Όψεις του ελληνικού πολιτικού ρομαντισμού στο παράδειγμα του Ίωνος Δραγούμη: μια προσέγγιση στο δημοσιευμένο έργο

Abstract

This doctoral thesis is about the political thought of Ion Dragoumis. In the framework of this thesis, we first consider the ideological environment around which older research placed Dragoumis’ political thought. Then, we analyze the political thought of Dragoumis, to discover its relationship to the ideological environment into which researchers originally placed it. The thesis is comprised of three parts. In the first part, we analyze the ideological framework that includes Political Romanticism, Counter-Enlightenment, Nationalism, Fascism and Conservativism. In the second part, we examine the political thought of Dragoumis. In the third part, we follow Dragoumis’ political career. In the first part of the thesis, we construct a kind of an ideological framework, which we later use to place the political thought of Dragoumis, if we could place it and in the degree in which we could place it. We define the way in which we make use of the term “ideology” and we adopt an idea, according to which, each ideology has two components, “fundamental principles” and “operating substance”. The central point of the first part is that it is a mistake to talk about fascist ideology. Fascism was a political phenomenon with ideological, organizational and institutional components. Regarding the ideological field, Fascism assimilated an ideology that already existed at that point and continues to exist after it. Continuing the thesis, we analyze this theory, calling it within our analytical framework as “Counter-Enlightenment Political Romanticism”. The second part of the thesis contains a biographical treatise of Ion Dragoumis and an examination of how Dragoumis approached the “five fundamental principles” of “Counter-Enlightenment Political Romanticism” during his lifetime. The research shows that the approach of Dragoumis to the “five fundamental principles” of “Counter-Enlightenment Political Romanticism” is remarkably consistent and the few detectable contradictions are largely unimportant. Whatever ideological contradictions we can detect in Dragoumis’ works, most of the time are not particular to Dragoumis. They are inherent contradictory features of the ideology he adopted and we can trace them to all of his like-minded intellectual peers. In the third part of the thesis, we examine Ion Dragoumis as a politician. The research question we had to answer was whether Dragoumis as a politician was consistent with the ideas he worked on as an intellectual, or whether he was a contradictory politician, following the ideological tendencies of his time, without a consistent ideological background. Our conclusion is that Dragoumis based his political actions on certain ideological principles, which he may at times had a varying adherence to, but never disavowed or drastically changed

Η διατριβή αφορά την πολιτική σκέψη του Ίωνος Δραγούμη. Στα πλαίσια της παρούσας έρευνας εξετάστηκε αρχικά το ιδεολογικό περιβάλλον με το οποίο συνδέθηκε στις παλαιότερες έρευνες η πολιτική σκέψη του Δραγούμη. Εν συνεχεία αναλύθηκε η πολιτική σκέψη του Δραγούμη για να διαπιστωθεί ποια ήταν η σχέση της με τα συγκεκριμένα ιδεολογικά περιβάλλοντα. Η διατριβή είναι διαμορφωμένη σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος αναλύεται το πλέγμα των ιδεών που περικλείει τον πολιτικό Ρομαντισμό, τον αντιδιαφωτισμό, τον εθνικισμό, τον φασισμό και τον συντηρητισμό. Στο δεύτερο μέρος της διατριβής εξετάζεται η πολιτική σκέψη του Δραγούμη. Στο τρίτο μέρος καταγράφεται η πολιτική διαδρομή του Δραγούμη. Στο πρώτο μέρος της διατριβής διαμορφώθηκε, τρόπον τινά, ένα ιδεολογικό κάδρο στο οποίο θα φαινόταν στην συνέχεια αν, πώς και κατά πόσο θα χωρούσε η πολιτική σκέψη του Δραγούμη. Προσδιορίστηκε ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιήθηκε η έννοια «ιδεολογία» και υιοθετήθηκε η ιδέα σύμφωνα με την οποία κάθε ιδεολογία έχει δύο διαστάσεις. Τις «θεμελιώδεις αρχές» και την «λειτουργική υπόσταση». Η κεντρική ιδέα του πρώτου μέρους της διατριβής είναι ότι αποτελεί λάθος να μιλάμε για φασιστική ιδεολογία. Ο φασισμός ήταν ένα πολιτικό φαινόμενο με ιδεολογική, οργανωτική και θεσμική διάσταση. Σε ό,τι αφορούσε το ιδεολογικό του πεδίο ο φασισμός αφομοίωσε μια ιδεολογία που υπήρχε πριν και συνεχίζει να υπάρχει μετά από αυτόν. Στην συνέχεια της έρευνας αναλύθηκε αυτή η ιδεολογία που ονομάστηκε για τις ανάγκες της διατριβής «αντιδιαφωτιστικός πολιτικός Ρομαντισμός». Στο δεύτερο μέρος της διατριβής περιλαμβάνεται ένα βιογραφικό του Ίωνος Δραγούμη και εξετάζεται πώς προσέγγισε ο Δραγούμης, σε όλη την διάρκεια της ζωής του, τις πέντε «θεμελιώδεις αρχές» της ιδεολογίας του «αντιδιαφωτιστικού πολιτικού Ρομαντισμού». Η έρευνα έδειξε ότι η προσέγγιση του Ίωνος Δραγούμη στις «θεμελιώδεις αρχές» τις ιδεολογίας του «αντιδιαφωτιστικού πολιτικού Ρομαντισμού» δείχνει αξιοσημείωτη συνέπεια και περιλαμβάνει λίγες, άνευ μεγάλης σημασίας, αντιφάσεις. Μάλιστα οι όποιες ιδεολογικές αντιφάσεις του Δραγούμη εντοπίζονται, στις περισσότερες των περιπτώσεων, δεν είναι προσωπικές. Αποτελούν εγγενή αντιφατικά γνωρίσματα της ιδεολογίας που υιοθέτησε. Γνωρίσματα τα οποία μπορούν να ανιχνευτούν στους περισσότερους ομοϊδεάτες του διανοητές. Στο τρίτο μέρος της διατριβής εξετάστηκε ο Ίων Δραγούμης ως πολιτικό υποκείμενο. Το ερευνητικό ερώτημα που έπρεπε να απαντηθεί ήταν αν ο Δραγούμης υπήρξε ως πολιτικός συνεπής με τις ιδέες που επεξεργάστηκε ως διανοητής ή αν ήταν ένας αντιφατικός πολιτικός που διαλεγόταν με τις διανοητικές τάσεις της εποχής του, χωρίς να διαθέτει σταθερό ιδεολογικό υπόβαθρο. Το συμπέρασμα που προέκυψε είναι ότι ο Δραγούμης έδρασε βασισμένος σε συγκεκριμένες ιδεολογικές αρχές, τις οποίες μπορεί να υποστήριξε με διαφορετική ένταση κατά καιρούς αλλά ποτέ δεν απαρνήθηκε ούτε μετάβαλε σημαντικά.