H επίδραση της ενσυναίσθησης, της συναισθηματικής νοημοσύνης και της ενσυνειδητότητας στην ψυχική ανθεκτικότητα των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης: σχεδιασμός, εφαρμογή και αξιολόγηση μιας παρέμβασης θετικής ψυχολογίας

Abstract

Positive Psychology is a relatively new field of Psychology. There is a growing recognition within the field that psychological treatment should not be the sole focus of mental health services, but rather that there is a need to develop and empower individuals to enhance their positive characteristics. Resilience is included in the positive characteristics and research has shown that teachers' resilience is worthy of further investigation. Despite this, there is still a paucity of research exploring the risk and enhancement factors associated with teachers' resilience, and there is a need for further research to develop effective interventions in order to enhance teachers' resilience. The present research aims to design, implement and investigate the effectiveness of an online Positive Psychology intervention that focuses on enhancing empathy, emotional intelligence, mindfulness and resilience in primary school teachers. The sample included 305 primary school teachers (247 female and 58 male), of which 152 teachers participated in the intervention group and the remaining 153 in the control group. The intervention was delivered in six weekly sessions of 120 minutes each and included activities designed to enhance the teachers' skills in empathy, emotional intelligence, mindfulness and resilience. The teachers in the intervention group participated in the program and completed the psychometric tools at three different time points: before, after the implementation of the intervention, and two months later in the follow-up measurement. In contrast, the teachers in the control group only completed the psychometric tools at three different time 14points. The scales used were: (1) the Connor -Davidson Resilience Scale (CD-RISC), (2) the Interpersonal Reactivity Index (IRI), (3) the Trait Emotional Intelligence Questionnaire-Short Form (TEIQue-SF), and (4) the Mindfulness and Awareness Scale (MAAS).The teachers who participated in the Positive Psychology intervention reported statistically significant increases, compared to the control group, in levels of empathy, emotional intelligence, mindfulness, and resilience. In contrast, no significant changes were reported by members of the control group in these variables. An important finding is the maintenance of positive changes two months after the intervention. In conclusion, the present study demonstrates the effectiveness of a Positive Psychology intervention on teachers' resilience, thereby contributing to the existing literature on the subject. The findings have significant theoretical and practical implications.

H Θετική Ψυχολογία αποτελεί έναν σχετικά νέο κλάδο της επιστήμης της ψυχολογίας. Η ψυχολογία απομακρύνεται από τη μονοδιάστατη επικέντρωση της στη θεραπεία της ψυχικής νόσου και στρέφεται στην ανάπτυξη του ατόμου και στην ενδυνάμωση των θετικών διαστάσεών του. Στα θετικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων συγκαταλέγεται η ψυχική ανθεκτικότητα. Η ψυχική ανθεκτικότητα των εκπαιδευτικών έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον των ερευνητών τα τελευταία χρόνια. Αν και οι ερευνητές έχουν ασχοληθεί με την ψυχική ανθεκτικότητα και τους παράγοντες κινδύνου και ενίσχυσής της στους εκπαιδευτικούς, τα ευρήματα είναι περιορισμένα ως προς την ανάπτυξη παρεμβάσεων ενδυνάμωσης της ψυχικής ανθεκτικότητας των εκπαιδευτικών. Η παρούσα έρευνα αποσκοπεί στoν σχεδιασμό, στην εφαρμογή και στη διερεύνηση της αποτελεσματικότητας μιας διαδικτυακής παρέμβασης Θετικής Ψυχολογίας για την ενίσχυση της ενσυναίσθησης, της συναισθηματικής νοημοσύνης, της ενσυνειδητότητας και της ψυχικής ανθεκτικότητας σε εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Το δείγμα αποτέλεσαν 305 εν ενεργεία εκπαιδευτικοί (247 γυναίκες και 58 άντρες) Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, από τους οποίους 152 εκπαιδευτικοί συμμετείχαν στην ομάδα παρέμβασης και οι υπόλοιποι 153 στην ομάδα ελέγχου. Η παρέμβαση εφαρμόστηκε σε 6 εβδομαδιαίες συναντήσεις των 120 λεπτών. Το πρόγραμμα παρέμβασης περιλάμβανε βιωματικές δραστηριότητες που στόχευαν στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων της ενσυναίσθησης, της συναισθηματικής νοημοσύνης, της ενσυνειδητότητας και της ψυχικής ανθεκτικότητας. Οι εκπαιδευτικοί της ομάδας παρέμβασης συμμετείχαν στο πρόγραμμα και στη συμπλήρωση των ψυχομετρικών εργαλείων σε τρεις διαφορετικούς χρόνους, πριν, μετά την εφαρμογή της παρέμβασης, καθώς και δύο μήνες μετά την ολοκλήρωσή της στην επαναληπτική (follow-up) μέτρηση, ενώ οι εκπαιδευτικοί της ομάδας ελέγχου συμπλήρωσαν μόνο τα ψυχομετρικά εργαλεία σε τρεις διαφορετικούς χρόνους. Τα ψυχομετρικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν ήταν: (1) η Κλίμακα Ψυχικής Ανθεκτικότητας των Connor και Davidson (CD-RISC), (2) η Κλίμακα Διαπροσωπικής Ανταπόκρισης (Interpersonal Reactivity Index - IRI), (3) το Ερωτηματολόγιο Συναισθηματικής Νοημοσύνης ως χαρακτηριστικό της προσωπικότητας (TEIQue-SF) και (4) η Κλίμακα Ενσυνειδητότητας Προσοχής και Επίγνωσης (MAAS). Οι εκπαιδευτικοί που συμμετείχαν στην παρέμβαση Θετικής Ψυχολογίας σημείωσαν στατιστικά σημαντική αύξηση, συγκριτικά με τους εκπαιδευτικούς της ομάδας ελέγχου, στα επίπεδα της ενσυναίσθησης, της συναισθηματικής νοημοσύνης, της ενσυνειδητότητας και της ψυχικής ανθεκτικότητας. Αντίθετα, τα μέλη της ομάδας ελέγχου δεν ανέφεραν μεταβολές στις μεταβλητές αυτές. Σημαντικό εύρημα αποτελεί η διατήρηση των θετικών αλλαγών δύο μήνες μετά το πέρας της παρέμβασης. Συμπερασματικά, η παρούσα έρευνα δείχνει την αποτελεσματικότητα μιας παρέμβασης Θετικής Ψυχολογίας στην ψυχική ανθεκτικότητα των εκπαιδευτικών, εμπλουτίζοντας με αυτό τον τρόπο την υπάρχουσα βιβλιογραφία. Τα ευρήματα της έρευνας έχουν σημαντικές θεωρητικές και πρακτικές εφαρμογές.