Η ηγεσία και οι πρακτικές της στην ψηφιακή εποχή: το παράδειγμα της κατανεμημένης ηγεσίας στο δημοτικό σχολείο

Abstract

This doctoral dissertation investigates the issue of leadership and its practices in the digital age, focusing on the example of distributed leadership in Greek elementary schools. In this context, empirical research was conducted in the elementary schools of the Regional Directorate of Education (PDE) of Peloponnese, based on a mixed research design implemented in two phases. The first phase included two quantitative studies (Study 1 and Study 2) on a sample of 502 teachers and 505 principals, respectively. The second phase included a qualitative study (Study 3) on a sample of 32 principals. The results of the research were particularly significant, as they demonstrated that digital skills, leadership practices, and teacher leadership play a decisive role in shaping effective leadership practices in the modern digital age. Additionally, the validity and reliability of a new, original questionnaire for digital technologies and leadership practices (QDTLP), along with a questionnaire for distributed leadership (DLQ.el) adapted to the Greek context, were confirmed. Moreover, the findings indicated that school culture and principal leadership are the dimensions of distributed leadership that are most adopted by schools, while teacher leadership and school organization are the least followed. Furthermore, age, level of education, and teaching experience were found to significantly influence perceptions of distributed leadership. Finally, the importance of the active involvement of all members of the school community in leadership activities and the emergence of multiple leaders was highlighted, as well as the need for further support of schools by the structures supporting the educational work and the State, with emphasis on training, strengthening the educational infrastructure, empowering teachers and promoting policies that encourage the autonomy of school and the adoption of a distributed leadership approach.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή διερευνά το ζήτημα της ηγεσίας και των πρακτικών της στην ψηφιακή εποχή, εστιάζοντας στο παράδειγμα της κατανεμημένης ηγεσίας στο ελληνικό δημοτικό σχολείο. Στο πλαίσιο αυτό, διεξήχθη εμπειρική έρευνα στα δημοτικά σχολεία της Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης (ΠΔΕ) Πελοποννήσου, η οποία βασίστηκε σε μικτό ερευνητικό σχεδιασμό δύο φάσεων. Η πρώτη φάση περιελάμβανε δύο ποσοτικές μελέτες (Μελέτη 1 και Μελέτη 2) σε δείγμα 502 και 505 εκπαιδευτικών και διευθυντών/ντριών, αντίστοιχα. Η δεύτερη φάση περιελάμβανε ποιοτική μελέτη (Μελέτη 3) σε δείγμα 32 διευθυντών/ντριών. Τα αποτελέσματα της έρευνας ήταν ιδιαίτερα σημαντικά, καθώς έδειξαν ότι οι ψηφιακές δεξιότητες, οι πρακτικές ηγεσίας και η ηγεσία των εκπαιδευτικών διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση αποτελεσματικών πρακτικών ηγεσίας στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή. Επιπλέον, επιβεβαιώθηκε η εγκυρότητα και η αξιοπιστία ενός νέου, πρωτότυπου ερωτηματολογίου για τις ψηφιακές τεχνολογίες και τις πρακτικές ηγεσίας (QDTLP), καθώς και ενός προσαρμοσμένου στην ελληνική πραγματικότητα ερωτηματολογίου για την κατανεμημένη ηγεσία (DLQ.el). Παράλληλα, καταδείχθηκε ότι η σχολική κουλτούρα και η ηγεσία διευθυντή/ντριας είναι οι διαστάσεις της κατανεμημένης ηγεσίας που υιοθετούνται σε μεγαλύτερο βαθμό από τις σχολικές μονάδες, ενώ η ηγεσία εκπαιδευτικών και η σχολική οργάνωση είναι αυτές που ακολουθούνται σε μικρότερο. Επιπρόσθετα, ο ρόλος στο σχολείο, φάνηκε ότι επηρεάζει σημαντικά τις αντιλήψεις για την κατανεμημένη ηγεσία και στις δύο μελέτες. Τέλος, αναδείχθηκε η σημασία της ενεργού εμπλοκής όλων των μελών της σχολικής κοινότητας στις δραστηριότητες ηγεσίας και της ανάδειξης πολλαπλών ηγετών/ιδων, καθώς και η ανάγκη για περαιτέρω υποστήριξη των σχολείων από τις δομές υποστήριξης του εκπαιδευτικού έργου και την Πολιτεία, με έμφαση στην επιμόρφωση, την ενίσχυση της εκπαιδευτικής υποδομής, την ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και την προώθηση πολιτικών, που ενθαρρύνουν την αυτονομία των σχολικών μονάδων και την προσέγγιση της ηγεσίας από μια κατανεμημένη οπτική.