Αναδρομική επιδημιολογική μελέτη στα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα δέρματος των τελευταίων 10 ετών με βάση το αρχείο των χειρουργικών επεμβάσεων και προοπτική μελέτη για την σημασία του υπέρηχου λεμφαδένων (US) της βιοψίας με λεπτή βελόνη (FNAC) και της βιοψίας του λεμφαδένα φρουρού (SLNB) για την σταδιοποίηση του ακανθοκυτταρικού καρκινώματος υψηλού κινδύνου του δέρματος

Abstract

Background: Cutaneous squamous cell carcinoma (cSCC) constitutes 20% of non-melanoma skin cancers and is the most common after basal cell carcinoma. Although most are curable after their surgical removal, there is a subgroup of cSCC (high risk) characterized by specific clinicopathological characteristics that give them a more aggressive behavior, i.e. an increased risk of local recurrence (10-47.2% vs. 10% of low risk), distant metastasis (15-38% vs. 5% of low risk) and present a positive sentinel lymph node (SLN) in about 14%.Aim of the study: To search and highlight the prognostic factors of patients with cSCC related to the positivity of the sentinel lymph node, the increased possibility of recurrence and metastasis, but also the survival of the patients. Also, a new management algorithm for high-risk cSCC patients is proposed using three imaging techniques to detect lymph node micro-metastases at an earlier stage (US, US-FNAc, SLNB).Methods: This is a two-arm study. The first part concerns a retrospective study for the period 2004-2014, in which the epidemiological data from 1,524 patients with cSCC (high and low risk), enrolled by 2 centers in Greece (Athens-Alexandroupoli), are described and analyzed. Patients were re-staged and assessed for risk factors for positive SLN, recurrence, metastasis and survival. The second part concerns a prospective study for the period 2015-2021, in which 81 patients with high-risk cSCC from 2 centers in Greece (Athens-Alexandroupoli) are included. In this study a comparison of the three imaging methods was made as well as an analysis of the risk factors for positive SLN, recurrence, metastasis and death from squamous cell carcinoma.Results: In the retrospective study of 1524 patients with cSCC, 9 of 36 (25%) who underwent SLNB showed a positive SLN, with tumor diameter ≥ 2 cm being the only independent risk factor. The rates of recurrence and metastasis that the patients showed, 7% and 5.5% respectively, are similar to the international literature. In the prospective study out of 81 patients with high-risk cSCC we had 10 positive SLNs (12.3%). Perinevral invasion and infiltration beyond subcutaneous fat appear to be marginally associated with sentinel lymph node positivity. The sensitivity of ultrasound and cytological examination of suspicious ultrasound lymph nodes in the detection of micrometastases was 60%, much lower than SLNB (95%). The rates of high risk cSCC patients for recurrence and metastasis are 14.8% and 19.8% respectively, according to the international literature.Conclusion: The staging of high-risk squamous cell carcinomas by detecting lymph node metastases at an earlier stage with as few invasive techniques as possible will lead to an increase in the survival expectancy of patients and to the avoidance of surgical interventions that burden functionally and financially both the patient and the health system.

