Η δημοσιονομική πολιτική των τελευταίων Παλαιολόγων (1354-1453)

Abstract

Through the study of the byzantine acts of Mount Athos this dissertation examines the fiscal policy of the last Palaiologan emperors (1354-1453). It is examined whether from the middle of the 14th century onwards an organized tax system was still operating or the imposition of regular and extraordinary taxes was a consequence of the circumstances. In the first part of the thesis, the state's expenses are studied and in the second part, the state's revenues. State expenses primarily include military expenses, since the salaries of the soldiers, the equipment, and the fortification deemed necessary in some areas absorbed the largest part of state revenues. In this part, the expenses of foreign policy and diplomacy, which were an important sector of state’s expenses, since they aimed to avoid costly military confrontations, are also studied. In the following chapters the expenses related to the salary of the imperial officials, as well as the expenses on the repayment of the public debt arising from the loans contracted by the emperors with Western rulers and from the obligation to pay reparations to the Westerners who suffered financial losses in Byzantine lands are studied. In the second part of the thesis, the revenues of the byzantine state are examined, which came primarily from the taxation of agricultural and fishing activities and secondarily from the taxes imposed on commercial activities. The byzantine state also had revenues from various fines and penalties that were not imposed at a regular basis. Finally, the possibility of the emperors to obtain financial resources from the semi-autonomous territories of the state (appanages) is studied.

Αντικείμενο της διατριβής είναι η δημοσιονομική πολιτική των τελευταίων Παλαιολόγων (1354-1453). Στην παρούσα μελέτη ερευνούμε ποια φορολογική πολιτική ακολούθησαν οι αυτοκράτορες από τα μέσα του 14ου αιώνα και εξής και εάν εξακολουθούσε να λειτουργεί ένα οργανωμένο φορολογικό σύστημα ή η επιβολή τακτικών και έκτακτων φόρων αποτελούσε απόρροια των εκάστοτε συνθηκών. Στο πρώτο μέρος της διατριβής μελετώνται οι δαπάνες του κράτους και στο δεύτερο μέρος τα έσοδα του κράτους. Στις δαπάνες του κράτους περιλαμβάνονται πρωτίστως οι στρατιωτικές δαπάνες, καθώς η μισθοδοσία των μισθοφόρων, οι απολαβές των αξιωματούχων και των στρατιωτών, ο εξοπλισμός και η οχύρωση που κρινόταν αναγκαία σε κάποιες περιοχές απορροφούσαν το μεγαλύτερο μέρος των κρατικών εσόδων. Στο μέρος αυτό μελετώνται ακόμη οι δαπάνες της εξωτερικής πολιτικής και της διπλωματίας, οι οποίες αποτελούσαν έναν σημαντικό τομέα των κρατικών δαπανών, αφού αποσκοπούσαν στην αποφυγή των πολυδάπανων πολεμικών αναμετρήσεων. Ακολουθεί η μελέτη των δαπανών που αφορούσαν στη μισθοδοσία των αυτοκρατορικών αξιωματούχων, και στη συνέχεια η μελέτη των δαπανών αποπληρωμής του δημόσιου χρέους που απέρρεε από τα δάνεια που συνήπταν οι αυτοκράτορες με δυτικές ηγεμονίες και από την υποχρέωση καταβολής αποζημιώσεων στους Δυτικούς που υφίσταντο οικονομικές απώλειες στα βυζαντινά εδάφη. Στο δεύτερο μέρος της διατριβής μελετώνται τα έσοδα του βυζαντινού κράτους που προέρχονταν κατά κύριο λόγο από τη φορολόγηση των αγροτικών και αλιευτικών δραστηριοτήτων και δευτερευόντως από τους δασμούς και τους φόρους που επιβάλλονταν στις εμπορικές δραστηριότητες. Έσοδα αποκόμιζε το βυζαντινό κράτος και από διάφορα πρόστιμα και ποινές που δεν επιβάλλονταν σε τακτά διαστήματα. Τέλος, ερευνάται η δυνατότητα των αυτοκρατόρων να προσπορίζονται οικονομικούς πόρους από τις ημιαυτόνομες επικράτειες του κράτους.