Διερεύνηση παθογόνων σε εκτοπαράσιτα στην περιοχή της Αττικής

Abstract

Zoonoses are caused by pathogenic microorganisms originating from animals. Transmission through blood-sucking arthropod vectors is one of the most common routes of transmission, particularly via arachnids such us ticks but also via insects such as fleas. In Greece, several reports of human as well as animal diseases are related to arthropod borne diseases. Reports of the existence of pathogenic microorganisms are scarce, especially in the region of Attica, including the densely populated capital of Athens. The aim of this work was the investigation of pathogenic microorganisms in ticks and fleas from dogs and cats from Attica region, the identification of species and consequently the contribution to the study of their molecular epidemiology in our country by comparing them with already recorded species from Greece and other countries. More specifically, the existence of pathogenic microorganisms of the genera Bartonella, Rickettsia, Ehrlichia, Anaplasma, Coxiella, Francisella, Borrelia and Babesia in ticks and fleas collected from mainly stray dogs and cats was investigated by molecular methods. The study material included 41 ticks, Rhipicephalus sanguineus s.l., Rhipicephalus sp. and Ixodes sp. and 104 Ctenocephalides felis fleas collected from 53 dogs and 92 cats from 39 areas of the Attica region. One category of ectoparasite was collected from each animal host and a single ectoparasite was selected if more than one were collected. After DNA extraction, molecular assays were applied, including 14 PCR protocols (conventional, nested and real-time). As far as fleas are concerned, Bartonella henselae (3/104) and Bartonella clarridgeiae (11/104) as well as Rickettsia felis (5/104) were found mainly in the central but also in the northern sector of Athens. In a large number of fleas (64/104), the endosymbiont Wolbachia pipientis (family Anaplasmataceae) was detected. Regarding R. sanguineus s.l. ticks, the pathogens Rickettsia conorii (3/41) were detected in the south sector of Athens and Piraeus and Ehrlhichia canis (1/41) in the East Attica. The endosymbiont Candidatus Midichloria mitochondrii was detected in the unique sample of Ixodes sp. tick. Sequences obtained from conventional PCRs were deposited in the GenBank nucleotide sequence database. In particular, for B. clarridgeiae a novel sequence was deposited concerning the 16S-23S rRNA ITS ribosomal gene locus. The results of this study constitute the first report in Greece of the presence of E. canis in R. sanguineus s.l. ticks and of R. conorii presence in R. sanguineus s.l. ticks from cats. This is also the first report of B. henselae and B. clarridgeiae detection in C. felis fleas from dogs. Consequently, they contribute to the epidemiology study of the spotted fever group rickettsiae and also Bartonella and Ehrlichia bacteria reported in Greece so far. In the broader One Health context, the surveillance of pathogenic microorganisms includes not only humans and animals but also arthropods of sanitary importance. The fact that these findings concern the region of Attica - including the metropolitan center of Athens - which is the most densely populated region of Greece with a large number of stray animals, mainly cats, further supports the need for surveillance and research on the genotypic characterization of zoonotic pathogenic microorganisms as well as the investigation of their potential arthropod vectors.

