Το κάπνισμα στα παιδιά και τους εφήβους: επίπτωση, στάσεις, προδιαθεσικοί παράγοντες, συσχέτιση με την κοινωνική προσαρμοστικότητα και την ψυχοπαθολογία

Abstract

Introduction. Smoking represents a truly epidemic of our times with significant morbidity and mortality. Dealing with this detrimental habit requires integrative measures towards prevention and therapy. In this context the present study aims to add data to the rather limited Greek literature about the factors influencing children’s and adolescent’s attitudes towards smoking. Methods. A stratified nationwide representative school-based sample of 5459 Greek children and adolescents was surveyed. In the presence of the researcher all participants completed anonymously a specific questionnaire about smoking adapted for their age. Children of the first classes of the primary school were also asked to draw pictures about smokers whilst adolescents from high school completed Τ. Achebanch’s Youth Self Report (YSR). Results. Among adolescents 57.2% were never smokers, 23.1% has tried to smoke even once, 6.7% were occasional smokers and 13% were regular smokers. Parental smoking status and that of the siblings were found to highly correlate with the smoking behavior of the subjects. The perceived parental reaction to their start smoking and the relationship of the adolescent with his parents were also correlated to his smoking status. The influence of peers was found to be powerful. The participants showed that they conceived smoking as the normally expected behavior. Direct and indirect advertisement underpins this normalization process. Although health awareness for smoking consequences appears adequately high this doesn’t stop them from taking up the habit whilst their awareness on two issues (the existence of a safe level in smoking and the issues concerning dependence) appeared dangerously low. Albeit the negative opinion they expressed in general for smoking and smokers the youths recognize also a positive aspect and possible gains deriving from the habit. The adolescent who smoke reported more problems in the YSR mainly in 3 subscales (Attention problems, Delinquent behavior, Aggressive behavior) the broad band scale of Externalizing problems and the Total problems scale. Discussion. The implication of the above results for the designing and implementation of preventive interventions is discussed.

Εισαγωγή. Το κάπνισμα έχει εξελιχθεί σε μια πραγματική σύγχρονη επιδημία με σημαντική νοσηρότητα και θνητότητα και η αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτεί συνδυασμένες προσπάθειες. Στα πλαίσια αυτά η παρούσα μελέτη επιχειρεί να εμπλουτίσει με δεδομένα τη σχετικά περιορισμένη ελληνική βιβλιογραφία σχετικά με τους παράγοντες που επηρεάζουν την στάση των παιδιών και των εφήβων προς το κάπνισμα και έτσι να προσφέρει μια ισχυρή βάση για την επιλογή πολιτικών και την εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης. Μεθοδολογία. Διεξήχθη μια στρωματοποιημένη τυχαία δειγματοληπτική μελέτη σε Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια όλης της χωράς όπου παρουσία του ερευνητή αλλά ανώνυμα συμπληρώθηκαν τα ερωτηματολόγια της μελέτης. Αποτελέσματα Ανάμεσα στους έφηβους το 57.2% δεν έχει δοκιμάσει ποτέ να καπνίσει το 23.1% έχει δοκιμάσει τουλάχιστον μια φορά το 6.7% καπνίζει περιστασιακά και το 13% είναι τακτικοί καπνιστές. Το κάπνισμα των γονέων και ακόμα περισσότερο των αδελφών σχετίστηκε ισχυρά με την καπνιστική συμπεριφορά των εφήβων. Η αναμενόμενη αντίδραση των γονέων στην έναρξη του καπνίσματος αλλά και η σχέση τους με τους έφηβους σχετίστηκαν επίσης ισχυρά. Η επιρροή των συνομήλικων βρέθηκε επίσης ισχυρή. Τα παιδιά και οι έφηβοι έδειξαν να θεωρούν την καπνιστική συμπεριφορά την κανονικά αναμενόμενη. Η διαδικασία της κανονικοποίησης της συνήθειας επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της διαφήμισης άμεσης και έμμεσης. Αν και η ενημερότητα των νέων για τις επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία φαίνεται ικανοποιητικά υψηλή αυτή δεν φαίνεται να τους αποτρέπει από το να καπνίσουν ενώ για δυο ζητήματα (ασφαλές επίπεδο καπνίσματος και θέματα εξάρτησης) οι γνώσεις τους είναι επικίνδυνα χαμηλές. Αν και γενικά εκφράζουν αρνητική άποψη για το κάπνισμα και τους καπνιστές αναγνωρίζουν παράλληλα και θετικές όψεις και πιθανά προσδοκόμενα οφέλη από τη συνήθεια. Οι έφηβοι καπνιστές ανέφεραν περισσότερα προβλήματα στο Youth Self Report ιδιαίτερα μάλιστα στα Προβλήματα Προσοχής, την Παραπτωματική και Επιθετική Συμπεριφορά, τα Προβλήματα Εξωτερίκευσης και τα Συνολικά Προβλήματα. Συζήτηση. Σχολιάζονται οι επιπτώσεις των συγκεκριμένων δεδομένων στην ανάπτυξη και εφαρμογή προληπτικών παρεμβάσεων σε αυτές τις ηλικίες.