Language variation, change and translation: early modern greek vs. early modern english

Abstract

The aim of the present study is to explore translation through the prism of a historical linguistics analysis. More specifically, the study seeks to explore issues related to the translation of earlier texts, written in Early Modern English and Early Modern (Cretan) Greek; the goal is to identify the existence (or not) of linguistic features representative of variation in present-day translations. Subsequently, and based on the linguistic findings, the intention is to establish whether broader translation strategies can be identified in present-day (Greek and English) translations of texts presenting earlier forms of the language on the basis of a comparative analysis. The study is conducted through the use of parallel bilingual corpora created for the purposes of the present dissertation, involving translations of Renaissance texts, as well as comparable corpora involving translations of present-day texts and non-translated present-day texts, belonging to the same genre (theatrical plays). The findings of the quantitative, corpus-based research revealed that the sum of translations of earlier texts examined exhibit linguistic characteristics pertaining to non-standard varieties, indicative of some degree of linguistic otherness. Τhe linguistic markers indicative of variation identified belong to generic non-standard varieties of the target language, not tied to a specific regional or geographical context. In the case of the corpus of Greek translations of Shakespearean texts, the majority of non-standard markers identified belong to the categories colloquial/informal, while the English translations of earlier Cretan texts exhibit lower frequencies of non-standard markers (mostly ‘archaic’ or ‘old-fashioned/dated’ items). At the same time, the English translations of earlier Cretan texts exhibit a stronger tendency towards the adoption of standard lexical items representative of a more elevated type of discourse. When comparing these findings to the data drawn concerning translations of present-day texts or non-translated present-day texts, overall, it can be observed that translations of present-day texts/non-translated modern texts tend to present higher frequencies of non-standard (offensive/obscene or informal/colloquial) lexical items; this is especially true in comparison to English translations of earlier Greek (Cretan) texts. At the same time, translations of present-day texts and non-translated texts generally exhibit lower frequencies of items labeled as ‘formal’. To conclude, it can be inferred that translations of earlier texts generally display a tendency towards the ‘normalization’ or, at least, ‘centralization’ of the discourse, aiming at a type of transparent, normative discourse, characterized by ‘monoglossia’ (a tendency more prominent in English translations of earlier Cretan texts). At the same time, all translations of earlier plays examined are representative of a ‘minimal modernization’ or a ‘superficial archaization’ approach: they all employ elements of an archaic/outdated type of discourse, indicative of the earlier temporal framework of the source texts (especially the English translations of earlier Cretan texts). However, such markers are not employed systematically enough to account for a profound archaization of the discourse employed, while, at the same time, they are not exclusively tied to a particular temporal historical/linguistic context; instead, they are illustrative of a stereotypical representation of dated language (not indicative of a type of a low-prestige register).

