Διερεύνηση των επιπέδων χρόνιας κόπωσης και των σχέσεών της με ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά του νοσηλευτικού προσωπικού δημόσιων νοσοκομείων

Abstract

Introduction: Nursing staff constitute a distinct professional group within the healthcare system, contributing significantly to patient care through its practice, which entails intricate physical and psychological demands. Recent research underscores the heightened susceptibility of nurses to various physical and psychological ailments, including increased levels of fatigue, anxiety, depression, mental distress, emotional exhaustion, post-traumatic stress disorder, and insomnia, when compared to other healthcare professionals. As a result, prioritizing the mitigation of nursing staff fatigue has emerged as a global urgency, aiming to foster a culture of patient safety due to bolster the overall well-being of the nursing workforce. Aim: The aim of this research project was to investigate the relationship between chronic fatigue and co-occurring factors such as depression, anxiety, sleep disorders, family support, and professional quality of life among nursing staff in public hospitals. The study intends to identify and address factors contributing to the development of these adverse physical and mental conditions, with a focus on implementing targeted interventions that enhance key protective factors. Materials and Methods: This was a cross-sectional observational and correlational study. The study was conducted in November and December 2021. The sample for this study consisted of nursing staff, from five tertiary public hospitals in Athens. In order to achieve the purpose of the study, a demographic and professional questionnaire was developed. This included gender, age, marital status, years of work experience, education level, job position, shift or day work, job satisfaction, and the presence of a chronic health problem. The Fatigue Assessment Scale (FAS) was utilized to assess the levels of chronic fatigue. Additionally, the Athens Insomnia Scale (AIS), the State-Trait Anxiety Inventory (STAI-Y Form), the Beck Depression Inventory (BDI), and the Julkunen Family Support Scale (Julkunen - FSS) were employed. The criterion for inclusion in the study group was having a minimum of one year of experience. Results: The study’s population consisted of 404 people working as nursing staff (69 men and 335 women) with an average age of 42.88 years (SD=10.90) and an average of 17.96 years of work experience (SD=12.00). The findings revealed that 60.4% of the participants experienced chronic fatigue, 61.4% faced insomnia, 60.1% reported state anxiety, 46.8% experienced trait anxiety, and 39.7% dealt with depression. In terms of gender differences, women displayed higher scores on the FAS scale (t-test, p<0.001) as well as all other scales (t-test, p<0.05). Notably, women also exhibited slightly lower scores on the FSS, although the difference was not statistically significant (p>0.05). The study also found significant positive correlations between AIS, the FAS, and its subscales (Pearson's r, p<0.001). Furthermore, age displayed a negative correlation with the Physical Fatigue Assessment subscale (Pearson's r, p<0.05). Our research indicated that several factors were associated with heightened levels of fatigue and insomnia, such as working on a rotating schedule, having a chronic health problem, not adhering to the 11-hour rest period between shifts, and experiencing dissatisfaction with work (t-test, p<0.05). Additionally, the study