Οι ζωονόσοι οφείλονται σε παθογόνους μικροοργανισμούς που προέρχονται από τα ζώα. Η μετάδοση διαμέσου αιμοδιατρεφόμενων διαβιβαστών αποτελεί έναν από τους συνηθέστερους τρόπους μετάδοσης και ειδικότερα διαμέσου κροτώνων αλλά και εντόμων όπως είναι οι ψύλλοι. Στην Ελλάδα, υπάρχουν αναφορές νοσημάτων σε ανθρώπους αλλά και σε ζώα που σχετίζονται με αρκετούς από αυτούς τους μικροοργανισμούς. Οι αναφορές ύπαρξης παθογόνων μικροοργανισμών στους ίδιους τους διαβιβαστές είναι περιορισμένες στη χώρα μας, κυρίως σε ό,τι αφορά την περιοχή της Αττικής που περιλαμβάνει την πρωτεύουσα Αθήνα και αποτελεί την πιο πυκνοκατοικημένη περιφέρειά της. Σκοπός αυτής της εργασίας ήταν η διερεύνηση της ύπαρξης παθογόνων μικροοργανισμών σε κρότωνες και ψύλλους από σκύλους και γάτες στην περιοχή της Αττικής, η ταυτοποίηση των ειδών και η συνακόλουθη συμβολή στη μελέτη της μοριακή επιδημιολογίας τους στη χώρα μας με τη σύγκριση ήδη καταγεγραμμένων ειδών εφόσον υπάρχουν αλλά και με αυτά που έχουν καταγραφεί σε άλλες χώρες. Πιο συγκεκριμένα, διερευνήθηκε με μοριακές μεθόδους η ύπαρξη των παθογόνων μικροοργανισμών των γενών Bartonella, Rickettsia, Ehrlichia, Anaplasma, Coxiella, Francisella, Borrelia και Babesia σε κρότωνες και ψύλλους που συλλέχθηκαν από σκύλους και γάτες. Το υλικό της μελέτης περιλάμβανε 41 κρότωνες Rhipicephalus sanguineus s.l., Rhipicephalus sp. και Ixodes sp. και 104 ψύλλους Ctenocephalides felis που συλλέχθηκαν από 53 σκύλους και 92 γάτες από 39 περιοχές της Περιφέρειας Αττικής. Από κάθε ζώο ξενιστή συλλέχθηκε μια κατηγορία εκτοπαρασίτου και επιλέχθηκε ένα μόνο εκτοπαράσιτο σε περίπτωση που είχαν συλλεχθεί περισσότερα του ενός. Από αυτό απομονώθηκε το ολικό γονιδιωματικό DNA και εφαρμόστηκαν μοριακές μέθοδοι που περιλάμβαναν 14 πρωτόκολλα αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR) συμπεριλαμβανομένης συμβατικής, εμφωλεασμένης και πραγματικού χρόνου. Σε ό,τι αφορά τους ψύλλους, βρέθηκε Bartonella henselae (3/104) και Bartonella clarridgeiae (11/104) καθώς και Rickettsia felis (5/104), κυρίως στον Κεντρικό αλλά και στο Βόρειο Τομέα της Αθήνας. Σε μεγάλο αριθμό ψύλλων (64/104) ανιχνεύθηκε επίσης ο ενδοσυμβιώτης Wolbachia pipientis (οικ. Anaplasmataceae). Σε ότι αφορά τους κρότωνες R. sanguineus s.l., ανιχνεύθηκαν τα παθογόνα Rickettsia conorii (3/41) στο Νότιο Τομέα της Αθήνας και στον Πειραιά και Ehrlhichia canis (1/41) στην Ανατολική Αττική. Στον μοναδικό κρότωνα Ixodes sp. βρέθηκε ο ενδοσυμβιώτης Candidatus Midichloria mitochondrii. Οι αλληλουχίες των παθογόνων που προέκυψαν από τα πειραματικά πρωτόκολλα συμβατικής PCR κατατέθηκαν στην βάση νουκλεοτιδικών αλληλουχιών GenBank. Ειδικότερα για την B. clarridgeiae κατατέθηκε μία νέα αλληλουχία που αφορούσε το ριβοσωμικό γονιδιακό τόπο 16S-23S rRNA ITS. Τα αποτελέσματα συνιστούν την πρώτη αναφορά στην Ελλάδα για την παρουσία E. canis σε κρότωνες R. sanguineus s.l., για την παρουσία R. conorii σε κρότωνες R. sanguineus s.l. προερχόμενους από γάτες, καθώς επίσης και για την παρουσία B. henselae και B. clarridgeiae σε ψύλλους C. felis προερχόμενους από σκύλους. Κατά συνέπεια αποτελούν συμβολή στη μελέτη της επιδημιολογίας των ρικετσιών της ομάδας του κηλιδοβλατιδώδους πυρετού, των μπαρτονελλών και των ερλιχιών που έως τώρα έχουν αναφερθεί στην Ελλάδα. Στο ευρύτερο πλαίσιο της Ενιαίας Υγείας, η επιτήρηση των παθογόνων μικροοργανισμών περιλαμβάνει όχι μόνο ανθρώπους και ζώα αλλά και αρθρόποδα υγειονομικής σημασίας. Το γεγονός ότι τα ευρήματα αυτά αφορούν την περιοχή της Αττικής -συμπεριλαμβανομένου του μητροπολιτικού κέντρου της Αθήνας- που αποτελεί την πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή του ελλαδικού χώρου με μεγάλο αριθμό αδέσποτων ζώων κυρίως γατιών, ενισχύει ακόμα περισσότερο την ανάγκη αυτής της επιτήρησης και την περαιτέρω έρευνα σε ό,τι αφορά τον γονοτυπικό χαρακτηρισμό ζωονοτικών παθογόνων μικροοργανισμών καθώς και τη διερεύνηση των δυνητικών αρθροπόδων διαβιβαστών τους.