Αρχαίο θέατρο και ψηφιακό περιβάλλον: σχεδιάζοντας μια μουσειοσκευή για το αρχαίο θέατρο του Άργους

Abstract

This doctoral dissertation focuses on developing a Museum Kit (prototype) centered on the ancient theatre of Argos. The kit serves as a portable and loanable educational package/tool that presents the architectural form and use of the monument, from its construction in the early 3rd century BC to its abandonment in the late 4th century AD. The Museum Kit aims to bridge the gap between the classroom and archaeological sites, to familiarize students with the world of ancient theatres, to raise their awareness about the preservation of cultural heritage, and to enrich the existing repertoire of Greek Museum Kits with a new theme dedicated to ancient theatre. The content of the Museum Kit, designed after extensive bibliographical, historical, and archaeological research, combines printed, digital, multimedia, and tactile (3D printed) elements. Specifically, it includes: a) an infographic – timeline with key information about the monument, b) an introductory video featuring a character - an ancient actor - presenting the history and architectural elements of the theatre, c) two 3D models of the theatre displaying its two main construction phases (Hellenistic and Roman), d) an interactive assembly game consisting of 3D printed parts of the theatre’s model, designed for children to assemble using embedded magnets, e) digital augmentations through Augmented Reality (AR) providing additional information, and f) an accompanying instruction booklet for the assembly game. The Museum Kit is intended for school-age children and primary education teachers for use in Greek schools, as well as for museums or other cultural organizations implementing educational programs for children focusing on antiquity. In addition, the dissertation includes simplified plans of the ancient theatre of Argos, which formed the basis for the 3D design and represent the monument in all its construction phases. Part A of the thesis provides the theoretical framework that places the theatre of Argos within its historical and cultural context. It delves into the architectural characteristics and role of Hellenistic and Roman theatres, explores the historical significance of Argos as a cultural center, and documents the construction phases of the city's ancient theatre. Part B focuses on the design and creation of the Museum Kit, examining the concept of Museum Kits and their historical evolution as educational tools, as well as the learning theories that shaped the pedagogical approach of the proposed Museum Kit. The design process is systematically documented, from the literature review and initial concept development to the creation and testing of the prototype, including the stages of 3D modeling, 3D printing, and integration of augmentations. Pilot tests with the participation of teachers and students confirm the effectiveness of the Museum Kit in achieving its educational goals. In conclusion, this dissertation aspires to contribute to the broader dialogue on cultural heritage digitization and museum education by presenting a practical, applicable, and innovative Museum Kit prototype that makes ancient theatres more accessible and engaging for contemporary audiences.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή πραγματεύεται τη δημιουργία μιας μουσειοσκευής (prototype) με θέμα το αρχαίο θέατρο του Άργους. Πρόκειται για ένα μετακινούμενο και δανειζόμενο εκπαιδευτικό πακέτο-εργαλείο που παρουσιάζει την αρχιτεκτονική μορφή και τη χρήση του μνημείου από την κατασκευή του στις αρχές του 3ου αι. π.