identified that practicing nursing in a clinical area was associated with increased fatigue (t-test, p<0.05). Surprisingly, working on a patient with Covid-19 hospitalization was not found to be associated with higher levels of fatigue and insomnia (t-test, p>0.05).Education level and marital status (number of family members) were not found to be associated with levels of fatigue and insomnia (ANOVA, p>0.05). High positive correlations (p<0.01) were discovered between the scales of chronic fatigue (FAS), depression (BDI), state, and trait anxiety (State Anxiety & Trait Anxiety). Stepwise multiple regression indicated that 51.7% of the variance in the chronic fatigue scale score can be accounted for by trait anxiety, an additional 6.2% by depression, and 1.2% by state anxiety. Mediation analysis revealed that state anxiety and depression mediate the relationship between trait anxiety and fatigue. Furthermore, depression was found to exert a moderating role in the association between trait anxiety and fatigue. High positive correlations (p<0.01) were observed between the scores of scales of state anxiety, trait anxiety, and insomnia, while all three scales displayed a high negative correlation with the family support scale (p<0.01). Age exhibited a negative correlation with trait anxiety (p<0.05). Mediation analysis indicated that the relationship between state anxiety and insomnia was indirectly mediated by trait anxiety, while state anxiety seemed to depend on family support. Conclusions: Our study demonstrates that even two years following the onset of the pandemic, nursing staff continue to endure elevated levels of chronic fatigue, insomnia, anxiety, and depression, with limited family support, particularly among women. Occupational factors, including working on rotating schedules, inadequate rest periods between shifts, job dissatisfaction, and pre-existing chronic health issues, were identified as correlative factors of heightened chronic fatigue and insomnia. Moreover, working in a clinical area was associated with increased chronic fatigue. Our findings suggest that the variation in fatigue is significantly influenced by trait anxiety. Additionally, our results indicate that depressive symptoms and state anxiety exert a parallel positive mediating role in the relationship between trait anxiety and fatigue, with depression acting as a moderator in this relationship. The variance in insomnia appears to be significantly dependent on state anxiety, with a significant indirect influence of structural anxiety, while family support seems to impact situational anxiety. Given that women constitute the majority of nursing staff, it is crucial to implement immediate measures to provide psychosocial support for them. This can be achieved through prevention and intervention programs, focusing on targeted interventions that enhance basic protective factors. The aim is to eliminate factors that may contribute to the development of adverse physical and mental conditions. It is important to note that due to the cross-sectional nature of our study, the cause-effect relationship between the variables used could not be definitively determined. Therefore, future qualitative, longitudinal, and/or intervention studies are needed to deepen our understanding of this relationship.

