Ομιλητική προσέγγιση των ερμηνειών στα τρία πρώτα κεφάλαια της Γένεσης του αρχιμανδρίτου Αθανασίου Μυτιληναίου

Abstract

The present doctoral thesis bears the title; ‘’Homiletical approach of the interpretations in the first three chapters of Genesis of Archimandrite Athanasios Mytilineos’’ and approaches homiletically all the 71 homilies of f. Athanasios that took place from 10.24.1982 to 3.31.1985, regarding the interpretation of the first 80 verses of ‘’Genesis’’. The first of the three parts of this paper provides a full biography of f. Athanasios as well as his homiletical corpus, which has been classified into seven categories, along with significant data concerning the transcription and publication of his 5.211 homilies. Furthermore, this thesis outlines the personality of f. Athanasios as a preacher and his homiletical principles. According to f. Athanasios, his homilies are lessons aiming to form contemplative Christians who will be able to consider and apply God’s word as solid criteria for their personal course to eternal life. Additionally, this thesis traces the general homiletical features and the preaching requirements for a successful preacher, according to f. Athanasios. It also describes f. Athanasios’ preparation of the homilies, his sources, his style of expressiveness, his interpretative methods and his exquisite effect on his listeners. In the second part of the thesis, a homiletical analysis of all the 71 evening homilies has been conducted, for which a special homiletical table has been established, along with an explanatory guide to collect the following data from each homily; introductory data, summary, homiletic species, interpretative methods, structure, sources, argumentative and speaking means and expressiveness features. The third part of this thesis presents, in the form of a catechetical memorandum, the most prominent cosmological and anthropological teachings as well as apologetic aspects of the first three chapters of ‘’Genesis’’, according to f. Athanasios. Concluding, the three originality elements of this thesis are undeniably; the academic demonstration of the homiletical corpus, the personality and the homiletical principles of a popular contemporary preacher, the establishment of a specific homiletical guide for the unified analysis of a non-negligible number of homilies and the presentation of the preacher’s main cosmological and anthropological teachings for further catechetical utilization.

Η παρούσα διατριβή φέρει τον τίτλο «Ομιλητική προσέγγιση των ερμηνειών στα τρία πρώτα κεφάλαια της Γένεσης του Αρχιμανδρίτου Αθανασίου Μυτιληναίου» και προσεγγίζει ομιλητικά τις 71 ομιλίες του εν λόγω πατρός για την ερμηνεία των 80 πρώτων στίχων της Γένεσης, οι οποίες εκφωνήθηκαν από τις 24-10-1982 έως τις 31-3-1985. Στο πρώτο από τα τρία μέρη της διατριβής καταρτίζεται η βιογραφία του Γέροντα, περιγράφεται το ομιλητικό του έργο και ταξινομείται σε επτά κατηγορίες με πολύτιμα στοιχεία για τις σχεδόν 5211 ομιλίες που εκφώνησε, για την απομαγνητοφώνησή τους και για την εκδοτική τους αξιοποίηση. Παρακάτω, σκιαγραφείται ο π. Αθανάσιος ως ιεροκήρυκας και ανιχνεύονται οι ομιλητικές του αρχές. Οι ομιλίες του είναι μαθήματα με στόχο την διάπλαση σκεπτόμενων χριστιανών, οι οποίοι με γνώμονα τον Λόγο του Θεού θα είναι σε θέση να διαμορφώνουν ασφαλή κριτήρια για την πορεία τους στην εν Χριστώ ζωή. Επιπλέον, εντοπίζονται, σύμφωνα με τον Γέροντα Αθανάσιο, τα γενικά ομιλητικά χαρακτηριστικά που πρέπει να κοσμούν έναν ιεροκήρυκα, καθώς και οι προϋποθέσεις γόνιμης καρποφορίας του κηρύγματος. Στη συνέχεια, περιγράφεται ο τρόπος προετοιμασίας του κηρύγματος εκ μέρους του ομιλητή, οι πηγές του, τα γενικά χαρακτηριστικά του ύφους του, οι ερμηνευτικές του μέθοδοι και εν τέλει η πρωτοφανής απήχησή του στον λαό. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας, για την ερευνητική πρόκληση μελέτης εβδομήντα και μίας (71) εσπερινών ομιλιών συντάχθηκε ένας πίνακας ομιλητικής ανάλυσης συνοδευόμενος από αντίστοιχο επεξηγηματικό ομιλητικό οδηγό, βάσει του οποίου συνάγονται από κάθε ομιλία τα εξής δεδομένα: τα γενικά στοιχεία, η περίληψη, το ομιλητικό είδος, οι ερμηνευτικοί τρόποι και η δομή, οι πηγές, τα μέσα ανάπτυξης επιχειρημάτων, τα σχήματα της διανοίας και το ύφος κάθε ομιλίας. Οι κεντρικές ερμηνευτικές διδαχές και απολογητικές θέσεις του ομιλητή στο πλαίσιο της Χριστιανικής Κοσμολογίας και Ανθρωπολογίας παρουσιάζονται στο τρίτο μέρος της διατριβής με τη μορφή κατηχητικού υπομνήματος. Εν κατακλείδι, η ακαδημαϊκή ανάδειξη του ομιλητικού έργου ενός σύγχρονου επιφανούς ιεροκήρυκα, η προβολή της προσωπικότητάς του και των ομιλητικών του αρχών, η κατάρτιση ειδικού ομιλητικού οδηγού με σκοπό την ομοιόμορφη ανάλυση μεγάλου αριθμού ομιλιών και η προβολή των κεντρικών διδαχών στα καίρια κοσμολογικά και ανθρωπολογικά θέματα για την περαιτέρω κατηχητική τους αξιοποίηση συναποτελούν τους τρεις πυλώνες πρωτοτυπίας της παρούσας διατριβής.