Χ. έως την εγκατάλειψή του στα τέλη του 4ου αι. μ.Χ. Η μουσειοσκευή στοχεύει στη γεφύρωση της απόστασης μεταξύ σχολικής τάξης και αρχαιολογικών χώρων, στην εξοικείωση των μαθητών με τον κόσμο των αρχαίων θεάτρων, στην ευαισθητοποίησή τους σε θέματα προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς και στον εμπλουτισμό του υφιστάμενου δυναμικού των ελληνικών μουσειοσκευών με μια νέα θεματική αφιερωμένη στο αρχαίο θέατρο. Το περιεχόμενο της μουσειοσκευής, το οποίο σχεδιάστηκε κατόπιν εκτεταμένης βιβλιογραφικής, ιστορικής και αρχαιολογικής έρευνας, συνδυάζει έντυπα, ψηφιακά, πολυμεσικά και απτικά (3D εκτυπωμένα) στοιχεία. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνει α) ένα infographic – χρονολόγιο με τις βασικές πληροφορίες του μνημείου, β) ένα εισαγωγικό βίντεο με πρωταγωνιστή έναν χαρακτήρα–αρχαίο υποκριτή, που παρουσιάζει την ιστορία και τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του θεάτρου, γ) δύο 3D μοντέλα του θεάτρου, που απεικονίζουν τις δύο κύριες οικοδομικές του φάσεις (ελληνιστική και ρωμαϊκή), δ) ένα διαδραστικό παιχνίδι συναρμολόγησης, το οποίο αποτελείται από 3D εκτυπωμένα τμήματα του μοντέλου του θεάτρου, σχεδιασμένα να συναρμολογούνται από τα παιδιά με τη βοήθεια ενσωματωμένων μαγνητών, ε) ψηφιακές επαυξήσεις μέσω επαυξημένης πραγματικότητας (AR) με πρόσθετες πληροφορίες και στ) ένα συνοδευτικό φύλλο οδηγιών για το παιχνίδι συναρμολόγησης. Η μουσειοσκευή απευθύνεται σε παιδιά σχολικής ηλικίας και σε εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για χρήση στα σχολεία της Ελλάδας, καθώς και σε μουσεία ή άλλους πολιτιστικούς οργανισμούς που υλοποιούν παιδικά εκπαιδευτικά προγράμματα με θέμα την αρχαιότητα. Επιπλέον, στη διατριβή συμπεριλαμβάνονται απλοποιημένα σχέδια του αρχαίου θεάτρου του Άργους, τα οποία αποτέλεσαν τη βάση του 3D σχεδιασμού και αποδίδουν το μνημείο σε όλες τις οικοδομικές του φάσεις. Στο Α' Μέρος της διατριβής παρέχεται το θεωρητικό πλαίσιο που τοποθετεί το θέατρο του Άργους στο ιστορικό και πολιτισμικό του συγκείμενο. Εμβαθύνει στα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά και τον ρόλο των ελληνιστικών και ρωμαϊκών θεάτρων, διερευνά την ιστορική σημασία του Άργους ως πολιτιστικού κέντρου και τεκμηριώνει τις οικοδομικές φάσεις ανάπτυξης του αρχαίου θεάτρου της πόλης. Το μέρος Β' επικεντρώνεται στον σχεδιασμό και τη δημιουργία της μουσειοσκευής, εξετάζοντας την έννοια των μουσειοσκευών και την ιστορική τους εξέλιξη ως εκπαιδευτικών εργαλείων, καθώς και τις σχετικές θεωρίες μάθησης που διαμόρφωσαν την παιδαγωγική προσέγγιση της προτεινόμενης μουσειοσκευής. Η διαδικασία σχεδιασμού τεκμηριώνεται συστηματικά, από τη βιβλιογραφική επισκόπηση και την αρχική ανάπτυξη της ιδέας έως τη δημιουργία και τη δοκιμή του πρωτοτύπου, συμπεριλαμβανομένων των σταδίων της τρισδιάστατης μοντελοποίησης, της 3D εκτύπωσης και της ενσωμάτωσης επαυξήσεων. Οι πιλοτικές δοκιμές με τη συμμετοχή εκπαιδευτικών και μαθητών επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα της μουσειοσκευής ως προς την επίτευξη των εκπαιδευτικών της στόχων. Συνοψίζοντας, η παρούσα διατριβή φιλοδοξεί να συμβάλλει στον ευρύτερο διάλογο για την ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και τη μουσειακή εκπαίδευση, παρουσιάζοντας ένα πρακτικό, εφαρμόσιμο και καινοτόμο πρωτότυπο μουσειοσκευής, που καθιστά τα αρχαία θέατρα πιο προσιτά και ελκυστικά για το σύγχρονο κοινό.