Υπόβαθρο: Το δερματικό ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (cSCC) αποτελεί το 20% των μη-μελανωματικών καρκίνων του δέρματος και το συχνότερο μετά το βασικο-κυτταρικό καρκίνωμα. Αν και τα περισσότερα είναι ιάσιμα μετά την χειρουργική τους αφαίρεση υπάρχει μια υποομάδα cSCC (υψηλού κινδύνου) που χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένα κλινικο-παθολογοανατομικά χαρακτηριστικά που τους προσδίδουν μια πιο επιθετική συμπεριφορά, δηλαδή αυξημένο κίνδυνο τοπικής υποτροπής (10-47.2% έναντι 10% του χαμηλού κινδύνου), απομακρυσμένης μετάστασης (15-38% έναντι 5% του χαμηλού κινδύνου) και εμφανίζουν θετικό λεμφαδένα φρουρό (SLN) σε ποσοστό περίπου 14%.Σκοπός μελέτης: Σκοπός είναι η αναζήτηση και ανάδειξη των προγνωστικών παραγόντων των ασθενών με cSCC που σχετίζονται με την θετικότητα του λεμφαδένα φρουρού, την αυξημένη πιθανότητα υποτροπής και μετάστασης, αλλά και την επιβίω¬ση των ασθενών. Επίσης, προτείνεται ένας νέος αλγόριθμος διαχείρησης των συγκεκριμένων ασθενών με την χρήση τριών απεικονιστικών τεχνικών ανίχνευσης λεμφαδενικών μικρο-μεταστάσεων σε πρωιμότερο στάδιο (US, US-FNAc, SLNB).Μέθοδοι: Πρόκειται για μια μελέτη με δύο σκέλη. Το πρώτο σκέλος αφορά μια αναδρομική μελέτη για το χρονικό διάστημα 2004-2014, στην οποία περιγράφονται και αναλύονται τα επιδημιολογικά δεδομένα από 1.524 ασθενείς με cSCC (υψηλού και χαμηλού κινδύνου) οι οποίοι παρακολουθούνταν από 2 κέντρα της Ελλάδας (Αθήνα-Αλεξανδρούπολη). Στους ασθενείς έγινε εκ νέου σταδιοποίηση και εξετάστηκαν οι παράγοντες κινδύνου για τον θετικό SLN, υποτροπή, μετάσταση και επιβίωσης. Το δεύτερο σκέλος αφορά μια προοπτική μελέτη για το χρονικό διάστημα 2015-2021, στην οποία εξετάζονται 81 ασθενείς με cSCC υψηλού κινδύνου από 2 κέντρα της Ελλάδας (Αθήνα-Αλεξανδρούπολη). Στην μελέτη αυτή έγινε σύγκριση των τριών απει¬κονιστικών μεθόδων καθώς και ανάλυση των παραγόντων κινδύνου για θετικό λεμφα¬δένα φρουρό, υποτροπή, μετάσταση και θάνατο από ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα.Αποτελέσματα: Στην αναδρομική μελέτη από τους 1524 ασθενείς με cSCC, οι 9 από τους 36 (25%) που υποβλήθηκαν σε SLNB εμφάνισαν θετικό SLN με την διάμετρο του όγκου ≥ 2 εκ. να αποτελεί τον μόνο ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου. Τα ποσοστά υποτροπής και μετάστασης που εμφάνισαν οι ασθενείς 7% και 5,5% αντίστοιχα, είναι ανάλογα της διεθνούς βιβλιογραφίας. Στην προοπτική μελέτη από τους 81 ασθενείς με cSCC υψηλού κινδύνου είχαμε 10 θετικούς SLN (12.3%). Η περινευριδιακή διήθηση και η διήθηση των ιστών πέραν του υποδορίου λίπους φαίνεται να σχετίζονται οριακά με την θετικότητα του λεμφαδένα φρουρού. Η ευαισθησία του υπερήχου και της κυτταρολογικής εξέτασης του ύποπτου υπερηχογραφικά λεμφαδένα στην ανίχνευση μικρομεταστάσεων ήταν 60%, αρκετά μικρότερη της SLNB (95%). Τα ποσοστά των ασθενών με cSCC υψηλού κινδύνου για υποτροπή και μεταστάση είναι 14,8% και 19,8% αντίστοιχα, ανάλογα της διεθνούς βιβλιογραφίας.Συμπεράσματα: Η σταδιοποίηση των ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων υψηλού κινδύνου με ανίχνευση των λεμφαδενικών μεταστάσεων σε πρωιμότερο στάδιο με όσο το δυνατόν λιγότερες επεμβατικές τεχνικές θα οδηγήσει στην αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης των ασθενών και στην αποφυγή χειρουργικών επεμβάσεων που επιβαρύ¬νουν λειτουργικά και οικονομικά τόσο τον ίδιο των ασθενή όσο και το σύστημα υγείας.