Κοινωνική και κινηματογραφική πραγματικότητα (1950-1974). Ρόλοι και κώδικες στον παλιό ελληνικό κινηματογράφο: φαρσοκωμωδία - ομοφυλοφιλία

Abstract

In my PhD Thesis I studied the way the homosexual was represented in the low comedy of the old Greek cinema (1950-1974). The aim was to investigate whether these representations included prejudices, racism convictions, stereotype images and how these representations were connected with the social reality. Twenty one movies of the old Greek cinema, five interviews – four of movies contributors and one of a theater researcher – and the personal experience of the author, were the sample of this research. The methods of participial observation, ethnographic interview and context analysis, were used in this study. Based on this research the following were drawn: homosexuals were usually employed in specific professions in almost all the movies, such as hair stylist, art manager, director, choreographer etc. The artistic field was a convenient place for them. This is true for both the social and cinematic reality. Almost all of them are shown having the same physique; they wear accessories and elements characteristic of their homosexuality; the way they speak, the way they move and their vocabulary is also characteristically effeminate. Effeminacy is the most prominent characteristic in the whole sample, in contrast to the social reality where both effeminate and masculine homosexuals can be found. In regards to the interaction between homosexual and heterosexuals, both acceptance and non acceptance can be found. The same goes for the cinematic reality. Eroticism and erotic innuendos are common both in cinematic and social reality from the homosexuals and also towards them. Cross-dressing is prominent in the old Greek comedies in many forms, either as a simple masquerade or as a sex representation. Low comedies in the old Greek cinema were somewhat exaggerating of the homosexual image in order to bring laughs and be popular, producing in this way stereotype manifestation, social stigma, prejudice and racist behavior.

Στο διδακτορικό μου μελετάται ο τρόπος που αναπαριστάνονταν ο ομοφυλόφιλος στις φαρσοκωμωδίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου (1950-1974) με βασικό σκοπό να ερευνηθεί εάν υπήρχαν στις αναπαραστάσεις αυτές προκαταλήψεις, ρατσιστικές πεποιθήσεις, στερεότυπες απεικονίσεις και πως οι αναπαραστάσεις αυτές συνδέονταν με την κοινωνική πραγματικότητα. Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 21 ταινίες του Π.Ε.Κ., πέντε συνεντεύξεις, οι τέσσερις από συντελεστές της ταινίας και μια από θεατρολόγο και η προσωπική εμπειρία του γράφοντα. Για την μελέτη εφαρμόστηκαν οι μέθοδοι της συμμετοχικής παρατήρησης της εθνογραφικής συνέντευξης και της ανάλυσης περιεχομένου. Από την έρευνα προέκυψαν τα ακόλουθα συμπεράσματα: Σχετικά με το επάγγελμα σε όλες τις ταινίες οι ομοφυλόφιλοι κάνουν συγκεκριμένα επαγγέλματα, όπως κομμωτής, διευθυντής καλλιτεχνικού γραφείου, σκηνοθέτης, χορογράφος κ.α. Ο καλλιτεχνικός χώρος αποτελούσε πρόσφορο έδαφος για αυτούς. Αυτό ισχύει τόσο για την κινηματογραφική όσο και για την κοινωνική πραγματικότητα. Προβάλλονται σχεδόν όλοι με την ιδία εμφάνιση, ενδυματολογικά έχουν στοιχειά και αξεσουάρ που υποδεικνύουν την ομοφυλοφιλία. Η ομιλία, οι κινήσεις αλλά και το λεξιλόγιο τονίζουν την εικόνα της θηλυπρέπειας. Η θηλυπρέπεια είναι το κυρίαρχο που επικρατεί σε όλο το δείγμα, σε αντίθεση με την κοινωνική πραγματικότητα που υπάρχουν θηλυπρεπείς αλλά και αρρενωποί ομοφυλόφιλοι. Αναφορικά με την αλληλεπίδραση ομοφυλόφιλων ετερόφυλων, υπάρχει αποδοχή, προς τους ομοφυλόφιλους αλλά παράλληλα και μη αποδοχή. Τα ίδια ισχύουν και για την κινηματογραφική πραγματικότητα. Ερωτισμός και ερωτικά υπονοούμενα εντοπίζονται τόσο στην κινηματογραφική όσο και στην κοινωνική πραγματικότητα εκ μέρους των ομοφυλόφιλων αλλά και των ετερόφυλων προς αυτούς. Η παρενδυσία επικρατεί στις παλιές ελληνικές κωμωδίες σε πολλές μορφές, είτε ως απλή μεταμφίεση, είτε επιτελώντας το φύλο. Οι φαρσοκωμωδίες του Π.Ε.Κ. με σκοπό να προκαλέσουν το γέλιο και να γίνουν αποδεκτές από το ευρύ κοινό μετέφεραν στην οθόνη με υπερβολή την εικόνα του ομοφυλόφιλου που υπήρχε στην κοινωνία, επιδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο αναπαραγωγή στερεότυπων, κοινωνικό στίγμα, προκατάληψη και ρατσιστικές συμπεριφορές.