Ανάπτυξη Μεταγνωσιακών Στρατηγικών και Διαδραστικά Συστήματα Μάθησης: Σχεδιασμός, υλοποίηση και αξιολόγηση διαδραστικού περιβάλλοντος μάθησης για τη διδασκαλία πραγματολογικών κειμένων

Abstract

In the digital age, interactive teaching-learning systems are one of the main tools that have been introduced and are still being tested in Education. In any educational process, however, the main objective is the development of metacognitive strategies in students. Through them, knowledge acquisition mechanisms are activated, with an essential factor interacting between cognition and metacognition: students' attitudes towards the specific cognitive domain. An intriguing field of the above implementation is the demanding school expository texts.The purpose of this research was, on the one hand, to design and develop an interactive learning environment for learning/teaching -with the use of pedagogical agents- of expository texts, more specifically on the subject of History, and on the other hand, the evaluation of its effectiveness, in terms of cognition (knowledge acquisition), metacognition and attitude towards History.In the present research context, the GEO-HISTOR interactive learning environment was designed, developed and implemented based on geographical information systems (GIS) for history learning. Its effectiveness was evaluated by its application in real school classroom conditions regarding the level of knowledge, metacognition and attitude of students towards the subject of History. Specifically, comparisons were made between an experimental group (N = 27 A class High School students) using the interactive learning environment being evaluated against a control group (N = 27 A class High School students).For this evaluation, in addition to the standard knowledge evaluation criteria, two essential self-referential psychometric tools were used, suitable for the Greek educational environment, after first ensuring their reliability and validity: the adapted, standardized with new factorial structure MARSI-2fR scale for capturing the metacognitive awareness of reading strategies and the newly structured for the needs of this research, EDIS scale to capture the students’ attitude towards History.Based on the above research, the interactive intervention produced the following results:(a) Recorded a more favourable attitude towards History among students.(b) It did not seem to affect the students’ intention to choose Humanities studies decisively, but it reduced indecisiveness in them.(c) It improved comprehensive knowledge of the specific object of History, moving away from sterile memorization with a deeper understanding and consolidation of the material.(d) The comprehensive knowledge recorded in the specific subject after the intervention led even students not keen on it to higher performance in the learned knowledge.(e) It increased self-assessed metacognition, normalizing differences in gender and type of student-reader (but not in terms of receiving extracurricular assistance).(f) Based on self-assessed metacognition, it led to a significant increase in students' use of reading strategies not observed in traditional instruction.(g) It resulted in higher levels of metacognition than traditional teaching overall (MARSI-2fR scale) and in terms of the use of text-oriented (textor) and non-Greek-common, extra-textual (textout) reading strategies.(h) It influenced the students to use extra-textual reading strategies, in contrast to the traditional intervention, which influenced them to use text-oriented reading strategies to confirm the Greek school reality.(i) Based on the attitudes-wider knowledge correlations, even the students with a negative attitude towards History acquire a high level of comprehensive knowledge of the subject, which was not observed in traditional teaching.(j) However, based on the cognition-metacognition correlations, in terms of encouraging students to use reading strategies while studying expository texts, the narrative pedagogical agents of the interactive intervention did not appear to outweigh the teacher of traditional teaching.(k) In a first attempt, the descriptions of performance variables with multiple linear regression models, in which the scores of the EDIS and MARSI-2fR scales (and their subscales) were necessarily used as independent variables, turned out to be obscure for reasons possibly involving the step-by-step options in the course of constructing the scales.

