Τα ποιήματα ποιητικής του Αντώνη Φωστιέρη: ο ποιητής, το ποίημα, ο αναγνώστης

Abstract

Contemporary approaches in the field of Critical Theory in the Second Half of 20th century and mainly the development of structuralism brought to light new aspects interpretation of literary text. In particular, as far as poetic speech is concerned, the poem was considered as a regular speech act, as a message being transmitted from adresser-poet to addressee -reader. In addition, special emphasis was given in the way of codification οf literature. In this frame, constructive perceptions of analysis poetry, Roman Jakobson (1896-1982), who belongs to Prague school of linguistic, became a pivotal figure in the adaptation of structural analysis to literary theory. Corresponding to his theory, poetry was confronted as a functional structure and he focused on the study of two rhetorical figures, metaphor and metonymy. Within this theoretical framework, this dissertation attempts to examine the poems of poetics by Antonis Fostieris (1953), a well known greek poet, who belongs to the Generation of the Seventies. The research sample is defined as "poems of poetics" or "poems about poetry", poems whose subject matter revolves both around the concept of poetry and around individual elements, aspects and manifestations of the poetic art as a particular linguistic expression of the poetic idea. This category of poems is particularly visible in the poet's work, from his first to his last poetic collections, and is examined on the basis of a tripartite structure: the transmitter-poet and his ideological concepts concerning the poetic art; the poem, as the message of communication; and the reader, as the recipient of the poetic message. The research material is also examined in terms of the axis of similarity (metaphor) and relevance (metonymy). Through this perspective, the qualities that the poem and the poems, the reader and the poet himself, as the creator of his authorial self, are studied. The research is structured in three parts and thirteen (13) chapters. The first part contains the chapters dealing with theoretical issues and ergographic elements of the poet; the second part examines separately the three factors of communication (the poem(s), the reader(s) and the poet); the third part of the thesis attempts to study the poetic function on the axis of similarity by examining the main stylistic-linguistic choices, while the final findings are presented in the conclusion. The paper is accompanied by an appendix, in which there are the classification tables of the poetic poems and an unpublished interview between the writer and the poet.

Οι σύγχρονες προσεγγίσεις στον χώρο της Κριτικής θεωρίας στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, και ιδιαίτερα η ανάπτυξη του Δομισμού, έφεραν στο προσκήνιο νέους τρόπους προσέγγισης του λογοτεχνικού κειμένου. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά στον ποιητικό λόγο, το ποίημα αντιμετωπίστηκε ως μήνυμα που εκπέμπεται από τον πομπό-ποιητή προς τον δέκτη-αναγνώστη, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στον τρόπο γλωσσικής «κωδικοποίησης» του ποιητικού λόγου. Μέσα σε αυτό το γενικότερο πλαίσιο κινήθηκαν οι δομιστικές αντιλήψεις για την ανάλυση της ποίησης με κύριο εκφραστή τον R. Jakobson (1926-1948), από τον Γλωσσολογικό Κύκλο της Πράγας, ο οποίος αναγνώρισε το ποιητικό έργο ως «λειτουργική δομή» και έστρεψε την προσοχή στη μελέτη δύο ρητορικών τρόπων: της μεταφοράς και της μετωνυμίας.Μέσα σε αυτό το θεωρητικό πλαίσιο η παρούσα διδακτορική διατριβή επιχειρεί την εξέταση των ποιημάτων ποιητικής του Αντώνη Φωστιέρη (1953), ο οποίος συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πλέον αναγνωρισμένους ποιητές της γενιάς του ’70. Ως ερευνητικό δείγμα της διατριβής ορίζονται τα «ποιήματα ποιητικής» ή «ποιήματα για την ποίηση», τα ποιήματα δηλαδή που η θεματική τους περιστρέφεται τόσο γύρω από την έννοια της ποίησης όσο και γύρω από επιμέρους στοιχεία, πτυχές και εκφάνσεις της ποιητικής τέχνης, ως ιδιαίτερης γλωσσικής έκφρασης της ποιητικής ιδέας. Η εν λόγω κατηγορία ποιημάτων είναι ιδιαιτέρως ορατή στο έργο του ποιητή, από τις πρώτες μέχρι τις τελευταίες του συλλογές, και εξετάζεται, στη βάση μιας τριμερούς δομής: ο πομπός-ποιητής και οι ιδεολογικές του αντιλήψεις που αφορούν την ποιητική τέχνη, το ποίημα, ως το μήνυμα της επικοινωνίας και ο αναγνώστης, ως παραλήπτης του ποιητικού μηνύματος. Το ερευνητικό υλικό εξετάζεται και ως προς τον άξονα της ομοιότητας (μεταφορά) και της συνάφειας (μετωνυμία). Μέσα από αυτήν την οπτική μελετώνται οι ιδιότητες που λαμβάνουν το ποίημα και τα ποιήματα, ο αναγνώστης αλλά και ο ίδιος ο ποιητής, ως δημιουργός του συγγραφικού του εαυτού. Η έρευνα δομείται σε τρία μέρη και σε δεκατρία(13) κεφάλαια. Στο πρώτο μέρος περιέχονται τα κεφάλαια που αφορούν σε θεωρητικά ζητήματα και εργογραφικά στοιχεία του ποιητή, στο δεύτερο μέρος εξετάζονται ξεχωριστά οι τρεις παράγοντες επικοινωνίας (το ποίημα/ποιήματα, ο αναγνώστης/ες και ο ποιητής), στο τρίτο μέρος της διατριβής επιχειρείται η μελέτη της ποιητικής λειτουργίας, στον άξονα της ομοιότητας, με την εξέταση των κυριότερων υφολογικών-γλωσσικών επιλογών, ενώ στα συμπεράσματα κατατίθενται οι τελικές διαπιστώσεις. Η εργασία πλαισιώνεται από παράρτημα στο οποίο υπάρχουν οι πίνακες καταγοριοποίησης των ποιημάτων ποιητικής και αδημοσίευτη συνέντευξη της γράφουσας με τον ποιητή.