Μέτρηση και χαρτογράφηση της συμμετοχής των Ευρωπαϊκών περιφερειών σε εγχώριες και παγκόσμιες αλυσίδες αξίας και διερεύνηση της επίδρασής της στην παραγωγικότητα εργασίας

Abstract

This doctoral dissertation develops a new framework for quantifying the different participation modes and types of European sub-national regions in Global and Domestic Value Chains (GVCs and DVCs respectively) and investigates their impact on regional labor productivity. To this end, it adopts a multi-level methodological framework organized in two parts. First, a novel factor decomposition framework is developed that separates the embodied value-added (VA) in the inter-regional, inter-sectoral, and inter-national flows of intermediate products into its domestic and international components. Applying this framework to the only currently available set of inter-regional/inter-country input-output tables leads to the estimation of indicators for simple/complex and forward/backward participation in GVCs and DVCs. These are then combined with additional information on regional production structure and innovation performance to form the EU-RESVC (Regional European Specialization and Value Chains) database, which is both an innovative contribution of the thesis and the data source for its subsequent case studies and empirical analyses. In the second part of the methodological framework, the relationship between the different modes and types of participation in GVCs and DVCs on the labor productivity of European regions is empirically investigated through specialized econometric-spatial panel methods. The main empirical findings provide a thorough mapping of participation in GVCs and DVCs at the regional level for the EU and show a distinct trend of increased interaction with GVCs for both forward and backward participation, as most regions move towards a deeper integration of their activities within GVCs. Several patterns of clustering emerge from this transition, particularly regarding backward participation in GVCs, and significant differences emerge between regions regarding the direction of their participation. At the same time, regional participation in domestic (intra-national) value chains is found to lag significantly behind participation in GVCs, while manufacturing and services are the main sources of exported VA for shared production activities. Regarding the relationship between GVC participation and regional labor productivity, it is found to not be uniform, as it differs depending on which different type and/or mode of participation is considered. The various theorized advantages for GVC participation on labor productivity are evident only in the case of forward participation, which is found to be positively associated with productivity in both econometric applications. Backward GVC participation appears to have an overall positive and statistically significant contribution when examined from a geographic perspective, reflecting several of the various theoretical mechanisms through which production linkages with upstream foreign suppliers benefit economic performance, but its sub-components have different effects. From the perspective of participation in the local economy (DVCs), regional backward DVC participation has a negative effect on their productivity. On the contrary, when the regions assume supplier roles of embodied VA (forward participation in DVCs) in the domestic production networks, their productivity is enhanced. Both regional-domestic and international value chain participation exhibit different trajectories, divergent sectoral-sectoral dynamics and strong regional disparities. The dissertation’s findings and conclusions share a fundamental link with the intense and ongoing debate on the design of policies for industry, research, technology and innovation at the sectoral and regional level, which consider the dimension of value-chain integration and are part of the wider strategic framework of re-industrialization that the EU outlines in its updated industrial strategy. At the same time, it provides a wealth of tools and quantitative data that for the first time "unlock" the sub-national dimension of integration in GVCs, opening multiple channels of using its findings and conclusions in the formulation of regional development policy based on obtaining the maximum potential gains from the participation of the regions in value chains, and argues that there is significant scope for the utilization of sub-national patterns of GVC participation as a national development tool.