Στις συνθήκες της ψηφιακής εποχής, ένα από τα κύρια μέσα που έχουν εισαχθεί και δοκιμάζονται στην Εκπαίδευση αποτελούν τα διαδραστικά συστήματα διδασκαλίας-μάθησης. Σε κάθε εκπαιδευτική διαδικασία, ωστόσο, κύριο ζητούμενο αποτελεί η ανάπτυξη μεταγνωσιακών στρατηγικών στους/τις μαθητές/τριες, επειδή μέσω αυτών ενεργοποιούνται μηχανισμοί απόκτησης γνώσης, με σημαντικό παράγοντα αλληλεπιδρώντα -μεταξύ γνώσης και μεταγνώσης, τη στάση των μαθητών/τριών απέναντι στο εκάστοτε προς εκμάθηση γνωστικό αντικείμενο. Ενδιαφέρον πεδίο εφαρμογής των παραπάνω συνιστούν τα -ιδιαίτερα απαιτητικά- σχολικά πραγματολογικά κείμενα.Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν αφενός ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη ενός διαδραστικού περιβάλλοντος μάθησης για τη μάθηση/διδασκαλία -με την αξιοποίηση παιδαγωγικών πρακτόρων- πραγματολογικών κειμένων, συγκεκριμένα του σχολικού μαθήματος της Ιστορίας, και αφετέρου η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς του, σε επίπεδο γνώσης, μεταγνώσης και στάσης απέναντι στην Ιστορία.Στο πλαίσιο της παρούσας έρευνας αφενός σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε το διαδραστικό περιβάλλον μάθησης ΓΕΩ-ΙΣΤΩΡ για τη διδασκαλία του σχολικού μαθήματος της Ιστορίας, υλοποιημένο πάνω σε βάση Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών. Η αποτελεσματικότητά του αξιολογήθηκε με την εφαρμογή του σε πραγματικές συνθήκες σχολικής τάξης, αναφορικά με το επίπεδο γνώσης, μεταγνώσης και στάσης των μαθητών/τριών απέναντι στο αντικείμενο της Ιστορίας. Συγκεκριμένα, έγιναν συγκρίσεις μεταξύ δύο τμημάτων μαθητών/τριών Α΄ Λυκείου, του τμήματος (ελέγχου) όπου εφαρμόστηκε η παραδοσιακή διδασκαλία σε Ν=27 μαθητές/τριες, και του τμήματος (παρέμβασης) όπου εφαρμόστηκε η διαδραστική διδασκαλία σε επίσης Ν=27 μαθητές/τριες.Για την αξιολόγηση αυτή χρησιμοποιήθηκαν πέραν των τυπικών κριτηρίων αξιολόγησης της γνώσης και δύο βασικά αυτοαναφορικά ψυχομετρικά εργαλεία, κατάλληλα για το ελληνικό εκπαιδευτικό περιβάλλον, αφού πρώτα διασφαλίστηκε η αξιοπιστία και η εγκυρότητά τους: η προσαρμοσμένη, σταθμισμένη και εκ νέου νοηματοδοτημένη κλίμακα MARSI-2fR για την αποτύπωση της μεταγνωσιακής ενημερότητας των στρατηγικών ανάγνωσης και η νέα, εξ αρχής δομημένη, κλίμακα ΕΔΙΣ για την αποτύπωση της στάσης απέναντι στην Ιστορία.Με βάση την παραπάνω έρευνα η διαδραστική παρέμβαση επέφερε τα παρακάτω αποτελέσματα:(α) Διαμόρφωσε στους/στις μαθητές/τριες ευνοϊκότερη στάση απέναντι στην Ιστορία.(β) Δεν φαίνεται να επέδρασε αποφασιστικά στην πρόθεση των μαθητών/τριών για επιλογή προσανατολισμού Ανθρωπιστικών σπουδών, αλλά οδήγησε σε μείωση των αναποφάσιστων μαθητών/τριών.(γ) Οδήγησε σε βελτιωμένες ευρύτερες γνώσεις στο συγκεκριμένο αντικείμενο απομακρύνοντας από τη στείρα απομνημόνευση, με βαθύτερη κατανόηση και εμπέδωση της ύλης.(δ) Με βάση τις μετά την παρέμβαση καταγραφόμενες ευρύτερες γνώσεις στο συγκεκριμένο αντικείμενο, οδήγησε ακόμα και μαθητές/τριες χωρίς καλή σχέση με αυτό σε υψηλότερες επιδόσεις στη διδαχθείσα γνώση.(ε) Επέφερε αυξημένη αυτοαξιολογούμενη μεταγνώση, εξομαλύνοντας τις διαφορές της ως προς το φύλο και ως προς τον τύπο μαθητή/τριας-αναγνώστη/στριας (όχι όμως και ως προς τη λήψη εξωσχολικής βοήθειας).(στ) Με βάση την αυτοαξιολογούμενη μεταγνώση, οδήγησε σε σημαντική αύξηση της χρήσης στρατηγικών ανάγνωσης από τους μαθητές/τριες, γεγονός που δεν παρατηρήθηκε στην παραδοσιακή διδασκαλία.(ζ) Είχε ως αποτέλεσμα τιμές μεταγνώσης μεγαλύτερες από εκείνες της παραδοσιακής διδασκαλίας τόσο συνολικά (κλίμακα MARSI-2fR) όσο και ως προς τη χρήση των κειμενοκεντρικών και των, μη συνήθων για τους/τις Έλληνες/ίδες μαθητές/τριες, εξωκειμενικών στρατηγικών ανάγνωσης.(η) Επηρέασε περισσότερο τους/τις μαθητές/τριες ως προς τη χρήση εξωκειμενικών στρατηγικών ανάγνωσης, σε αντίθεση με την παραδοσιακή παρέμβαση που επέδρασε περισσότερο ως προς τη χρήση των κειμενοκεντρικών στρατηγικών ανάγνωσης επιβεβαιώνοντας την ελληνική σχολική πραγματικότητα.(θ) Με βάση τις συσχετίσεις στάσης-ευρύτερης γνώσης, έκανε ακόμη και τους/τις μαθητές/τριες με αρνητική στάση απέναντι στην Ιστορία να αποκτήσουν υψηλό επίπεδο ευρύτερων γνώσεων του αντικειμένου, γεγονός που δεν παρατηρήθηκε στην παραδοσιακή διδασκαλία.(ι) Ωστόσο, με βάση τις συσχετίσεις γνώσης-μεταγνώσης, φάνηκε ότι ως προς την ενθάρρυνση των μαθητών/τριών για χρήση στρατηγικών ανάγνωσης κατά τη μελέτη πραγματολογικών κειμένων, οι αφηγηματικοί παιδαγωγικοί πράκτορες της διαδραστικής παρέμβασης δεν υπερτερούσαν του/της διδάσκοντα/ουσας της παραδοσιακής διδασκαλίας.(ια) Σε ένα πρώτο εγχείρημα, οι περιγραφές μεταβλητών επίδοσης με μοντέλα πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης, στα οποία κατ’ ανάγκην χρησιμοποιήθηκαν ως ανεξάρτητες μεταβλητές τα αποτελέσματα (σκορ) των κλιμάκων ΕΔΙΣ και MARSI-2fR (και των υποκλιμάκων τους), απέβησαν δυσερμήνευτες για λόγους που ενδεχομένως εμπλέκουν τις ανά βήμα επιλογές στην πορεία δόμησης των κλιμάκων.