενου συνασπισμού, με αποτέλεσμα να μπορεί να μεταβάλλει τις μεταξύ τους ισορροπίες ώστε να δημιουργούνται σαφώς ευνοϊκότερες συνθήκες για την υλοποίηση του προγράμματος, ιδιαίτερα από το 2008 και μετά. Οι παραπάνω αλλαγές πολιτικής, αν και σημαντικές, δεν συνοδεύονται από παράλληλη παραγωγή γνώσης εξαιτίας πολιτικής εμπειρίας τόσο εντός όσο και μεταξύ των αντιμαχόμενων συνασπισμών δικτύων. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι η πολιτική εμπειρία δεν υπήρξε αμελητέα καθώς η σύγκρουση και η αντιπαράθεση για το συγκεκριμένο ζήτημα πολιτικής ήταν διαρκώς παρούσα για μία δεκαετία περίπου.