Αντικείμενο της παρούσας διατριβής είναι η ποσοτικοποίηση, μελέτη, και χαρτογράφηση της υπο-εθνικής (περιφερειακής) συμμετοχής των Ευρωπαϊκών περιφερειών σε παγκόσμιες και εγχώριες αλυσίδες αξίας (ΠΑΑ και ΕΑΑ αντίστοιχα), και η διερεύνηση της επίδρασης που έχουν οι διαφορετικοί τύποι και κατευθύνσεις συμμετοχής εντός αυτών στην παραγωγικότητα εργασίας τους. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός, η διατριβή υιοθετεί ένα πολύ-επίπεδο μεθοδολογικό πλαίσιο ανάλυσης που οργανώνεται σε δύο μέρη. Αρχικά, διαμορφώνεται ένα καινοτομικό πλαίσιο παραγοντικής αποδόμησης της προστιθέμενης αξίας (ΠΑ) που ενσωματώνεται στις δια-περιφερειακές, δια-κλαδικές, και δια-κρατικές συναλλαγές ενδιάμεσων προϊόντων στα επιμέρους εγχώρια και διεθνή συστατικά της. Η εφαρμογή του πλαισίου παραγοντικής αποδόμησης στο (μόνο) διαθέσιμο σύνολο δια-περιφερειακών πινάκων εισροών-εκροών οδηγεί στον υπολογισμό των δεικτών απλής/σύνθετης και προς-τα-εμπρός/προς-τα-πίσω συμμετοχής σε ΠΑΑ και ΕΑΑ, οι οποίοι σε συνδυασμό με επιπλέον στοιχεία για την παραγωγική δομή και την καινοτομική επίδοση των περιφερειών συμπτύσσονται στη βάση δεδομένων RESVC (Regional European Specialization and Value Chains), η οποία αποτελεί ταυτόχρονα καινοτόμο συνεισφορά της διατριβής και την πηγή για τις μελέτες περίπτωσης και εμπειρικές αναλύσεις της. Στο δεύτερο μέρος του μεθοδολογικού πλαισίου, διερευνάται εμπειρικά η σχέση μεταξύ κάθε μέρους και του συνόλου των διαφορετικών τρόπων και τύπων συμμετοχής σε ΠΑΑ και ΕΑΑ στην παραγωγικότητα εργασίας των ευρωπαϊκών περιφερειών μέσω εξειδικευμένων οικονομετρικών και χωρικών μεθόδων τύπου panel. Τα εμπειρικά ευρήματα παρέχουν μια διεξοδική χαρτογράφηση της συμμετοχής σε ΠΑΑ και ΕΑΑ σε περιφερειακό επίπεδο και αναδεικνύουν μια ευδιάκριτη τάση αυξημένης αλληλεπίδρασης με τις ΠΑΑ τόσο για την προς-τα-εμπρός (ΠτΕ) όσο και για τη προς-τα-πίσω (ΠτΠ) συμμετοχή, καθώς οι περισσότερες περιφέρειες κινούνται προς μια βαθύτερη ενσωμάτωση των δραστηριοτήτων τους εντός των ΠΑΑ. Αρκετά μοτίβα συσταδοποίησης προκύπτουν από αυτή τη μετάβαση, ιδίως όσον αφορά την ΠτΠ συμμετοχή σε ΠΑΑ, ενώ εμφανίζονται σημαντικές διαφορές μεταξύ των περιφερειών ως προς την κατεύθυνση της συμμετοχής τους. Παράλληλα, η περιφερειακή συμμετοχή σε ΕΑΑ φαίνεται πως υστερεί σημαντικά σε σχέση με τη συμμετοχή σε ΠΑΑ, ενώ η μεταποίηση και οι υπηρεσίες αποτελούν την κυριότερη πηγή της ΠΑ που εξάγεται για διαμοιρασμένες παραγωγικές δραστηριότητες. Ταυτόχρονα, προκύπτει πως η σχέση μεταξύ της συμμετοχής σε ΠΑΑ, ΕΑΑ και της περιφερειακής παραγωγικότητας εργασίας δεν είναι ομοιόμορφη, και διαφέρει ανάλογα με το ποιος διαφορετικός τύπος και τρόπος συμμετοχής εξετάζεται. Ειδικότερα, τα διάφορα πλεονεκτήματα και οι μηχανισμοί που εμφανίζονται στη θεωρία σχετικά με τη συμμετοχή σε ΠΑΑ στην παραγωγικότητα είναι εμφανή μόνο στην περίπτωση της προς τα εμπρός (ΠτΕ) συμμετοχής, η οποία βρέθηκε να συσχετίζεται θετικά με αυτήν τόσο στην απλή όσο και στη χωρική οικονομετρική εφαρμογή. Η ΠτΠ συμμετοχή φαίνεται να έχει συνολικά θετική και στατιστικά σημαντική συνεισφορά όταν εξετάζεται από τη γεωγραφική οπτική, αντανακλώντας αρκετούς από τους διάφορους θεωρητικούς μηχανισμούς μέσω των οποίων οι δεσμοί παραγωγής με τους ανάντη ξένους προμηθευτές ωφελούν την οικονομική απόδοση, όμως οι συνιστώσες της έχουν διαφορετική επίδραση. Από την οπτική της συμμετοχής στην τοπική οικονομία (ΕΑΑ), η ΠτΠ συμμετοχή των περιφερειών επιδρά αρνητικά στην παραγωγικότητά τους. Αντιθέτως, όταν κατά τη συμμετοχή τους οι περιφέρειες αναλαμβάνουν ρόλους προμηθευτή (ΠτΕ συμμετοχή σε ΕΑΑ) στην εγχώρια αγορά, η παραγωγικότητά τους ενισχύεται.Συνδυαστικά, τόσο η περιφερειακή-εγχώρια όσο και η διεθνής συμμετοχή σε αλυσίδες αξίας εμφανίζουν διαφορετικές τροχιές, αποκλίνουσες κλαδικές-τομεακές δυναμικές και αντανακλούν έντονες περιφερειακές ανισότητες. Τα ευρήματα και τα συμπεράσματα της διατριβής είναι θεμελιωδώς συνδεδεμένα με την έντονη και συνεχιζόμενη αντιπαράθεση σχετικά με τον σχεδιασμό πολιτικών για τη βιομηχανία, την έρευνα, την τεχνολογία και την καινοτομία σε κλαδικό και περιφερειακό επίπεδο, οι οποίες λαμβάνουν υπόψη την διάσταση των αλυσίδων αξίας και εντάσσονται στο ευρύτερο στρατηγικό πλαίσιο επαναβιομηχανοποίησης που χαράσσει η ΕΕ στην επικαιροποιημένη βιομηχανική της στρατηγική. Ταυτόχρονα, η διατριβή παρέχει πληθώρα εργαλείων και ποσοτικών δεδομένων που για πρώτη φορά «ξεκλειδώνουν» την υπο-εθνική διάσταση της ενσωμάτωσης σε ΠΑΑ, ανοίγοντας πολλαπλές διόδους χρήσης των ευρημάτων και συμπερασμάτων της στη χάραξη περιφερειακής αναπτυξιακής πολιτικής βασισμένη στην αποκόμιση των μέγιστων δυνητικών κερδών από τη συμμετοχή των περιφερειών σε αλυσίδες αξίας, και υποστηρίζει πως υπάρχει σημαντικό περιθώριο για την αξιοποίηση των υπο-εθνικών μοτίβων συμμετοχής σε ΠΑΑ ως εθνικό αναπτυξιακό εργαλείο.