Παιδικό παιχνίδι και δημόσιος χώρος: εθνογραφικά παραδείγματα από το Αγρίνιο

Abstract

The present thesis deals with questions concerning the relationship of contemporary children with physical and digital environments during play in public space. It does so by drawing on an ethnographic study of two groups of children, aged 7-14 years, who played in three public spaces of the city of Agrinion in 2016-2017. The thesis is divided in two parts. The first part, which consists of two chapters, deals with the theoretical framing of the thesis, with emphasis on the New Sociology of Childhood and recent theoretical developments on Material Culture Studies. In the introduction, the objectives of the thesis are analyzed and the basic analytical concepts are discussed. Chapter 1 presents a historical and theoretical review of international and Greek research on the relationship between children's play and space, and in particular with the three public spaces addressed in the thesis: the neighborhood, the schoolyard and the public playground in rural and urban environments. The second part (chapters2-7) analyses the findings of the research. Chapter 2 analyses methodological issues regarding approaches to both children and play, and children's relationship with space in the countryside and cities. Moreover this chapter deals with ethical issues in the study of children, and discusses the method adopted by the author which consists of systematic participant observation of children’s outdoor play in three different public spaces of the city for a period of 15 months. Chapter 3 describes the three research sites, the playground of a public school use dafter school-time as a space for free play and sports training, a municipal playground and a “pilot is” on the ground floor of a block of flats in the city centre. Chapter 4 discusses children’s relationships with adults and peers, with a special focus on the gendered dimensions of play and the use of space in the two sample groups. Chapter 5analyses the material aspects of play: children’s interaction with space and materials provided by nature or the market, where issues such as the role of spatial and material affordances on the construction of playful scenarios and choice of particular games are further discussed. Chapter 6 deals with questions regarding the impact of new technologies on contemporary children's play drawing on examples from sessions of hybrid forms of play performed by the children of the two groups participating in theresearch . The seventh and final chapter summarizes the conclusions of the research and discusses its limitations suggesting questions for future research.

H παρούσα επιστημονική εργασία έχει ως αντικείμενο τη διερεύνηση ερωτημάτων γύρω από τη σχέση που αναπτύσσουν τα σύγχρονα παιδιά με το φυσικό και τον ψηφιακό χώρο κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, μέσα από την εθνογραφική μελέτη δύο ομάδων παιδιών ηλικίας 7-14 ετών που έπαιζαν σε δημόσιους χώρους της πόλης του Αγρινίου το 2016-2017. Η διατριβή χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος, το οποίο αποτελείται από δύο κεφάλαια, παρουσιάζονται τα ερευνητικά ερωτήματα της διατριβής και αναλύονται οι βασικές θεωρητικές αφετηρίες της εργασίας με άξονα τις θέσεις της Νέας Κοινωνιολογίας της παιδικής ηλικίας και τις σύγχρονες θεωρίες του υλικού πολιτισμού. Στην εισαγωγή γίνεται συζήτηση των ορισμών βασικών εννοιών της διατριβής και αναλύονται οι στόχοι της. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται ανασκόπηση των διεθνών και ελληνικών ερευνών με αντικείμενο την παιδική ηλικία και το παιχνίδι, καθώς και τη σχέση του παιδικού παιχνιδιού με το δημόσιο χώρο και ειδικότερα με: το χώρο της γειτονιάς, το σχολικό προαύλιο και το χώρο της παιδικής χαράς. Το δεύτερο μέρος της διατριβής (κεφάλαια 2-7) πραγματεύεται την αναλυτική παρουσίαση της έρευνας και των ευρημάτων της. Το δεύτερο κεφάλαιο ασχολείται με θεωρητικά και μεθοδολογικά ζητήματα σχετικά με την προσέγγιση της παιδικής ηλικίας, του παιχνιδιού και της σχέσης των παιδιών με το χώρο στην ύπαιθρο και στις πόλεις. Επιπλέον θίγονται ζητήματα ηθικής δεοντολογίας στη μελέτη παιδιών, και παρουσιάζεται η μέθοδος της παρούσας έρευνας, η οποία πραγματοποιήθηκε με συμμετοχική παρατήρηση διάρκειας 15 μηνών σε τρεις υπαίθριους χώρους της πόλης. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται αναλυτικά οι τρεις χώροι της έρευνας όπου δραστηριοποιούνταν οι δύο ομάδες παιδιών του δείγματος παρατήρησης, ο χώρος του προαύλιου ενός δημοτικού σχολείου που χρησιμοποιείται τις απογευματινές ώρες ως χώρος ελεύθερου παιχνιδιού και άθλησης, ο χώρος μίας παιδικής χαράς και ο χώρος της πιλοτής μίας πολυκατοικίας στο κέντρο της πόλης. Το τέταρτο κεφάλαιο αναλύει τις σχέσεις των παιδιών με τους ενήλικους και με τους συνομήλικους, με έμφαση στις έμφυλες διαστάσεις του παιχνιδιού και της χρήσης του χώρου. Το πέμπτο κεφάλαιο συζητά τη σχέση των παιδιών που συμμετείχαν στην έρευνα με το χώρο και τα υλικά του παιχνιδιού και αναλύεται η επίδραση των προσφερόμενων δυνατοτήτων των στοιχείων του χώρου και των ποικίλων υλικών του παιχνιδιού -φυσικών ή εμπορικών- στο συμβολικό και στο κινητικό παιχνίδι των παιδιών. Το έκτο κεφάλαιο ασχολείται με ερωτήματα σχετικά με την επίδραση των νέων τεχνολογιών στο σύγχρονο παιδικό παιχνίδι με αφορμή την παρατήρηση του υβριδικών μορφών παιχνιδιού των παιδιών του δείγματος. Το έβδομο και τελευταίο κεφάλαιο παρουσιάζει τα συμπεράσματα της έρευνας και συζητά τους περιορισμούς της προτείνοντας ερωτήματα για μελλοντικές έρευνες.