Ευρωπαϊκή ταυτότητα και εκπαιδευτική πολιτική μέσα από το πρόγραμμα Erasmus

Abstract

The purpose of this research is to investigate the multidimensional concept of European identity within the context of the Erasmus student exchange program. Specifically, it examines the extent to which the Erasmus program is related to the self-perception and self-identification of European identity among Greek students who have participated in it. European identity remains a complex concept that does not have a single definition. Therefore, various researchers have attempted to measure it through different tools and methodologies. This study adopts two of the most widespread such tools in relevant research: the official self-identification approach established in the Eurobarometer and the approach by Sigalas (2010). These tools are combined to create and statistically analyze 325 questionnaires completed by Greek students who participated in the Erasmus program from 2010 to 2021. The main goal of this research is to examine the correlation between the decision to participate in the Erasmus program and the experience from this participation with the European identity of the Greek students involved. The methods include examining students' interactions with their European peers, their adaptation to the host country, and their overall enjoyment of the Erasmus program, among other factors. The methodological approach combines the Eurobarometer question on self-identification with the corresponding questionnaire by Sigalas on European identity (see Sigalas, 2010), thus creating an expanded framework for studying the impact of the Erasmus experience on European identity. Several scholars have already addressed the topic, using samples of students from various European countries. In some cases, the hypothesis that Erasmus enhances the European identity of participants has been confirmed, while in others, it has been rejected. However, the results of this study indicate that there is a correlation between participation in Erasmus by Greek students and the development of their European identity, without negatively impacting their national identity and pride. This research not only contributes to the existing literature by confirming the positive relationship between the Erasmus program and the formation of European identity (this time among Greek students) but also provides valuable insights into the role of student exchange programs, such as Erasmus, as tools of educational policy for shaping European identity.

Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να διερευνήσει την πολυδιάστατη έννοια της ευρωπαϊκής ταυτότητας στο πλαίσιο του προγράμματος ανταλλαγής φοιτητών Erasmus. Συγκεκριμένα, εξετάζεται κατά πόσο το πρόγραμμα Erasmus φαίνεται να σχετίζεται με την αυτοαντίληψη και αυτοπροσδιορισμό της ευρωπαϊκής ταυτότητας των Ελλήνων φοιτητών που έχουν συμμετάσχει σε αυτό. Η ευρωπαϊκή ταυτότητα παραμένει μια σύνθετη έννοια που δεν έχει έναν ενιαίο ορισμό γι΄ αυτό και διάφοροι ερευνητές έχουν επιδιώξει να τη μετρήσουν μέσω διάφορων εργαλείων και μεθοδολογιών. Η παρούσα έρευνα υιοθετεί δύο από τα πιο διαδεδομένα τέτοια εργαλεία σε σχετικές έρευνες: την επίσημη προσέγγιση αυτοπροσδιορισμού ταυτότητας που έχει καθιερωθεί στο Ευρωβαρόμετρο, και την προσέγγιση του Sigalas (2010). Τα εργαλεία αυτά συνδυάζονται για τη δημιουργία και στατιστική ανάλυση 325 ερωτηματολογίων που έχουν συμπληρωθεί από Έλληνες φοιτητές που έχουν ήδη συμμετάσχει στο πρόγραμμα Erasmus την περίοδο 2010-2021. Ο κύριος στόχος αυτής της έρευνας είναι να εξετάσει κατά πόσο συσχετίζεται η απόφαση για συμμετοχή στο πρόγραμμα Erasmus και η εμπειρία από αυτή τη συμμετοχή, με την ευρωπαϊκή ταυτότητα των Ελλήνων φοιτητών που συμμετέχουν σε αυτό. Οι μέθοδοι περιλαμβάνουν την εξέταση των αλληλεπιδράσεων των φοιτητών με Ευρωπαίους συνομηλίκους τους, την προσαρμογή τους στη χώρα υποδοχής και τη συνολική απόλαυση του προγράμματος Erasmus, μεταξύ άλλων παραγόντων. Η μεθοδολογική προσέγγιση συνδυάζει την ερώτηση του Ευρωβαρομέτρου, σχετικά με τον αυτοπροσδιορισμό ταυτότητας, με το αντίστοιχο ερωτηματολόγιο του Sigalas για την ευρωπαϊκή ταυτότητα (βλ. Sigalas, 2010), δημιουργώντας έτσι ένα διευρυμένο πλαίσιο για τη μελέτη του αντίκτυπου της εμπειρίας Erasmus στην ευρωπαϊκή ταυτότητα. Ένας αριθμός μελετητών έχει ήδη ασχοληθεί με το θέμα, χρησιμοποιώντας δείγματα φοιτητών από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η υπόθεση ότι το Erasmus ενισχύει την ευρωπαϊκή ταυτότητα των συμμετεχόντων έχει επιβεβαιωθεί, ενώ σε άλλες έχει απορριφθεί. Ωστόσο, τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης δείχνουν ότι υπάρχει συσχετισμός μεταξύ της συμμετοχής στο Erasmus από τους Έλληνες φοιτητές και της ανάπτυξης της ευρωπαϊκής τους ταυτότητας, χωρίς αυτό να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην εθνική τους ταυτότητα και περηφάνια. Η παρούσα έρευνα όχι μόνο συμβάλλει στην υπάρχουσα βιβλιογραφία επικυρώνοντας τη θετική σχέση του προγράμματος Erasmus με τη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής ταυτότητας (αυτή τη φορά μεταξύ των Ελλήνων φοιτητών), αλλά προσφέρει επίσης πολύτιμες γνώσεις για τον ρόλο των προγραμμάτων ανταλλαγής φοιτητών, όπως το Erasmus, ως εργαλείων άσκησης εκπαιδευτικής πολιτικής για τη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής ταυτότητας.