The Isiac cults in Roman Greece: religious connectivity in Mainland, the Aegean and the Eastern Mediterranean

Abstract

This research aims at collecting and systematically presenting the material culture related to the Isiac gods in specific areas of Roman Greece and recording them into their context, when possible. I focus on the material evidence (architecture, sculpture, epigraphic evidence, coins, various other artifacts are included in exceptional cases) found not only in the sanctuaries of the Isiac deities, but in the public places of the cities, cemeteries, and domestic context. As the entire Roman Greece is a vast space, it has been chosen to set some geographic limits from Macedonia to Attica. At the same time, the chronological limits extend from the second half of the first century BCE to the fourth century CE. All the above is interwoven as people living in Roman Greece structured their Isiac religious experience through material culture. Roman Greece was a multicultural environment with Greek, Roman, and in this case I also highlight the Egyptian components. The Greek cultural landscape was thus part of a dense network of communication. The Isiac deities are studied as part of this network. The cult had a common birthplace: Egypt. The differentiations noticed in the Greek cultural landscape derive by multiple factors: who and when introduced aspects of the cult, which were the pre-existing deities at each site, and which was the relation that each city had with the Romans. As a result, the contribution of this research to the study of the Isiac cults aims to act in more than one dimensions. I offer a systematic collection of the data region by region and site by site in a vast territory that has not been studied in depth. Apart of filling this gap of research I use theoretical approaches in order to contribute to a wholistic view of the Isiac cults in these regions and approach the agents behind the artefacts. Therefore, the research questions unfold around three distinct topics: the first emphasize on the material culture, the second focuses on how the communication between humans and the divine in each site was structured, and the third spots the connections of the material culture and the cultic practices with analogous sanctuaries in other sites of Greece and recognizing the common or even global features of the expression of the cult pertaining to this array of sites. In addition, the cult of mainland Greece is often compared and paralleled to both the East and the West of the Roman Empire.

Η έρευνα αυτή στοχεύει στη συλλογή και συστηματική παρουσίαση του υλικού πολιτισμού που σχετίζεται με τις Iσιακές θεότητες σε συγκεκριμένες περιοχές της Ρωμαϊκής Ελλάδας και την καταγραφή τους στα συγκείμενά τους, όπου αυτό είναι δυνατό. Επικεντρώνομαι στα υλικά τεκμήρια (αρχιτεκτονική, γλυπτική, επιγραφικά στοιχεία, νομίσματα, διάφορα άλλα αντικείμενα περιλαμβάνονται σε εξαιρετικές περιπτώσεις) που βρίσκονται όχι μόνο στα ιερά των Ισιακών θεοτήτων, αλλά και στους δημόσιους χώρους των πόλεων, τα νεκροταφεία και το οικιακό περιβάλλον. Καθώς ολόκληρη η Ρωμαϊκή Ελλάδα είναι ένας απέραντος χώρος, έχει επιλεγεί για να τεθούν κάποια γεωγραφικά όρια από τη Μακεδονία έως την Αττική. Ταυτόχρονα, τα χρονολογικά όρια εκτείνονται από το δεύτερο μισό του πρώτου αιώνα π.Χ. έως τον τέταρτο αιώνα μ.Χ. Όλα τα παραπάνω είναι συνυφασμένα καθώς οι άνθρωποι που ζούσαν στη Ρωμαϊκή Ελλάδα δόμησαν την Ισιακή θρησκευτική τους εμπειρία μέσα από τον υλικό πολιτισμό. Η Ρωμαϊκή Ελλάδα ήταν ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον με ελληνικές, ρωμαϊκές, και σε αυτή την περίπτωση ξεχωρίζω και τις αιγυπτιακές συνιστώσες. Ο Ελλαδικός πολιτιστικός χώρος ήταν λοιπόν μέρος ενός πυκνού δικτύου επικοινωνιών. Οι Ισιακές θεότητες μελετώνται ως μέρος αυτού του δικτύου. Η λατρεία τους είχε μια κοινή γενέτειρα: την Αίγυπτο. Οι διαφοροποιήσεις που παρατηρούνται στο ελληνικό πολιτιστικό τοπίο προέρχονται από πολλούς παράγοντες: ποιος και πότε εισήγαγε πτυχές της λατρείας, ποιες ήταν οι προϋπάρχουσες θεότητες σε κάθε τοποθεσία και ποια ήταν η σχέση που είχε κάθε πόλη με τους Ρωμαίους. Κατά συνέπεια, η συμβολή αυτής της έρευνας στη μελέτη των Ισιακών λατρειών στοχεύει να δράσει σε περισσότερες από μία διαστάσεις. Προσφέρω μια συστηματική συλλογή των δεδομένων σε κάθε ξεχωριστή περιοχή και τοποθεσία σε μια τεράστια έκταση που δεν έχει μελετηθεί σε βάθος. Εκτός από την κάλυψη αυτού του κενού στην έρευνα, χρησιμοποιώ θεωρητικές προσεγγίσεις για να συνεισφέρω σε μια ολιστική θεώρηση των Ισιακών λατρειών σε αυτές τις περιοχές και να προσεγγίσω τους δρώντες ανθρώπους πίσω από τα αντικείμενα. Ως εκ τούτου, τα ερευνητικά ερωτήματα συγκεντρώνονται γύρω από τρία διαφορετικά θέματα: το πρώτο δίνει έμφαση στον υλικό πολιτισμό, το δεύτερο επικεντρώνεται στον τρόπο δομής της επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων και του θείου σε κάθε τοποθεσία και το τρίτο επισημαίνει τις συνδέσεις του υλικού πολιτισμού και των λατρευτικών πρακτικών με ανάλογα ιερά σε άλλες τοποθεσίες της Ελλάδας και την αναγνώριση των κοινών ή και παγκόσμιων χαρακτηριστικών της έκφρασης της λατρείας που σχετίζονται με αυτή την γεωγραφική περιοχή. Επιπλέον, η λατρεία της ηπειρωτικής Ελλάδας συχνά συγκρίνεται και παραλληλίζεται τόσο με Ανατολικές όσο και με Δυτικές περιοχές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.