Σχεδιάζοντας ψηφιακά εκθέματα για την ιστορία της πόλης του Βόλου: ο ψηφιακός σχεδιασμός ως θεωρία και πράξη

Abstract

The dissertation is investigating the design of digital materialities in two dimensions: the theoretical dimension of design in a historical perspective, and its dimension as practice, which is articulated through specific procedures and leads, as a sine qua non, to the production of materialities. Defining digital design as “ a form of organizing information in a way that produces an open conceptual narrative that will be translated and transformed into digital materiality," the research studies questions such as the relationship between form and content, the visualization of historical content, the production of scenarios that support digital design, as well as the production of meanings and identities through digital material. By highlighting digital design as a highly interdisciplinary field, the study wishes to create a space for dialogue between humanities and applied sciences and to map this dialogue in digital applications.

Η διατριβή πραγματεύεται το ζήτημα του ψηφιακού σχεδιασμού με ειδικό πεδίο εφαρμογή τον σχεδιασμό ψηφιακών εκθεμάτων για το Μουσείο της Πόλης του Βόλου. Παρουσιάζει τις θεωρητικές προσεγγίσεις του σχεδιασμού από τη δεκαετία του 1960 μέχρι σήμερα, εντοπίζοντας κάποιους σταθμούς στη σχεδιαστική σκέψη και πρακτική. Η θεωρητική αυτή διαπραγμάτευση καταλήγει στη διατύπωση ενός ορισμού για τον ψηφιακό σχεδιασμό: «οργάνωση της πληροφορίας με τρόπο που να παράγει ένα εννοιολογικό και ανοιχτό αφήγημα, το οποίο θα ‘μεταφραστεί’ και θα μετασχηματιστεί σε μια ψηφιακή υλικότητα». Στη βάση αυτού του ορισμού δομείται το υπόλοιπο μέρος της διατριβής, καθώς τα επόμενα κεφάλαια παρακολουθούν ακριβώς τα διακριτικά στάδια της σχεδιαστικής διαδικασίας. Στο πλαίσιο αυτό, κάθε κεφάλαιο πραγματεύεται και αναλύει ένα στάδιο της σχεδιαστικής διαδικασίας (την ανάλυση και οργάνωση της πληροφορίας, την παραγωγή σημασιολογικού αφηγήματος, την οπτικοποίηση του αφηγήματος) μέσα από θεωρητικές προσεγγίσεις και παραδείγματα τόσο από εκθέματα ευρωπαϊκών μουσείων όσο και από τα εκθέματα που παρήγαγε το ερευνητικό πρόγραμμα DEMUCIV. Η διατριβή ολοκληρώνεται με την εξέταση των προϊόντων του ψηφιακού σχεδιασμού, δηλαδή ψηφιακών εκθεμάτων. Και εδώ εξετάζει παραδειγματικά μουσειακά εκθέματα για να προτείνει μια επιτελεστική ανάγνωση των εκθεμάτων, η οποία ερμηνεύει τα εκθέματα και τη σχέση τους με τους επισκέπτες, αναγνωρίζει τη σχέση των εκθεμάτων με τον κανονιστικό λόγο που τα παρήγαγε και εντοπίζει τις δυνατότητες ρήξης του κανονιστικού αυτού λόγου. Πιο αναλυτικά, η διατριβή δομείται σε τέσσερα μέρη:Μέρος 1ο : Η έννοια του ψηφιακού σχεδιασμούΤο πρώτο μέρος της μελέτης παρακολουθεί τη σύγχρονη πραγματικότητα του σχεδιασμού και συζητά τις αλλαγές που έχουν επέλθει στο χώρο επιχειρώντας να κατανοήσει την έννοια και την πρακτική του σχεδιασμού στην ιστορική της εξέλιξη. Παρακολουθώντας τις μετατοπίσεις σε θεωρία και πρακτικές κατά τη μετάβαση στην ψηφιακή εποχή, καταλήγει στη διατύπωση ενός ορισμού για τον ψηφιακό σχεδιασμό, ο οποίος θα αποτελεί τον αφηγηματικό ιστό για τη διαπραγμάτευση του συνόλου των ζητημάτων που απασχολούν τη μελέτη.Μέρος 2ο: Ο ψηφιακός σχεδιασμός στην πράξηΜετά την κατάληξη σε έναν περιγραφικό ορισμό για τον ψηφιακό σχεδιασμό, στο δεύτερο μέρος της μελέτης παρακολουθούμε αναλυτικά τα στάδια της διαδικασίας του ψηφιακού σχεδιασμού αναλύοντας ταυτόχρονα μελέτες περίπτωσης που ανταποκρίνονται σε κάθε διακριτό στάδιο. Ως τέτοιες παραδειγματικές μελέτες, επιλέγουμε κατά περίπτωση μεταξύ μουσειακών ψηφιακών εκθεμάτων, διαδικτυακών ψηφιακών εκθεμάτων και των εκθεμάτων που σχεδιάστηκαν στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος DEMUCIV για το Μουσείο της Πόλης του Βόλου. Το δεύτερο μέρος αρθρώνεται σε δύο κεφάλαια.Μέρος 3ο : Οπτικοποίηση: δύο προσεγγίσειςΣυνεχίζοντας την ανάλυση της διαδικασίας του ψηφιακού σχεδιασμού, κι αφού παρουσιάσαμε την οργάνωση και την ανάλυση της πληροφορίας μέσα από τη δομή της βάσης δεδομένων και την δημιουργία ενός αφηγήματος που οργανώνει τη σημασία και την πλοκή της ψηφιακής υλικότητα, περνάμε στο μετασχηματισμό του αφηγήματος σε ψηφιακό έκθεμα μέσω της οπτικοποίησης του αφηγήματος. Στο παρόν κεφάλαιο εξετάζεται η έννοια και η πρακτική της οπτικοποίησης και παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές προτάσεις οπτικοποίησης που θα οδηγήσουν στο σχεδιασμό τριών διαφορετικών ψηφιακών εκθεμάτων. Μέρος 4 : Η παραγωγή της ψηφιακής υλικότητας: η επιτελεστικότητα των εκθεμάτωνΑφού παρακολουθήσαμε αναλυτικά την όλη διαδικασία του ψηφιακού σχεδιασμού, από την ανάλυση και την οργάνωση της πληροφορίας στην παραγωγή ενός αφηγήματος που νοηματοδοτεί την πληροφορία και στη συνέχεια στην οπτικοποίηση του αφηγήματος, εξετάζουμε το τελικό προϊόν του σχεδιασμού, δηλαδή την ψηφιακή υλικότητα. Η εκβολή της κάθε σχεδιαστικής διαδικασίας σε μία υλικότητα – είτε ψηφιακή είτε φυσική – αποτελεί το sine qua non του σχεδιασμού. Το τέταρτο μέρος δομείται σε τρία κεφάλαια.Η μελέτη ολοκληρώνεται με την παράθεση των συμπερασμάτων και της συμβολής της μελέτης αφενός στη συζήτηση για τον σχεδιασμό και αφετέρου στην ερμηνεία των ψηφιακών υλικοτήτων.