Ειδική γλώσσα και ορολογία της δημόσιας διοίκησης: αντιπαραβολική μελέτη ελληνικής-γαλλικής με χρήση σωμάτων κειμένων στους τομείς της απασχόλησης και της οικονομίας

Abstract

Object of the doctoral thesis is the special language and terminology of the Public Administration documents in Greece and France. Using the Corpus Linguistics Methodology –in particular the corpus-driven approach – the study focused on the special language and terminology, as they are detected in the administrative documents in the two countries. The contrastive study starts from the level of the administrative organization, in a period of administrative reforms and its influence on the language use and reaches the cross-linguistic comparison of terms at a morpho-syntactic, semantic and pragmatic level. The research is focused on the compound terms of two and three words, on the collocations patterns and on the named entities, in which the node-terms, which were extracted from the corpora in two languages by applying common criteria, are detected. To this goal an ad hoc, bilingual and comparable corpus of 4.2 million words was compiled from the fields of employment and economics. The Sketch Engine software was chosen for the terms identification and for their quantitative and qualitative analysis. The semantic analysis of multi-word compound terms was based on the contextual theory of meaning and the principles of Systemic Functional Linguistics, according to which the relationship between form and function is not arbitrary, but in fact there is a strong interrelation between form and meaning. The identification of the functional equivalence of the terms is attainable through the recognition of the context of situation. The thesis proposes a methodological model of term recognition, suitable for the contrastive study of special languages with the aim to identify the terms meaning and terms equivalence in comparable corpora. This is a methodology applicable to lexicography, translation of administrative documents, teaching of special terminology.

Αντικείμενο της διδακτορικής διατριβής αποτελεί η ειδική γλώσσα και η ορολογία στα έγγραφα της Δημόσιας Διοίκησης στην Ελλάδα και τη Γαλλία. Με βάση τη Γλωσσολογία των Σωμάτων Κειμένων –και ειδικότερα την καθοδηγούμενη από τα ΣΚ προσέγγιση– επιχειρείται η αντιπαραβολή της ειδικής γλώσσας και της ορολογίας που εντοπίζεται στα διοικητικά έγγραφα στις δύο χώρες, η οποία ξεκινά από το επίπεδο της διοικητικής οργάνωσης, σε περίοδο διοικητικών μεταρρυθμίσεων και την επιρροή της ΔΔ στη χρήση της γλώσσας και φθάνει στη διαγλωσσική αντιπαραβολή των όρων τόσο σε μορφοσυντακτικό, όσο και σε σημασιολογικό και πραγματολογικό επίπεδο. H έρευνα εστιάζει στους διλεκτικούς και τριλεκτικούς σύμπλοκους όρους, στις επαναλαμβανόμενες λεξικές συνάψεις και στις ονοματισμένες οντότητες, στις οποίες εντοπίζονται οι όροι-κόμβοι, που έχουν επιλεγεί, με κοινά κριτήρια, από τα ΣΚ στις δύο γλώσσες. Για την εκπόνηση της εμπειρικής έρευνας συγκεντρώθηκε ad hoc, δίγλωσσο και συγκρίσιμο ΣΚ 4,2 εκατομμυρίων λέξεων από τα θεματικά πεδία της απασχόλησης και της οικονομίας. Για τον εντοπισμό των όρων και την ποσοτική και ποιοτική ανάλυσή τους επιλέχτηκε το λογισμικό επεξεργασίας Sketch Engine. Η σημασιολογική ανάλυση των επιλεγμένων πολυλεκτικών σύμπλοκων όρων έγινε με βάση την περικειμενική θεωρία του νοήματος και τις αρχές της Συστημικής Λειτουργικής Γλωσσολογίας, σύμφωνα με την οποία η σχέση μεταξύ μορφής και λειτουργίας δεν είναι αυθαίρετη, αλλά υπάρχει διασύνδεση μεταξύ της γραμματικής μορφής και του νοήματος. Ο εντοπισμός της λειτουργικής ισοδυναμίας των υπό μελέτη όρων είναι δυνατός μόνο μέσα από την αναγνώριση του νοήματος του καταστασιακού περιβάλλοντος. Προτείνεται ένα μεθοδολογικό μοντέλο εξαγωγής και εξέτασης όρων, ικανό να εφαρμοστεί στην αντιπαραβολική εξέταση ειδικών γλωσσών για τον εντοπισμό της σημασίας των όρων αλλά και των ισοδυναμιών αυτών σε συγκρίσιμα ΣΚ. Η μεθοδολογία της συγκεκριμένης διατριβής βρίσκει εφαρμογή στη λεξικογραφία, τη μετάφραση των εγγράφων της ΔΔ, τη διδακτική της ειδικής ορολογίας.