Οι επί πατριάρχου Φωτίου Σύνοδοι Πρωτοδευτέρα και 879: κανονική και ποιμαντική θεώρηση

Abstract

The object and purpose of our study was the convening of the synods during the patriarchate of Photios, of Protodeutera in 861 and of St. Sophia in 879/880. The presentation of the councils and their canons is based on the historical events of the time. More specifically, after the end of the second iconoclastic period, in 843, monasticism redeems its contribution to the victory of the doctrinal struggle against the Christological disputes. The flourishing of monasticism is usurped by a section of people who seek a share in the privileges and respect it has acquired. Thus, the spiritual trends in Byzantium, the relations between monasticism and the "secular" Church and the centrifugal forces in Constantinople in the post-iconoclastic period, which endangered the unity of the Church, are recorded. The present study also examined the legislative thought of St. Photius and his time and the canonical issues arising from the legislative work of the two councils, which were evaluated in relation to the earlier and later canonical tradition of the Church. The councils convened in 863, 867 and 869/870 that both unsettled relations between the two Churches and led to schism are then recorded. It also records all the reasons that led to the convening of the accompanying church of St. Sophia in 879/880. For this reason, this council was later considered unifying, because it restored relations between East and West and recognized Photius as the legitimate patriarch of Constantinople. Finally, the study of the acts of the council and the recording of basic but important elements (place and time of the council, members, adoption and interpretation of canons) contributed to the examination of the question of the ecumenical nature of the council of 879/880.

Αντικείμενο και σκοπός της μελέτης μας ήταν η σύγκληση των συνόδων επί πατριαρχίας Φωτίου, της Πρωτοδευτέρας το 861 και της Αγίας Σοφίας το 879/880. Η παρουσίαση των συνόδων και των κανόνων τους γίνεται με βάση τα ιστορικά γεγονότα της εποχής. Πιο συγκεκριμένα, μετά το τέλος της δεύτερης εικονομαχικής περιόδου, το 843 ο μοναχισμός εξαργυρώνει τη συμβολή του στη νίκη του δογματικού αγώνα ενάντια στις χριστολογικές έριδες. Η ακμή που γνωρίζει ο μοναχισμός λειτουργεί σφετεριστικά από μερίδα ανθρώπων που αποζητούν τη μετοχή τους στα προνόμια που έχει και του σεβασμού που έχει αποκτήσει. Έτσι, καταγράφονται οι πνευματικές τάσεις στο Βυζάντιο, οι σχέσεις ανάμεσα στον μοναχισμό και την «κοσμική» Εκκλησία και τις φυγόκεντρες δυνάμεις, στην Κωνσταντινούπολη στην μετά εικονομαχική περίοδο, που έθεταν σε κίνδυνο την ενότητα της Εκκλησίας. Στην παρούσα μελέτη εξετάστηκε επίσης η νομοθετική σκέψη του ιερού Φωτίου και της εποχής του καθώς και τα κανονικά ζητήματα που ανακύπτουν από το νομοθετικό έργο των δυο συνόδων, τα οποία αξιολογήθηκαν σε σχέση με την προγενέστερη και μεταγενέστερη κανονική παράδοση της Εκκλησίας. Στη συνέχεια, καταγράφονται οι σύνοδοι που συγκλήθηκαν τα έτη 863, 867 και 869/870 που τάραξαν τόσο τις σχέσεις των δυο Εκκλησιών και οδήγησαν σε σχίσμα. Επίσης, παρουσιάζονται όλα τα αίτια που οδήγησαν στη σύγκληση της συνόδου στο ναό της Αγίας Σοφίας το 879/880. Γι’ αυτό, αργότερα η σύνοδος αυτή θεωρήθηκε ενωτική, επειδή αποκατέστησε τις σχέσεις Ανατολής και Δύσης και αναγνωρίστηκε ο Φώτιος νόμιμος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Τέλος, η μελέτη των πρακτικών της συνόδου και η καταγραφή βασικών αλλά σημαντικών στοιχείων (τόπος και χρόνος σύγκλησης, μέλη, έκδοση και ερμηνεία κανόνων), συνέβαλαν στην εξέταση του ζητήματος της οικουμενικότητας της συνόδου του 879/880.