Η σκοτεινή πλευρά της ηγεσίας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια ελληνική εκπαίδευση

Abstract

Leadership is mainly associated with positive impacts on organizations and subordinates. However, leadership has its dark side, which causes serious problems for followers and organizations. A lot of studies, which controvert leaders’ infallibility and identify the ways of investigating the negative leadership, have been published in recent decades. This thesis explores how teachers perceive leadership as either positive or negative assessing the principals’ work behaviors. According to literature the school director is a leader, a mentor and a collaborator involved in the direction of improving the quality of education provided. Greek school principals have a difficult and complicated role. They are at the top of the school ladder and administratively, scientifically-pedagogically responsible for the school unit. 1329 teachers of Greek primary and secondary schools participated in this study, where it was examined which cognitive – perceptual – emotional atomic dimensions affect teachers' perception regarding the assessment of their school principals’ behaviors, that can fluctuate between the two extreme poles: the one of the fully appropriate behavior and the other of the totally inappropriate behavior. The cognitive – perceptual – emotional atomic dimensions were categorized into three systems (types). The first system includes the teachers’ personal work facets (traits), the second system is determined by the psychological contract, and the third by the teachers’ work attitudes. Three different elements were placed in each of the first two systems, while in the third system five different elements were checked. The results suggested that two elements of the first system (i.e. the "locus of control" and the personality dimension "conscientiousness") have no influence on the teachers' perceptions about their directors’ work behaviors. It was found that all the other elements have influence on the teachers' perceptions about their directors’ work behaviors. Of great interest are the findings of the teachers’ assessment regarding the range of their school principals' behaviors and the high percentage (23%) of negative leadership in Greek primary and secondary schools.

Η ηγεσία συνδέεται κυρίως με θετικές επιπτώσεις σε οργανισμούς και εργαζομένους. Ωστόσο η ηγεσία έχει και τη σκοτεινή πλευρά της, που προκαλεί σοβαρά προβλήματα στους εργαζόμενους και στους οργανισμούς. Πολλές μελέτες, που αμφισβητούν το αλάθητο των ηγετών και προσδιορίζουν τους τρόπους διερεύνησης της αρνητικής ηγεσίας, έχουν δημοσιευτεί τις τελευταίες δεκαετίες. Στην παρούσα εργασία διερευνάται ο τρόπος με τον οποίο οι εκπαιδευτικοί αντιλαμβάνονται την ηγεσία είτε ως θετική, είτε ως αρνητική, μέσα από τις εργασιακές συμπεριφορές του διευθυντή του σχολείου τους. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, ο διευθυντής σχολείου είναι ηγέτης, καθοδηγητής και συνεργάτης, δραστηριοποιούμενος συνεχώς στην κατεύθυνση της αναβάθμισης της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Οι διευθυντές των Ελληνικών σχολείων έχουν ένα δύσκολο και περίπλοκο ρόλο. Βρίσκονται στην κορυφή της σχολικής κοινότητας και είναι διοικητικά αλλά και επιστημονικά-παιδαγωγικά υπεύθυνοι για τη σχολική μονάδα. Στην έρευνα πήραν μέρος 1329 εκπαιδευτικοί Ελληνικών σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όπου εξετάστηκε ποιες ατομικές γνωστικές – αντιληπτικές – συναισθηματικές διαστάσεις επηρεάζουν την αντίληψη των εκπαιδευτικών αναφορικά με την αξιολόγηση των συμπεριφορών των διευθυντών των σχολικών τους μονάδων, συμπεριφορές που μπορούν να κυμαίνονται μεταξύ των δύο ακραίων πόλων: τις πλήρως αρμόζουσες συμπεριφορές και τις πλήρως ανάρμοστες συμπεριφορές. Οι ατομικές γνωστικές – αντιληπτικές – συναισθηματικές διαστάσεις κατηγοριοποιήθηκαν σε τρία συστήματα (είδη). Το πρώτο σύστημα περιλαμβάνει τις προσωπικές εργασιακές πτυχές (γνωρίσματα) των εκπαιδευτικών, το δεύτερο σύστημα προσδιορίζεται από το ψυχολογικό συμβόλαιο και το τρίτο από τις εργασιακές στάσεις των εκπαιδευτικών Τρία διαφορετικά στοιχεία τοποθετήθηκαν σε καθένα από τα δύο πρώτα συστήματα ενώ στο τρίτο σύστημα ελέγχθηκαν πέντε διαφορετικά στοιχεία. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι δύο στοιχεία του πρώτου συστήματος (η «έδρα ελέγχου» και η διάσταση της προσωπικότητας «ευσυνειδησία») δεν επηρεάζουν τις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών για τις εργασιακές συμπεριφορές των διευθυντών τους. Διαπιστώθηκε ότι όλα τα άλλα στοιχεία επηρεάζουν τις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών για τις εργασιακές συμπεριφορές των διευθυντών τους. Σημαντικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ευρήματα της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών σχετικά με το εύρος των συμπεριφορών των διευθυντών τους και το υψηλό ποσοστό (23%) αρνητικής ηγεσίας στα Ελληνικά σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.