Η χειροτονία του επισκόπου κατά το βυζαντινό λειτουργικό τυπικό: ιστορική και τελετουργική θεώρηση

Abstract

The subject of this research is the appearance, evolution and the final order of the Bishop 's Ordination Rite according to the Byzantine Liturgical Rite. The purpose of this thesis is to make the consecration of the Bishop widely known through the in-depth examination of the Greek manuscripts of the Eastern Orthodox Church. To date, no comprehensive effort has been made to describe the sequence in detail. The study is divided into three distinct scientific fields. The first scientific field examines the ordination of the Bishop in the ancient Church. Specific issues we examined are: the components of the ordination rite, the election of the Bishop, how many hand impositions are found in the texts, the day of ordination, how many ordination wishes, the laying of the Gospel. The second scientific field studies the consecration of the Bishop according to Greek manuscript tradition. Our research begins with the oldest surviving Byzantine Euchologion of the 8th century, the Barberinianus Graecus 336, and extends through to the widely known «Arthieratikon» and «Euchologian» texts of today. In the course of the study of the Byzantine Liturgical Rite, we analyze which elements appear, decline, remain, or are modified, as well as the variations and similarities found within the manuscript tradition. We also examined when the «Taxis of the Enthronement» evolves into a self-contained Order. The third scientific field is entitled the «Taxis of the Confession of Faith». Τhe Bishops Confession of Faith for liturgical use existed prior to the 14th century. The «Taxis of the Confession of Faith» appears in the Greek manuscripts of Byzantine tradition from the 14th century. According to the manuscript tradition, the «Taxis of the Confession of Faith» is found in the «Diataxis» of Demetrius Gemistus and in Cypriot manuscripts that record the tradition of Cyprus.

Αντικείμενο της έρευνας αυτής είναι η εμφάνιση, εξέλιξη και η τελική διαμόρφωση της Χειροτονίας του Επισκόπου. Σκοπός της διατριβής είναι να κάνει ευρέως γνωστή την χειροτονία του Επισκόπου μέσα από την εις βάθος εξέταση των ελληνικών χειρογράφων της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας. Μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει κάποια εξειδικευμένη προσπάθεια για ενδελεχή περιγραφή της ακολουθίας. Η μελέτη χωρίζεται σε τρία επιστημονικά πεδία. Το πρώτο επιστημονικό πεδίο εξετάζει την χειροτονία του Επισκόπου στην αρχαία Εκκλησία. Επιμέρους θέματα που εξετάσαμε είναι: τα δομικά στοιχεία, πόσες επιθέσεις των χειρών υπάρχουν, η μέρα χειροτονίας, πόσες ευχές χειροτονίας υπάρχουν, η επίθεση των χειρών. Το δεύτερο επιστημονικό πεδίο μελετά την χειροτονία του επισκόπου κατά την χειρόγραφη παράδοση. Η έρευνα μας ξεκινάει με το αρχαιότερο σωζόμενο, μέχρι σήμερα, Βυζαντινό Ευχολόγιο του 8ου αιώνα Barberianus graecus 336 μέχρι και τα ευρέως γνωστά Αρχιερατικά και Ευχολόγια σήμερα. Μέσα από το Βυζαντινό Λειτουργικό Τυπικό μελετήσαμε ποια στοιχεία εμφανίζονται, ποια φθίνουν, ποια παραμένουν, ποια τροποποιούνται, καθώς ποιες παραλλαγές και ομοιότητες εντοπίσαμε στην χειρόγραφη παράδοση. Επίσης μελετήσαμε πότε δέχεται την δική της ιερολογία η «Τάξη της ενθρονήσεως». Το τρίτο επιστημονικό πεδίο φέρει τον τίτλο η «Τάξη της Ομολογίας της Πίστεως». H αρχιερατική Ομολογία της Πίστεως ήταν για λειτουργική χρήση και προ του 14ου αιώνα. Ωστόσο, Η «Τάξη της Ομολογίας της Πίστεως» εμφανίζεται τον 14ο αιώνα στην ελληνική χειρόγραφη λειτουργική παράδοση. Κατά την χειρόγραφη παράδοση η «Τάξις της Ομολογίας της Πίστεως» απαντάται στο «Διαταξις» του Δημητρίου Γεμιστού και στα κυπριακά χειρόγραφα που καταγράφουν την Παράδοση της Κύπρου.