Towards a social bioarchaeology of the Mycenaean period: a multi-disciplinary analysis of funerary remains from the late helladic chamber tomb cemetery of Voudeni, Achaea, Greece

Abstract

This research seeks to develop a holistic bioarchaeological approach to the social dimensions of Mycenaean mortuary practice, with special reference to the treatment of the dead body, through the multi-dimensional analysis of human skeletal remains and contextual mortuary data from Voudeni, an important Mycenaean (1400-1050 BC) chamber tomb cemetery in Achaea, Greece. This approach aspires to transcend unproductive cross-disciplinary divisions, advocating the integration of theory and multi-faceted bio-cultural evidence, specifically addressing theoretical and methodological issues in the analysis of commingled skeletal remains. It proposes that the most effective route to explore social aspects in mortuary data is through an emic understanding of historically situated actions and experiences, both of the living actors, the mourners, and of the dead themselves. Human skeletal remains are the primary strand of evidence, both as the object of the acts of the living and the subject of their own lived experiences. The research is presented in successive stages: a) building a solid theoretical and methodological framework, b) presenting the sample and detailed osteological results, c) exploring the relationships of intersecting variables in bio-cultural mortuary data across socio-temporal parameters (with special emphasis on the distinction between the palatial LHIIIA-B and the transitional post-palatial LHIIIC period), and d) final synthesis, aiming to shed new light on questions pertaining to changing social conditions in Achaea and general issues in current Mycenaean mortuary research. These include: tomb re-use; form, diversity, sequence and frequency of mortuary activities; mortality profiles; differential inclusion/visibility and funerary treatment of social groups or different identities; changes in treatment of the dead body reflecting shifts in notions of the self and of social relationships. It was shown that the complex interaction between changing social conditions and mortuary practice was reflected in subtle emphasis shifts in the post-mortem treatment of bodies and bones rather than in blatant radical changes.

Η παρούσα μελέτη στοχεύει στην ανάπτυξη μιας ολιστικής βιοαρχαιολογικής προσέγγισης στις κοινωνικές διαστάσεις των Μυκηναϊκών ταφικών πρακτικών, με ιδιαίτερη έμφαση στη μεταχείριση του νεκρού σώματος. Βασικό εργαλείο συνιστά η διεπιστημονική ανάλυση των ανθρώπινων σκελετικών καταλοίπων και συγκείμενων ταφικών δεδομένων από τη Βούντενη, ένα σημαντικό Μυκηναϊκό (1400-1050 π.Χ.) νεκροταφείο θαλαμωτών τάφων στην Αχαΐα (Ελλάδα). Στόχος της προσέγγισης αυτής είναι να ξεπεράσει αδιέξοδες αντιθέσεις μεταξύ διαφορετικών επιστημονικών κλάδων υποστηρίζοντας μια γόνιμη σύνθεση κοινωνικής θεωρίας και ποικίλων βιο-πολιτισμικών δεδομένων. Ιδιαίτερο στόχο αποτελεί η αντιμετώπιση θεωρητικών και μεθοδολογικών ζητημάτων στην ανάλυση αναμοχλευμένων σκελετικών καταλοίπων. Ως πλέον αποτελεσματική προσέγγιση στα ταφικά δεδομένα προτείνεται η ημική κατανόηση συγκεκριμένων πράξεων και εμπειριών, τόσο των ζώντων που τελούν την ταφή όσο και των ίδιων των νεκρών κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Τα ανθρώπινα σκελετικά κατάλοιπα αποτελούν την πρωταρχική πηγή πληροφοριών, και ερευνώνται τόσο ως αντικείμενο της δράσης των ζωντανών αλλά και ως υποκείμενο των δικών τους βιωμένων εμπειριών. Η παρούσα έρευνα παρουσιάζεται σε διαδοχικά στάδια: α) ανάπτυξη ενός στέρεου θεωρητικού και μεθοδολογικού πλαισίου, β) παρουσίαση του δείγματος και των αναλυτικών οστεολογικών αποτελεσμάτων, γ) διερεύνηση σχέσεων και αλληλεπίδρασης μεταξύ τεμνόμενων μεταβλητών βιο-πολιτισμικών δεδομένων και χρονικών ή κοινωνικών παραμέτρων (με ιδιαίτερη έμφαση στη διάκριση μεταξύ ανακτορικής ΥΕΙΙΙΑ-Β και μετανακτορικής ΥΕΙΙΙΓ περιόδου), και δ) τελική σύνθεση, με κατ’ εξοχήν στόχο ερωτήματα που αφορούν στις μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες της Μυκηναϊκής Αχαΐας αλλά και σε ευρύτερα ζητήματα της σύγχρονης Μυκηναϊκής ταφικής έρευνας. Συγκεκριμένα, αυτά περιλαμβάνουν: επανάχρηση τάφων, τυπολογία, ποικιλομορφία, ακολουθία και συχνότητα ταφικών πράξεων, καμπύλες θνησιμότητας, διαφοροποιήσεις ως προς την συμπερίληψη, την ορατότητα και την εν γένει ταφική μεταχείριση κοινωνικών ομάδων και ταυτοτήτων, αλλαγές στη μεταχείριση του νεκρού σώματος, και συσχετισμός αυτών με μεταβολές στην αντίληψη του εαυτού και των κοινωνικών σχέσεων. Με την προσέγγιση αυτή έγινε φανερό πως η σύνθετη σχέση μεταξύ μεταβαλλόμενων κοινωνικών συνθηκών και ταφικής πρακτικής δεν εκφράζεται τόσο με έντονες ριζικές μεταβολές της ταφικής πράξης, αλλά κυρίως με ανεπαίσθητες εννοιολογικές διακυμάνσεις και μικρές μετατοπίσεις της έμφασης στη μεταχείριση του νεκρού σώματος.