Εισαγωγή: Το νοσηλευτικό προσωπικό αποτελεί μια ξεχωριστή επαγγελματική ομάδα στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, συμβάλλοντας σημαντικά στην φροντίδα των ασθενών μέσω της πρακτικής του, η οποία συνεπάγεται περίπλοκες σωματικές και ψυχολογικές απαιτήσεις. Πρόσφατες έρευνες υπογραμμίζουν την αυξημένη ευαισθησία των νοσηλευτών σε διάφορες σωματικές και ψυχολογικές παθήσεις, συμπεριλαμβανομένων των αυξημένων επιπέδων κόπωσης, άγχους, κατάθλιψης, ψυχικής δυσφορίας, συναισθηματικής εξάντλησης, διαταραχής μετατραυματικού στρες και αϋπνίας, σε σύγκριση με άλλους επαγγελματίες υγείας. Ως εκ τούτου, ο μετριασμός της κόπωσης του νοσηλευτικού προσωπικού έχει αναδειχθεί σε παγκόσμια επιτακτική ανάγκη, με στόχο την προώθηση μιας κουλτούρας ασφάλειας των ασθενών μέσω της ενίσχυσης της συνολικής ευημερίας του νοσηλευτικού προσωπικού. Σκοπός: Σκοπός του παρόντος ερευνητικού πονήματος ήταν να διερευνήσει τη σχέση μεταξύ της χρόνιας κόπωσης και των συνυπαρχόντων παραγόντων, όπως η κατάθλιψη, το άγχος, οι διαταραχές ύπνου, η οικογενειακή υποστήριξη και η επαγγελματική ποιότητα ζωής του νοσηλευτικού προσωπικού σε δημόσια νοσοκομεία. Η μελέτη αποσκοπεί στον εντοπισμό των παραγόντων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη αυτών των δυσμενών σωματικών και ψυχικών καταστάσεων, με έμφαση στην εφαρμογή στοχευμένων παρεμβάσεων για την ενίσχυση των βασικών προστατευτικών παραγόντων. Υλικό και Μέθοδος: Πρόκειται για μία συγχρονική μελέτη επισκόπησης και συσχέτισης. Η μελέτη διεξήχθη τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2021. Το δείγμα αποτέλεσε νοσηλευτικό προσωπικό, πέντε τριτοβάθμιων δημόσιων νοσοκομείων της Αθήνας. Για τους σκοπούς της μελέτης, κατασκευάστηκε ένα ερωτηματολόγιο δημογραφικών και επαγγελματικών χαρακτηριστικών στο οποίο καταγράφονταν το φύλο, η ηλικία, η οικογενειακή κατάσταση, τα έτη εργασιακής εμπειρίας, η βαθμίδα εκπαίδευσης, η θέση εργασίας, η εργασία σε βάρδιες, η εργασιακή ικανοποίηση και η παρουσία χρόνιου προβλήματος υγείας. Για τη διερεύνηση των επιπέδων της χρόνιας κόπωσης και των σχέσεών της με ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά του νοσηλευτικού προσωπικού, χρησιμοποιήθηκε η Κλίμακα Εκτίμησης Κόπωσης (FAS). Επιπλέον, χρησιμοποιήθηκαν η Κλίμακα Αϋπνίας Αθηνών (AIS), η Κλίμακα Εκτίμησης του καταστασιακού και του δομικού Άγχους (STAI-Y Form), η Κλίμακα Εκτίμησης της Κατάθλιψης (BDI) και η Κλίμακα Οικογενειακής Υποστήριξης (Julkunen FSS). Κριτήριο εισαγωγής στην ομάδα μελέτης ορίστηκε η προϋπηρεσία τουλάχιστον ενός έτους. Αποτελέσματα: Ο μελετώμενος πληθυσμός αποτελείτο από 404 άτομα που εργάζονταν ως νοσηλευτικό προσωπικό (69 άνδρες και 335 γυναίκες) με μέση ηλικία τα 42.88 έτη (SD=10.90) και 17.96 (SD=12.00) έτη εργασιακής εμπειρίας. Το 60.4% των συμμετεχόντων εμφάνισε χρόνια κόπωση, το 61.4% αντιμετώπισε αϋπνία, το 60.1% ανέφερε καταστασιακό άγχος, το 46.8% ανέφερε δομικό άγχος και το 39.7% αντιμετώπισε κατάθλιψη. Σχετικά με το φύλο, οι γυναίκες βρέθηκε να παρουσιάζουν υψηλότερες τιμές τόσο στην κλίμακα της χρόνιας κόπωσης (t-test, p<0.001), όσο και σε όλες τις άλλες κλίμακες (t-test, p<0.05). Ιδιαίτερα, στην κλίμακα οικογενειακής υποστήριξης οι γυναίκες παρουσίασαν χαμηλότερες βαθμολογίες χωρίς όμως στατιστική σημαντικότητα (p>0.05). Διαπιστώθηκαν επίσης σημαντικές θετικές συσχετίσεις μεταξύ της Κλίμακας Αϋπνίας Αθηνών (AIS), της Κλίμακας Εκτίμησης Κόπωσης (FAS) και των υποκλιμάκων της (Pearson’s r, p<0.001). Η ηλικία είχε αρνητική συσχέτιση με την Υποκλίμακα Εκτίμησης της Σωματικής Κόπωσης (Pearson’s r, p<0.05). Διάφοροι παράγοντες συσχετίστηκαν με αυξημένα επίπεδα κόπωσης και αϋπνίας, όπως η εργασία σε κυκλικό ωράριο, η ύπαρξη χρόνιου προβλήματος υγείας, η μη τήρηση του 11ώρου ανάπαυσης μεταξύ δύο βαρδιών και η μη ικανοποίηση από την εργασία (t-test, p<0.05). Επιπλέον, η μελέτη