Δεικτικότητα και ιστορικό αντικείμενο: καθ' οδόν προς μια κριτική του ιστοριογραφικού λόγου μέσα από παρατηρήσεις στη μουσική ιστοριογραφία της Ars Nova

Abstract

Γιατί ένα μουσικολογικό κείμενο ‘παλιώνει’ τόσο γρήγορα (ποια είναι η έννοια αυτού του ‘παλιώνει’)· αφορά μόνον τα επιχειρήματα (εάν υποθέσουμε ότι το μουσικολογικό κείμενο διακρίνεται σε δύο επίπεδα, των επιχειρημάτων και των ‘σκληρών’ δεδομένων) ή μήπως παλιώνει όλο μαζί (επιχειρήματα και δεδομένα); Η ανάγκη που αισθάνεται κάθε γενιά μουσικολόγων να ξαναγράφει την Ιστορία της μουσικής μάλλον συνηγορεί υπέρ της δεύτερης διατύπωσης, παρά το γεγονός της ενίοτε ανάγκης για προσθήκη νέων στοιχείων λόγω της ανακάλυψης, π.χ., νέων πηγών. Τι σημαίνει όμως αυτό: μήπως ότι η Ιστορία έχει ήδη γραφτεί στις γενικές και βασικές γραμμές της και ότι απλώς με κάθε καινούργια πηγή που έρχεται στο φως συμπληρώνεται ως προς εκείνα ακριβώς τα σημεία τα οποία οι νέες πηγές φωτίζουν; Είναι όμως γνωστό ότι η ιστοριογραφία δεν προχωρά κατά τέτοιο τρόπο, δηλ. γραμμικά, συνεχώς και προσθέτοντας παρατακτικά τη νέα γνώση στην παλαιότερη, αλλά με άλματα, κενά και ασυνέχειες: συγκεκριμένα θέματα οδηγούν σε κάποια αποτελέσματα για να εγκαταλειφθούν στη συνέχεια- ιδεολογικές και επιστημολογικές μόδες εξαντλούν τον ορίζοντά τους για να ακολουθηθούν από άλλες προσωπικές προσεγγίσεις παραμένουν μεμονωμένες, δίχως να τροφοδοτήσουν περαιτέρω αξιοποίηση των αποτελεσμάτων τους από άλλους ή να επανανακαλυφθούν από πολύ μεταγενέστερους μελετητές, κ.ο.κ. Τα ερωτήματα που δημιουργούνται είναι: από πού αντλούν οι διαφορετικές προσεγγίσεις στην Ιστορία γενικά, ειδικότερα στην Ιστορία της Μουσικής τη νομιμοποίησή τους; Τι είναι αυτό που σήμερα κάνει μη αποδεκτή -συνολικά- μια παλαιότερη, ενώ κάνει αποδεκτή -τουλάχιστον κατ’ αρχήν - μια άλλη, πιο πρόσφατη, προσέγγιση; Ακόμη περισσότερο: τι είναι αυτό που κάνει μια παλαιότερη προσέγγιση περισσότερο ή λιγότερο αποδεκτή σε σχέση με μια άλλη, το ίδιο παλαιά προσέγγιση; Γιατί, π.χ., η προσέγγιση ενός Peme, που έβρισκε ‘τερατώδη' την αρμονική γλώσσα της Messe de nostre Dame του Machaut, είναι λιγότερο παραδεκτή σήμερα από την προσέγγιση ενός Besseler; […]