Διακειµενικές ερµηνευτικές προσεγγίσεις στην αρχαία οµηρική υποµνηµατιστική και σχολιαστική γραµµατεία

Abstract

The purpose of the present research is the study of the ancient interpretation of the Homeric epic in terms of drama, as reflected in the ancient Homeric scholia, and the investigation of its relationship with ancient literary and rhetorical theory. In this context, the perceptions of the ancient Homeric scholia that recognize dramatic quality in the Homeric epic and the terms that capture them are examined. The Homeric scholia linking the Iliad prologue to the tragic prologues are investigated and the rhetorical and literary background traced to the basis of such a connection is examined. It can be seen that the ancient annotators of Homer find in the use of direct speech the pre-eminent dramatic dimension of the Homeric epics, following Plato and Aristotle on this point. The term «εναγώνιος» and how it relates to the concept of drama is explored. Issues related to the Homeric narrator's choices regarding the length and content of individual narratives are studied, as well as the dramatic effects they entail. The perception of the ancient interpreters of the Homeric epic as a spectacle which in the Homeric scholia expresses - perhaps in the most direct way - the dramatic dimension of the Homeric epics is investigated. Finally, the opinions of the Homeric critics that give stage extensions to the Homeric narrative are examined. It turns out that through the relevant terminology, the ancient grammarians recognize in the Homeric epic the care of stage layout and the ability to achieve stage results and dramatic goals.

Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η μελέτη της αρχαίας ερμηνείας του ομηρικού έπους με όρους δράματος, όπως αυτή αποτυπώνεται στα αρχαία ομηρικά σχόλια, και η διερεύνηση της σχέσης της με την αρχαία λογοτεχνική και ρητορική θεωρία. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζονται οι αντιλήψεις των ομηρικών σχολίων που αναγνωρίζουν δραματική ποιότητα στο ομηρικό έπος και οι όροι που τις αποτυπώνουν. Ερευνώνται τα ομηρικά σχόλια που συνδέουν το ιλιαδικό προοίμιο με τους τραγικούς προλόγους και εξετάζεται το ρητορικό και λογοτεχνικό υπόβαθρο που ανιχνεύεται στη βάση μιας τέτοιας σύνδεσης. Διαπιστώνεται πως οι αρχαίοι υπομνηματιστές του Ομήρου εντοπίζουν στη χρήση ευθέος λόγου την κατεξοχήν δραματική διάσταση των ομηρικών επών, ακολουθώντας στο σημείο αυτό τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Διερευνάται ο όρος «εναγώνιος» και ο τρόπος που σχετίζεται με την έννοια της δραματικότητας. Μελετώνται ζητήματα που σχετίζονται με τις επιλογές του ομηρικού αφηγητή ως προς την έκταση και την περιεκτικότητα επιμέρους πληροφοριακών διηγήσεων καθώς και τα δραματικά αποτελέσματα που αυτές συνεπάγονται. Διερευνάται η αντίληψη των αρχαίων ερμηνευτών περί του ομηρικού έπους ως θεάματος που στα ομηρικά σχόλια εκφράζει -ίσως με τον πιο άμεσο τρόπο- τη δραματική διάσταση των ομηρικών επών. Εξετάζονται, τέλος, οι απόψεις των ομηρικών σχολίων που προσδίδουν σκηνικές προεκτάσεις στην ομηρική αφήγηση. Προκύπτει πως μέσω της σχετικής ορολογίας οι αρχαίοι υπομνηματιστές αναγνωρίζουν στο ομηρικό έπος τη μέριμνα της σκηνικής διαρρύθμισης και την ικανότητα επίτευξης σκηνικών αποτελεσμάτων και δραματικών στόχων.