Υδροκίνηση και ανεμοκίνηση στην προβιομηχανική Αττική

Abstract

The rapid development and construction that Attica has undergone in recent decades have created the misconception that there were only a few water and wind-powered installations in the region. The aim of the research was to identify, systematically record, and document them, contributing to the knowledge of the region's technological history and, consequently, its cultural heritage. To ascertain the existence of water and wind-powered installations in the study area, research was conducted on various sources (maps, written sources, depictions, and oral testimonies). Maps from the 18th-19th centuries, although drawn for different purposes (hydrographic, military, archaeological, topographic, etc.), provide much information about the installations, with those of Attica by Kaupert standing out due to their precise design. Written sources include censuses, tax records, legal documents, travel narratives, guides, newspapers, magazines, and books, from which numerous information about mills was gathered. Various depictions such as engravings, watercolors, drawings, photographs, and postcards, depicting mills, albeit incidentally, were also valuable material for the research, mainly because they are panoramic views of cities, landscapes, or ancient monuments. The research was enriched with oral testimonies from people who were familiar with the area, either because they had lived there for many years or because they were natives. The collected data were converted into geographical data and led to the mapping of all installations. Subsequently, the methodology of documentation was followed, with on-site research, recording, depiction, and design, as well as photographic documentation. Analysis, comparison, and interpretation of all gathered data were conducted, leading to general conclusions (quantitative, uses, statistics, etc.), by spatial unit and by type of installation (water - wind). Furthermore, all relevant toponyms and landmarks related to the mills were recorded, and conclusions were drawn regarding them. Finally, proposals were made for the utilization and promotion of pre-industrial technology in Attica.

Η ραγδαία ανάπτυξη και οικοδόμηση που έχει υποστεί η Αττική κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, έχει δημιουργήσει την εσφαλμένη αντίληψη ότι στην περιοχή δεν υπήρχαν παρά ελάχιστες υδροκίνητες και ανεμοκίνητες εγκαταστάσεις. Στόχος της έρευνας ήταν ο εντοπισμός, η συστηματική καταγραφή και τεκμηρίωση τους, συμβάλλοντας στην γνώση της ιστορίας της τεχνολογίας της περιοχής και κατ’ επέκταση της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου. Προκειμένου να διαπιστωθεί η ύπαρξη ή μη υδροκίνητων και ανεμοκίνητων εγκαταστάσεων στην περιοχή μελέτης, έγινε έρευνα στις κάθε είδους πηγές (χάρτες, γραπτές πηγές, απεικονίσεις και προφορικές μαρτυρίες). Οι χάρτες του 18ου-19ου αι., μολονότι συντάχθηκαν για διαφορετικούς σκοπούς ο καθένας (υδρογραφικοί, στρατιωτικοί, αρχαιολογικοί, τοπογραφικοί κ.ά.), παρέχουν πολλά στοιχεία για τις εγκαταστάσεις, με αυτούς της Αττικής του Kaupert να ξεχωρίζουν, λόγω της ακρίβειας σχεδίασής τους. Στις γραπτές πηγές ανήκουν οι απογραφές, τα φορολογικά κατάστιχα, τα δικαιοπρακτικά έγγραφα, τα περιηγητικά κείμενα, οι ταξιδιωτικοί οδηγοί, οι εφημερίδες, τα περιοδικά και τα βιβλία, από τα οποία αντλήθηκαν πολυάριθμες πληροφορίες για μύλους. Πολύτιμο υλικό για την έρευνα υπήρξαν και οι κάθε είδους απεικονίσεις, χαρακτικά, υδατογραφίες, σχέδια, φωτογραφίες και καρτ ποστάλ, όπου αποτυπώνονται μύλοι, έστω και συμπτωματικά, επειδή είναι κυρίως πανοραμικές απόψεις πόλεων, τοπίων ή αρχαίων μνημείων. Η έρευνα εμπλουτίστηκε με προφορικές μαρτυρίες ανθρώπων που γνώριζαν καλά την περιοχή, είτε επειδή ζούσαν εκεί για πολλά χρόνια είτε επειδή κατάγονταν από αυτήν. Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν μετατράπηκαν σε γεωγραφικά δεδομένα και οδήγησαν στην χαρτογράφηση όλων των εγκαταστάσεων. Στη συνέχεια ακολουθήθηκε η μεθοδολογία της τεκμηρίωσης, με επιτόπια έρευνα, καταγραφή, αποτύπωση και σχεδίαση, καθώς και φωτογραφική τεκμηρίωση. Έγινε ανάλυση, σύγκριση και ερμηνεία όλων των δεδομένων που συγκεντρώθηκαν, η οποία οδήγησε σε συμπεράσματα γενικά (ποσοτικά, χρήσεων, στατιστικά κ.ά.), ανά χωρική ενότητα και ανά είδος εγκατάστασης (υδροκίνητες – ανεμοκίνητες). Επιπλέον, καταγράφηκαν όλα τα σχετικά με τους μύλους τοπωνύμια και τοπόσημα και εξάχθηκαν συμπεράσματα αναφορικά με αυτά. Τέλος, έγιναν προτάσεις για την αξιοποίηση και ανάδειξη της προβιομηχανικής τεχνολογίας της Αττικής.