Η παρούσα διατριβή εξερευνά ζητήματα σχετικά με τη μετάφραση παλαιότερων κειμένων - των περιόδων της Αγγλικής και Ελληνικής (Κρητικής) Αναγέννησης - υπό το πρίσμα μιας ιστορικής γλωσσολογικής μελέτης. Σκοπός της έρευνας είναι ο εντοπισμός γλωσσικών χαρακτηριστικών που συνδέονται με τη γλωσσική ποικιλία (στην προκειμένη περίπτωση, των πρώιμων γλωσσικών ποικιλιών) στις μεταφράσεις που εξετάζονται• απώτερος στόχος της γλωσσικής αυτής μελέτης είναι να διαπιστωθεί αν οι γλωσσικές αυτές επιλογές είναι ενδεικτικές ευρύτερων μεταφραστικών προσεγγίσεων και στρατηγικών που επιστρατεύονται στη μετάφραση παλαιότερων κειμένων. Η έρευνα βασίστηκε στη δημιουργία παράλληλων σωμάτων κειμένων (που περιλαμβάνουν τα κείμενα της περιόδου της ελληνικής και αγγλικής Αναγέννησης και τις σύγχρονες μεταφράσεις τους στην αγγλική και την ελληνική αντίστοιχα) καθώς και στη δημιουργία συγκρίσιμων σωμάτων κειμένων (που περιλαμβάνουν μεταφράσεις σύγχρονων ελληνικών και αγγλικών κειμένων, καθώς και σύγχρονα, μη μεταφρασμένα ελληνικά και αγγλικά κείμενα) που ανήκουν στο ίδιο κειμενικό είδος (θεατρικό). Η ανάλυση βασίστηκε στην κατηγοριοποίηση των ευρημάτων σε ομάδες γλωσσικών δεικτών. Οι δείκτες αυτοί περιλαμβάνουν γλωσσικά στοιχεία που επιστρατεύονται από τους μεταφραστές για την απόδοση της γλωσσικής ποικιλίας, οι οποίοι διαφοροποιούνται ως προς την καθιερωμένη ως ‘επίσημη’ σύγχρονη Αγγλική/ Νέα Ελληνική (π.χ. αντιπροσωπεύουν προφορικές ποικιλίες/ κοινωνιολέκτους της καθομιλουμένης με μικρότερο γλωσσικό ‘κύρος’, ή πιο λόγιες εκδοχές της που συνήθως συναντώνται στο γραπτό λόγο ή σε ένα λογοτεχνικό πλαίσιο). Κατ’επέκταση, τα στοιχεία που αντλούνται σχετικά με τα γλωσσικά χαρακτηριστικά που υιοθετούν οι μεταφραστές οδηγούν σε συμπεράσματα αναφορικά με τις ευρύτερες μεταφραστικές στρατηγικές που φαίνεται να επιστρατεύονται, και διαπιστώνονται τυχόν ομοιότητες και διαφορές με στόχο τον εντοπισμό (ή όχι) κοινών μοτίβων στη μεταφραστική διαδικασία όσον αφορά τα δύο γλωσσικά ζεύγη. Τα ευρήματα της ποσοτικής έρευνας έδειξαν ότι το σύνολο των μεταφράσεων των παλαιότερων κειμένων παρουσιάζει γλωσσικά χαρακτηριστικά τα οποία δεν εμπίπτουν στις ‘επίσημες’ σύγχρονες ποικιλίες. Στην περίπτωση των ελληνικών μεταφράσεων των πρώιμων αγγλικών κειμένων οι γλωσσικοί δείκτες που επιστρατεύονται συχνότερα χαρακτηρίζονται ως ‘ανεπίσημοι/λαϊκοί’, ενώ αντίθετα στις αγγλικές μεταφράσεις των πρώιμων κειμένων της Κρητικής Αναγέννησης υιοθετούνται συχνότερα δείκτες που εμπίπτουν σε παλαιότερες/ παρωχημένες γλωσσικές μορφές (ενδεικτικοί του πρώιμου χρονικού/γλωσσικού πλαισίου των κειμένων-πηγή – οι οποίοι όμως εμφανίζονται πιο σπάνια σε σύγκριση με τους δείκτες που εντοπίζονται στις ελληνικές μεταφράσεις). Παράλληλα, οι αγγλικές μεταφράσεις παρουσιάζουν και μια τάση προς τη χρήση δεικτών που παραπέμπουν σε ‘επίσημες/λόγιες’ γλωσσικές μορφές. Η σημαντικότερη διαφορά που παρατηρείται σε σύγκριση με τις μεταφράσεις σύγχρονων έργων/μη-μεταφρασμένα σύγχρονα έργα ως προς τα γλωσσικά χαρακτηριστικά που υιοθετούνται αφορά στη συχνή παρουσία γλωσσικών δεικτών που εμπίπτουν σε ‘υβριστικό’ ή ‘χυδαίο’ λόγο, οι οποίοι σπάνια εμφανίζονται στις μεταφράσεις των παλαιότερων κειμένων. Συνολικά, στις μεταφράσεις παλαιότερων κειμένων που εξετάζονται παρατηρείται με ευρύτερη τάση για τη χρήση μιας σχετικά ομοιογενούς, ‘ουδέτερης’ γλωσσικής μορφής που ταυτίζεται με την επίσημη σύγχρονη Ελληνική και Αγγλική• εντούτοις, σχεδόν στο σύνολο των μεταφράσεων εντοπίζονται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό γλωσσικά χαρακτηριστικά ενδεικτικά μιας γλωσσικής μορφής που αποκλίνει από την ‘επίσημη’, η χρήση των οποίων αποσκοπεί στην απεικόνιση της γλωσσικής ποικιλίας/ετερότητας των κειμένων-πηγή.