Διερεύνηση της συσχέτισης μεταξύ της αντίστασης στην αλλαγή και της οργανωσιακής κουλτούρας, της εργασιακής ικανοποίησης και της προσωπικότητας: αποτύπωση του φαινομένου σε νοσηλευτές εργαζόμενους σε δημόσια νοσοκομεία της Περιφέρειας Πελοποννήσου και της Αττικής

Abstract

Background: organisations of the 21st century require skills and resources to cope most adaptively with the uncertainty caused by constant changes. Implementing change, especially in healthcare organizations is a constant challenge, as health policies involve a complex and dynamic environment. However, to this day there is no widely accepted knowledge of the exact meaning of resistance and a best way of managing it. Modern theory in organisational change research has established the concept of dispositional Resistance to Change (RTC), which captures affective, cognitive, and behavioral aspects of an individual's orientation toward change. The disposition to resist change has been shown capable of predicting reactions, which are then related to individual and work results, and can possibly determine the daily working conditions, as well as the overall development of the organisation. Aim: the elucidation of disposition to resist change as a trait in the field of Health services and the recording of measurements. Material and Method: in this descriptive exploratory study participated a total of 1354 professionals among the nursing workforce of 19 general public hospitals of Attica and the Peloponnese (67.7% response rate). Data collection lasted 6 months (23.09.2019−20.03.2020) and was conducted through in-person distribution of questionnaires. The questionnaire completed by the participants consisted of four self-reported, valid to Greek, questionnaires, followed by a batch of questions regarding demographic, topographical, employment and educational data. All statistical tests were performed through SPSS v.26 software at a=5% significance level. Results: with regard to resistance, health workers presented on average a lower score than the one theoretically expected in the overall score as well as in all factors, except for Cognitive rigidity. Job satisfaction also showed an average lower score than expected. Emphasis on rewards emerged as the dominant existing organizational culture in public hospitals, while Competitiveness and Innovation were the dominant desired ones. Results revealed statistically significant (p<0.001) correlations between resistance to change and organizational culture, as well as job satisfaction, and basic personality traits. The findings demonstrate two-way dynamic relationships of positive and negative signs, depending on the nature of the resistance. Conclusions: the rigidity of opinions and the closed-mindedness seem to be the main reason why nursing staff in public hospitals resist change. Nonetheless, the disposition to resist change is not considered a dominating characteristic among them. Moreover, managing resistance as a polymorphic characteristic influenced by individual and environmental variables makes it possible to reveal a complexity of responses. The predictive ability provided by the above knowledge works in favor of the possibility of transforming dispositional resistance into a tool for planning targeted actions in favor of managing successful organizational changes.