εντόπισε ότι η άσκηση νοσηλευτικής σε κλινικό χώρο συνδέθηκε με αυξημένη κόπωση (t-test, p <0.05). Η εργασία σε χώρο νοσηλείας ασθενών με Covid – 19 δεν βρέθηκε να σχετίζεται με υψηλότερα επίπεδα κόπωσης και αϋπνίας (t-test, p> 0.05). Το επίπεδο εκπαίδευσης και η οικογενειακή κατάσταση (αριθμός μελών οικογένειας), δεν βρέθηκε να σχετίζονται με τα επίπεδα της κόπωσης και της αϋπνίας (Anova, p>0.05). Υψηλές θετικές συσχετίσεις (p<0.01) παρατηρήθηκαν μεταξύ των κλιμάκων της χρόνιας κόπωσης (FAS), της κατάθλιψης (BDI), του καταστασιακού και του δομικού άγχους (State Anxiety & Trait Anxiety). Η βηματική πολλαπλή παλινδρόμηση έδειξε ότι το 51.7% της διακύμανσης της βαθμολογίας στην κλίμακα της χρόνιας κόπωσης μπορεί να εξηγηθεί από το δομικό άγχος, ένα επιπλέον 6.2% από την κατάθλιψη, και το 1.2% από το καταστασιακό άγχος. Η ανάλυση διαμεσολάβησης έδειξε ότι το καταστασιακό άγχος και η κατάθλιψη, διαμεσολαβούν στη σχέση μεταξύ δομικού άγχους και κόπωσης. Επιπλέον, βρέθηκε ότι η κατάθλιψη ασκεί ρυθμιστικό ρόλο στη σχέση μεταξύ του δομικού άγχους και της κόπωσης. Υψηλές θετικές συσχετίσεις (p<0.01) παρουσιάστηκαν μεταξύ των βαθμολογιών των κλιμάκων του καταστασιακού άγχους, του δομικού άγχους και της αϋπνίας, ενώ και οι τρεις αυτές κλίμακες παρουσίασαν υψηλή αρνητική συσχέτιση με την κλίμακα της οικογενειακής υποστήριξης (p<0.01). Η ηλικία παρουσίασε αρνητική συσχέτιση με το δομικό άγχος (p<0.05). Η ανάλυση διαμεσολάβησης έδειξε ότι η σχέση μεταξύ του καταστασιακού άγχους και της αϋπνίας, διαμεσολαβείται έμμεσα από το δομικό άγχος, ενώ το καταστασιακό άγχος φαίνεται να εξαρτάται από την οικογενειακή υποστήριξη. Συμπεράσματα: Η μελέτη μας καταδεικνύει ότι ακόμη και δύο χρόνια μετά την έναρξη της πανδημίας, το νοσηλευτικό προσωπικό συνεχίζει να υπομένει αυξημένα επίπεδα χρόνιας κόπωσης, αϋπνίας, άγχους και κατάθλιψης, με περιορισμένη οικογενειακή υποστήριξη, ιδιαίτερα μεταξύ των γυναικών. Επαγγελματικοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της εργασίας σε κυκλικά ωράρια, ανεπαρκών περιόδων ανάπαυσης μεταξύ των βαρδιών, δυσαρέσκειας από την εργασία και προϋπαρχόντων χρόνιων ζητημάτων υγείας, αναγνωρίστηκαν ως παράγοντες που σχετίζονται με την αυξημένη χρόνια κόπωση και αϋπνία. Επιπλέον, η άσκηση της νοσηλευτικής σε κλινικό χώρο φαίνεται να σχετίζεται με υψηλότερα επίπεδα χρόνιας κόπωσης. Τα ευρήματά μας υποδεικνύουν ότι η διακύμανση στην κόπωση επηρεάζεται σημαντικά από το δομικό άγχος. Επιπρόσθετα, τα αποτελέσματά μας υποδεικνύουν ότι τα καταθλιπτικά συμπτώματα και το καταστασιακό άγχος ασκούν παράλληλο θετικό διαμεσολαβητικό ρόλο στη σχέση μεταξύ του δομικού άγχους και της κόπωσης, με την κατάθλιψη να ενεργεί ως συντονιστής σε αυτή τη σχέση. Η διακύμανση της αϋπνίας φαίνεται να εξαρτάται σημαντικά από το καταστασιακό άγχος, με σημαντική την έμμεση επίδραση του δομικού άγχους, ενώ η οικογενειακή υποστήριξη φαίνεται να επιδρά στο καταστασιακό άγχος. Είναι σημαντικό να εφαρμοστούν άμεσα μέτρα για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη των νοσηλευτών μέσω προγραμμάτων πρόληψης και παρέμβασης, εστιάζοντας σε στοχευμένες παρεμβάσεις που ενισχύουν τους βασικούς προστατευτικούς παράγοντες και μειώνουν αυτούς που μπορεί να συμβάλλουν στην ανάπτυξη δυσμενών σωματικών και ψυχικών καταστάσεων. Σημειώνεται ότι λόγω της συγχρονικής φύσης της μελέτης, η σχέση αιτίου-αποτελέσματος μεταξύ των μεταβλητών που χρησιμοποιήθηκαν δεν θα μπορούσε να καθοριστεί οριστικά. Επομένως, απαιτούνται μελλοντικές ποιοτικές, διαχρονικές και/ή μελέτες παρέμβασης για να εμβαθύνουμε την κατανόησή μας για αυτή τη σχέση.