Εικόνες της ιστορίας: αποτυπώσεις και προσλήψεις της ιστορικής πραγματικότητας στο κινηματογραφικό έργο του Α. Σακελλάριου

Abstract

This study originates m the research of the potential use of the movies of the Old Greek Cinema as a historical source. The theoretical basis which underlies the study is that the popular cinema can both act as a witness and a historical record, helping us to become familiar with major aspects of the political struggles or the society and ideology of the mid/later twentieth century the specific object of the research are 64 movies which were released by the popular theatrical writer and film maker Alekos Sakellarios although the research includes constant references in similar Greek popular movies. The choice of the specific period is justified by the significance of the changes observed during the period from Greek Civil War (1946) to the fall of the Military Junta (1974) The choice of the specific author and genre are justified because we believe that the large audience’s response allows us to use the middle class popular cinema as a historical source Arguably, we can suppose that any film is successful because it evokes and express a coherent parish of belief. This process is adumbrated when the cultural competence of the target audience perfectly fits the requirements of the text The study comprises the introduction, two mam sections and the conclusion In the first mam section the object are the representations of the apparent or covered political struggles after the Greek Civil War. In the second the evolutions about morals, social activities and human relationships or generally the modernization of the postwar Greek society. In sum, it can be concluded that the study of Greek popular cinema provides us a new perspective of viewing the modern Greek History.

Στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι, με αφορμή το έργο του Α Σακελλάριου, να διερευνήσει τις δυνατότητες χρησιμοποίησης των ταινιών του Παλιού Ελληνικού Κινηματογράφου ως πηγών για την εξιστόρηση των πολιτικών αγώνων όπως και των οικονομικών - κοινωνικών και πολιτικών εξελίξεων για την περίοδο από τον Εμφύλιο έως την πτώση της Χούντας. Επειδή η προέλευση και η στόχευση της είναι ιστορική, οι ταινίες δεν εξετάστηκαν τόσο ως αισθητικά αντικείμενα, όσο, κυρίως, ως οπτικοακουστικά «κείμενα», των οποίων οι σημασίες δεν είναι μόνο κινηματογραφικής τάξης, διότι νοηματοδοτούνται από την αλληλεπίδραση με την κουλτούρα του κοινού τους. Η διαδικασία αυτή προϋπέθετε την ένταξη κάθε ταινίας στο ιστορικό της περιβάλλον και τη μελέτη τόσο εκείνων των παραμέτρων που βρίσκονται μέσα σε αυτήν θέμα, πλοκή χαρακτήρες, συγκρούσεις, «λόγια» των ηθοποιών, κινηματογραφική γλώσσα, όσο και των σχέσεων της ταινίας με ο,τι βρίσκεται έξω απ' αυτήν τον δημιουργό, την οργανωμένη παράγωγη, την υποδοχή από το κοινό, τους κριτικούς και το καθεστώς. Η προσέγγιση του υλικού ακολούθησε τα έξης τρία στάδια πρώτο, μελέτη της εικόνας της πραγματικότητας που περιέχεται στην ταινία η, αλλιώς, του ρητού η έκδηλου περιεχομένου της, δεύτερο έρευνα των αποκαλυπτικών στοιχείων, με τη συνδρομή των ανθρωπιστικών επιστήμων και των επιστήμων των Μ Μ Ε. Το υλικό το οποίο αποτέλεσε το άμεσο αντικείμενο της έρευνας είναι 64 ταινίες που παρουσιάστηκαν σε σενάριο των θεατρικών συγγραφέων Α. Σακελλάριου- Χρ. Γιαννακόπουλου ή σκηνοθεσία του Α. Σακελλάριου. Χρησιμοποιήθηκαν παράλληλα 49 αντίγραφα σεναρίων κείμενων θεατρικών έργων, που μου παραχωρήθηκαν από το προσωπικό αρχείο του Α. Σακελλάριου. Το υλικό χωρίζεται σε δυο ενότητες, όπου διερευνώνται οι αποτυπώσεις των πολιτικών και των κοινωνικών εξελίξεων αντίστοιχα. Το συμπέρασμα που συνάγεται είναι οτι αν κάποιος εξετάσει απροκατάληπτα τον μεταπολεμικό εμπορικό κινηματογράφο, θα διαπιστώσει οτι αποτελεί ένα πεδίο έρευνας αναντικατάστατο για τον ιστορικό, το οποίο, χωρίς να κομίζει κάτι εντελώς καινούριο, πέρα από τη νέα οπτική της Ιστορίας, σε σχέση με τη γνώση που προέρχεται από τη γραπτή επιστημονική παράδοση, προσφέρει το απαράμιλλο προσόν των άμεσων εποπτικών παραστάσεων που είναι ικανές να ζωντανέψουν το κλίμα των οικονομικών και πολιτιστικών μεταβολών που συντελέστηκαν στην Ελλάδα τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες. Ο εμπορικός κινηματογράφος έχει την ικανότητα να αποτυπώνει τόσο τον κόσμο όσο και τις σκέψεις που το κοινό κάνει γι' αυτόν, προβάλλοντας και τις δυο παραμέτρους σε ένα άλλο επίπεδο, ώστε να τις καθίστα αντικείμενα προσιτά στην έρευνα, γεγονός που μας επιτρέπει να προσεγγίσουμε από μια άλλη οδό τη νοοτροπία, τα πρότυπα και τις αξίες της εποχής.