Εισαγωγή: οι οργανισμοί του 21ου αιώνα απαιτούν δεξιότητες και πόρους για να αντιμετωπίσουν την αβεβαιότητα που προκαλείται από τις συνεχείς αλλαγές. Η εφαρμογή αλλαγών ειδικά σε οργανισμούς παροχής Υπηρεσιών Υγείας αποτελεί συνεχή πρόσκληση, αφού αφορά σε ένα περίπλοκο και δυναμικό περιβάλλον. Εντούτοις, μέχρι και σήμερα δεν υπάρχει ευρέως αποδεκτή αντίληψη για το ακριβές νόημα και τον τρόπο διαχείρισης της αντίστασης. Η σύγχρονη σκέψη στην έρευνα της οργανωσιακής αλλαγής καθιέρωσε την έννοια της αντίστασης στην αλλαγή, η οποία συλλαμβάνει συναισθηματικές, γνωστικές και συμπεριφορικές πτυχές του προσανατολισμού του ατόμου προς την αλλαγή. Η διάθεση για αντίσταση στην αλλαγή έχει φανεί πως προβλέπει αντιδράσεις, που στη συνέχεια σχετίζονται με ατομικά και εργασιακά αποτελέσματα, και πιθανόν μπορούν να καθορίσουν τις καθημερινές συνθήκες εργασίας, και συνολικά την εξέλιξη του οργανισμού. Σκοπός: η αποκρυστάλλωση του χαρακτηριστικού της διάθεσης για αντίσταση στην αλλαγή στο χώρο των υπηρεσιών Υγείας, και η αποτύπωση του χαρακτηριστικού με μετρήσεις. Υλικό και μέθοδος: ο πληθυσμός-στόχος της μελέτης αφορούσε σε νοσηλευτές που εργάζονται σε δημόσια νοσοκομεία. Η έρευνα διεξήχθη σε 19 γενικά δημόσια νοσοκομεία του λεκανοπεδίου Αττικής και της Πελοποννήσου. Το τελικό δείγμα της μελέτης (δειγματοληψία ευκολίας, convenience sampling) αποτέλεσαν 1354 επαγγελματίες (67,7% ποσοστό ανταπόκρισης) από το νοσηλευτικό προσωπικό που εργαζόταν στα αντίστοιχα νοσοκομεία. Η συλλογή των δεδομένων διήρκεσε 6 μήνες (23.09.2019−20.03.2020) και έγινε με διανομή ερωτηματολογίων κλειστού τύπου στο χώρο του κάθε Νοσοκομείου. Το κοινό ερωτηματολόγιο που συμπληρώθηκε από τους συμμετέχοντες αποτελείται από τέσσερα έγκυρα και σταθμισμένα στην ελληνική αυτοαναφερόμενα ερωτηματολόγια μέτρησης των παραγόντων και ολοκληρώνεται με μια σειρά από ερωτήσεις καταγραφής δημογραφικών, τοπογραφικών, εργασιακών και εκπαιδευτικών δεδομένων. Όλοι οι στατιστικοί έλεγχοι πραγματοποιήθηκαν με το λογισμικό SPSS v.26 σε επίπεδο σημαντικότητας a=5%. Αποτελέσματα: αναφορικά με την αντίσταση, οι επαγγελματίες υγείας παρουσίασαν κατά μέσο όρο χαμηλότερη βαθμολογία σε σχέση με την θεωρητικά αναμενόμενη στο γενικό σκορ της αντίστασης καθώς και σε όλους τους παράγοντες, εκτός της γνωστικής ακαμψίας. Η εργασιακή ικανοποίηση έδειξε κατά μέσο όρο χαμηλότερη βαθμολογία από την αναμενόμενη. Ως επικρατούσα υπαρκτή οργανωσιακή κουλτούρα στα δημόσια νοσοκομεία προέκυψε η έμφαση στις ανταμοιβές, ενώ ως επικρατούσα επιθυμητή η ανταγωνιστικότητα και η καινοτομία. Από τον έλεγχο προέκυψαν στατιστικά σημαντικές (p<0.001) συσχετίσεις μεταξύ της αντίστασης και της οργανωσιακής κουλτούρας, της εργασιακής ικανοποίησης, και των βασικών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας. Τα ευρήματα καταδεικνύουν αμφίδρομες δυναμικές σχέσεις θετικού ή αρνητικού πρόσημου ανάλογα του χαρακτήρα της αντίστασης. Συμπεράσματα: η ακαμψία των απόψεων και οι κλειστές νοοτροπίες φαίνεται να αποτελούν τον κύριο λόγο που οι νοσηλευτές των δημόσιων νοσοκομείων αντιστέκονται στην αλλαγή, χωρίς όμως η γενική διάθεση για αντίσταση να κυριαρχεί στα χαρακτηριστικά τους. Επιπλέον, η διαχείριση της αντίστασης ως ένα πολυμορφικό χαρακτηριστικό επηρεαζόμενο από ατομικές και περιβαλλοντικές μεταβλητές καθιστά δυνατή μία δυνατότητα αποκάλυψης της πολυπλοκότητας των απαντήσεων. Η προβλεπτική ικανότητα που προσδίδει η παραπάνω γνώση συνεργεί υπέρ της δυνατότητας μετατροπής της αντίστασης σε εργαλείο σχεδιασμού στοχευμένων δράσεων διαχείρισης των οργανωσιακών αλλαγών.